Τρεις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες κρατούν σε ισχύ περιορισμούς στις εισαγωγές από την Ουκρανία παρά την ενεργοποίηση της αναθεωρημένης εμπορικής συμφωνίας της ΕΕ με το Κίεβο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν απέκλεισε την πιθανότητα νομικής δράσης, ενώ δηλώνει ότι θα αυξήσει τις επαφές με τις κυβερνήσεις που επιμένουν στις εθνικές τους ρυθμίσεις.
Το δίλημμα των Βρυξελλών
Η Επιτροπή βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα δύσκολο πολιτικό και νομικό παζλ: από τη μια πλευρά, οι κανόνες της ενιαίας αγοράς απαγορεύουν μονομερείς εμπορικούς φραγμούς, από την άλλη οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επικαλούνται προστασία τοπικών παραγωγών. Ενιαίος κανόνας και εθνική προστασία συγκρούονται στο κέντρο της αντιπαράθεσης.
Ο εκπρόσωπος της Επιτροπής Olof Gill τόνισε ότι οι Βρυξέλλες «δεν βλέπουν λόγο» για τη διατήρηση των μέτρων και ότι η Επιτροπή θα εντείνει τις επαφές με τις διαφωνούσες πρωτεύουσες. Παράλληλα, δεν απέρριψε το ενδεχόμενο να κινηθεί νομικά εναντίον κρατών μελών — μια επιλογή που η ηγεσία της θεωρεί ακραία αλλά διαθέσιμη.
Η άρνηση για άμεση προσφυγή στα δικαστήρια αντανακλά επίσης πολιτικούς υπολογισμούς: η Επιτροπή είχε ελπίσει ότι η αναθεωρημένη συμφωνία θα άμβλυνε τις εντάσεις, αλλά η πρακτική εφαρμογή αφήνει σημαντικά κενά και ανοίγει νέες διενέξεις.
Εθνικές απαγορεύσεις και οι αιτιάσεις των κυβερνήσεων
Οι περιορισμοί που διατηρούνται στις εισαγωγές αφορούν κυρίως σιτηρά και προϊόντα αγροτικής προέλευσης από την Ουκρανία και, σύμφωνα με τις Βρυξέλλες, αντιβαίνουν στους κανόνες της εσωτερικής αγοράς. Η πολωνική κυβέρνηση έχει εξηγήσει ότι οι κανόνες της νέας συμφωνίας δεν οδηγούν αυτόματα σε άρση των εθνικών της μέτρων.
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης της Ουγγαρίας István Nagy δήλωσε ότι η Βουδαπέστη θα διατηρήσει τα δικά της μέτρα, κατηγορώντας την ΕΕ ότι προτεραιοποιεί τα συμφέροντα της Ουκρανίας σε βάρος των τοπικών παραγωγών. Η σλοβακική πλευρά, μέσω του Richard Takáč, εξέφρασε παρόμοιες επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα των νέων ασφαλειών.
Προτεινόμενο Ανησυχία στις Βρυξέλλες: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακρίνει την Ουγγαρία για κατασκοπεία
Η πολωνική γραφειοκρατία επέμεινε στο POLITICO ότι οι εθνικοί περιορισμοί «δεν αίρονται αυτόματα» από τη νέα ρύθμιση, γεγονός που αφήνει σε ισχύ περιορισμούς παρά την επίσημη ενεργοποίηση της συμφωνίας. Διασταυρούμενες δηλώσεις και επίσημες ενημερώσεις τροφοδοτούν την ένταση στις σχέσεις με την Επιτροπή.
Τι προβλέπει η αναθεωρημένη εμπορική συμφωνία
Η νέα συμφωνία, που τέθηκε σε εφαρμογή στις 13 Οκτωβρίου, αντικαθιστά το προσωρινό καθεστώς που είχε προκύψει μετά την εισβολή της Ρωσίας το 2022 και παρέχει πιο σταθερό πλαίσιο για τις εξαγωγές από την Ουκρανία προς την ΕΕ, παράλληλα με ορισμένα μέτρα προστασίας για τους Ευρωπαίους αγρότες.
Οι ρυθμίσεις περιλαμβάνουν μηχανισμούς για την περιοδική αξιολόγηση ροών προϊόντων και την ενεργοποίηση προστατευτικών μέτρων σε περίπτωση συστημικής βλάβης στην αγορά. Ωστόσο, αρκετά κράτη μέλη κρίνουν ότι οι διασφαλίσεις αυτές δεν είναι αρκετά ισχυρές για να αντικαταστήσουν τα εθνικά μέτρα που είχαν θεσπιστεί το 2023.
Η Επιτροπή είχε προσβλέψει ότι η νέα ρύθμιση θα αποτρέψει μονομερείς κινήσεις, αλλά η πρακτική εφαρμογή αποκαλύπτει ότι η μεταβατική περίοδος και τα τοπικά πολιτικά συμφέροντα δημιουργούν νέες προκλήσεις για την εφαρμογή του κοινού εμπορικού πλαισίου.
Πολιτικές συνέπειες και επόμενα βήματα
Η υπόθεση έχει σαφές πολιτικό πρόσημο: η λήψη νομικών μέτρων κατά της Πολωνίας θα μπορούσε να επιβαρύνει τη σχέση της Επιτροπής με την κυβέρνηση του Donald Tusk, ενώ η στοχοποίηση της Ουγγαρίας ή της Σλοβακίας θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως επιλογή διπλού μέτρου στην εφαρμογή των κανόνων της ΕΕ.
Οι Βρυξέλλες έχουν δηλώσει ότι θα συνεχίσουν τις συζητήσεις με τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη και ότι «όλες οι επιλογές είναι στο τραπέζι», αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο προσφυγής στο Δικαστήριο της ΕΕ αν δεν βρεθεί συμβιβαστική λύση. Η εξέλιξη θα κριθεί από την πορεία των διαπραγματεύσεων και την αξιολόγηση των οικονομικών στοιχείων για τις εγχώριες αγορές.
Σε κάθε περίπτωση, η αντιπαράθεση αναδεικνύει την λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην προάσπιση της ενιαίας αγοράς και στις εγχώριες πολιτικές πιέσεις, με τις Βρυξέλλες να προσπαθούν να εναρμονίσουν τη νομιμότητα με την πολιτική ρεαλιστικότητα.
