Λιγότερο από μία εβδομάδα μετά τη φιλοξενία της κλιματικής συνόδου του ΟΗΕ στο Μπελέμ, οι Βραζιλιάνοι νομοθέτες προωθούν μια ιστορική ανατροπή των περιβαλλοντικών κανόνων, απειλώντας να απογυμνώσουν τις προστασίες του Αμαζονίου. Αυτή η κίνηση υπονομεύει τις προσπάθειες του Προέδρου Λούλα να παρουσιάσει τη Βραζιλία ως ηγέτη στην περιβαλλοντική προστασία, δημιουργώντας σοβαρά νομικά και οικολογικά κενά που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αυξημένη αποψίλωση των δασών.
Η προσπάθεια αποδυνάμωσης των περιβαλλοντικών κανόνων
Οι Βραζιλιάνοι νομοθέτες στην πρωτεύουσα Μπραζίλια προωθούν μια σειρά από αλλαγές στη νομοθεσία που θα μπορούσαν να αποδυναμώσουν σημαντικά τους περιβαλλοντικούς κανόνες της χώρας. Αυτή η κίνηση έρχεται σε μια ιδιαίτερα ευαίσθητη στιγμή, μόλις μία εβδομάδα μετά την ολοκλήρωση της φιλοξενίας των διαπραγματεύσεων της COP30 στην πόλη Μπελέμ του Αμαζονίου.
Η Υπουργός Περιβάλλοντος της Βραζιλίας, Μαρίνα Σίλβα, δήλωσε στο POLITICO ότι οι προτεινόμενες αλλαγές θα ισοδυναμούσαν με μια «σοβαρή αποδυνάμωση των περιβαλλοντικών κανόνων της Βραζιλίας», κάτι που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο ολόκληρες λεκάνες ποταμών και βιοτόπους.
Αυτό δεν είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό, αλλά αντικατοπτρίζει μια μακροχρόνια ένταση μεταξύ της περιβαλλοντικής προστασίας και των οικονομικών συμφερόντων στη Βραζιλία, ειδικά όσον αφορά την εκμετάλλευση των πόρων του Αμαζονίου. Η κυβέρνηση του αριστερού Προέδρου Λούλα αντιμετωπίζει ένα Κογκρέσο που κυριαρχείται από πολιτικούς ευθυγραμμισμένους με ισχυρές βιομηχανικές ομάδες συμφερόντων, κυρίως τον αγροτικό τομέα.
Η κατάσταση αυτή εκθέτει την εύθραυστη ισορροπία δυνάμεων στη χώρα, όπου οι προσπάθειες για βιώσιμη ανάπτυξη συχνά συγκρούονται με τις πιέσεις για άμεση οικονομική ανάπτυξη.
Οι προτεινόμενες αλλαγές και οι πιθανές επιπτώσεις τους
Οι αντίπαλοι του Λούλα επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν την πλειοψηφία τους στο Κογκρέσο για να περάσουν αλλαγές που θα έδιναν στις εταιρείες τη δυνατότητα να διενεργούν τους δικούς τους περιβαλλοντικούς ελέγχους για την απόκτηση αδειών. Αυτό θα αφορούσε δυνητικά καταστροφικά νέα έργα, χαρακτηρισμένα ως «μέτριας επίπτωσης», όπως φράγματα, ορυχεία, βιομηχανικές εγκαταστάσεις και παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η αδειοδότηση μεγάλων έργων υποδομής θα μπορούσε να εγκριθεί μέσω μιας διαδικασίας «ειδικής περιβαλλοντικής αδειοδότησης», με τα στρατηγικά έργα να προχωρούν ταχύτερα, παρακάμπτοντας τους περιβαλλοντικούς ελέγχους. Επιπλέον, ο αγροτικός τομέας θα εξαιρούνταν σε μεγάλο βαθμό από την περιβαλλοντική εποπτεία.
Μια άλλη πρόταση θα αφαιρούσε την εποπτεία των ιθαγενών από έργα που επηρεάζουν τις παραδοσιακές τους εκτάσεις, ένα ζήτημα που έχει αναδείξει και ο ηγέτης Ραόνι. Αυτή η αλλαγή θα επηρέαζε την περιοχή του Αμαζονίου της Βραζιλίας, περίπου το ένα τέταρτο της οποίας διαχειρίζονται ιθαγενείς πληθυσμοί.
Η Μαρίνα Σίλβα προειδοποίησε ότι η ψήφιση αυτών των αλλαγών «θα ήταν ένα οπισθοχώρηση που διαλύει πολιτικές εδραιωμένες επί δεκαετίες», δημιουργώντας κενά που θα επέτρεπαν σε έργα υψηλής επίπτωσης να παρακάμψουν βασικές τεχνικές αναλύσεις. Και τα δύο σώματα του Κογκρέσου έχουν ήδη ψηφίσει τον νόμο μία φορά, με μεγάλες πλειοψηφίες, αλλά τον Αύγουστο, ο Λούλα απέρριψε 63 από τις πιο περιβαλλοντικά επιβλαβείς πτυχές του νομοσχεδίου.
Προτεινόμενο Η γερουσία των ΗΠΑ ανατρέπει τους δασμούς Τραμπ κατά της Βραζιλίας
Ωστόσο, το Κογκρέσο μπορεί να ανατρέψει τα βέτο του Λούλα με πλειοψηφία και στα δύο σώματα, με την ψηφοφορία να έχει προγραμματιστεί για τις 27 Νοεμβρίου.
Η απειλή για τον Αμαζόνιο και η διεθνής εικόνα της Βραζιλίας
Οι συνέπειες αυτών των αλλαγών είναι παγκόσμιες. Η μεγάλης κλίμακας αποψίλωση των δασών και η κλιματική αλλαγή ωθούν τον Αμαζόνιο προς ένα σημείο καμπής, όπου οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι ο κύκλος βροχών του δάσους θα μπορούσε να καταρρεύσει. Αυτό θα οδηγούσε σε αυξημένες πυρκαγιές και, τελικά, στην αντικατάσταση των δέντρων που αποθηκεύουν τεράστιες ποσότητες άνθρακα με λιβάδια, επιταχύνοντας την παγκόσμια υπερθέρμανση.
Η ψήφιση αυτών των μεταρρυθμίσεων λίγες μόνο ημέρες μετά την κλιματική διάσκεψη του Αμαζονίου θα έδειχνε ότι η Βραζιλία έχει «οπισθοχωρήσει», όπως δήλωσε ο Νίλτο Τάτο, μέλος του Κογκρέσου από το Κόμμα των Εργατών του Λούλα.
Αυτό που παρατηρούμε είναι μια ανησυχητική αντίφαση: ενώ η Βραζιλία προσπαθεί να ανακτήσει την εικόνα της ως περιβαλλοντικός ηγέτης στη διεθνή σκηνή, οι εσωτερικές πολιτικές πιέσεις απειλούν να αναιρέσουν κάθε πρόοδο. Η κίνηση αυτή θα μπορούσε να υπονομεύσει τις διεθνείς δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η Βραζιλία, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με τη Συμφωνία του Παρισιού, και να έχει επιπτώσεις στο εμπόριο με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία επιδιώκει να ρυθμίσει τις αλυσίδες εφοδιασμού της για να αποθαρρύνει τις περιβαλλοντικές βλάβες.
Η αξιοπιστία της χώρας απειλείται σοβαρά, κάτι που θα μπορούσε να έχει μακροπρόθεσμες οικονομικές και διπλωματικές συνέπειες.
Το πολιτικό τοπίο και οι μελλοντικές προκλήσεις
Η κυβέρνηση του Λούλα προσπαθεί να ισορροπήσει τις υποσχέσεις του για περιβαλλοντική προστασία στο Μπελέμ με την πολιτική και οικονομική πραγματικότητα της Βραζιλίας. Λίγο πριν από την COP30, η κυβέρνηση του Λούλα ενέκρινε νέα εξερεύνηση πετρελαίου κοντά στις εκβολές του ποταμού Αμαζονίου, ενώ ο ίδιος έχει υποστηρίξει την ανακατασκευή ενός αυτοκινητόδρομου 900 χιλιομέτρων.
Οι περιβαλλοντικές ομάδες και οι ιθαγενείς ηγέτες του Αμαζονίου υποστηρίζουν ότι αυτό θα παρείχε πρόσβαση σε εξορυκτικές βιομηχανίες και θα απειλούσε τεράστιες νέες περιοχές δασών.
Η εκτίμησή μας είναι ότι ο Λούλα έχει περιορισμένη δύναμη να σταματήσει την ανατροπή των βέτο του Κογκρέσου, κάτι που θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε αύξηση της αποψίλωσης των δασών, όπως προειδοποιεί η Σουέλι Αραούχο, πρώην πρόεδρος της κυβερνητικής υπηρεσίας προστασίας δασών της Βραζιλίας.
Με τον Λούλα να διεκδικεί τέταρτη θητεία ως πρόεδρος το επόμενο έτος, ενάντια σε έναν πιθανό υποψήφιο της σκληρής δεξιάς, οι προκλήσεις για την περιβαλλοντική προστασία στη Βραζιλία παραμένουν εξαιρετικά σοβαρές και δυσοίωνες. Η μάχη για τον Αμαζόνιο φαίνεται ότι θα συνεχιστεί με αμείωτη ένταση.
