Ο κορυφαίος απεσταλμένος του Σουδάν στις Βρυξέλλες, Αμπντελμπάγκι Καμπέιρ, απηύθυνε έκκληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση να σταματήσει τις πωλήσεις όπλων στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, καθώς υπάρχουν σοβαρές καταγγελίες ότι ευρωπαϊκά όπλα καταλήγουν στα χέρια των παραστρατιωτικών Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF) στο Σουδάν.
Αυτή η ροή όπλων τροφοδοτεί τις θηριωδίες στον διετή εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος έχει οδηγήσει σε ανθρωπιστική κρίση τεραστίων διαστάσεων.
Η Έκκληση του Σουδάν και οι Καταγγελίες για Όπλα
Ο πρέσβης του Σουδάν στην ΕΕ, Αμπντελμπάγκι Καμπέιρ, προειδοποίησε ότι όπλα ευρωπαϊκής κατασκευής καταλήγουν στα πεδία μάχης της αφρικανικής χώρας, εντείνοντας τις φρικαλεότητες του διετούς εμφυλίου πολέμου. Μιλώντας στο POLITICO, ο Καμπέιρ κάλεσε τις χώρες της ΕΕ να διακόψουν τις πωλήσεις όπλων στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), τα οποία ερευνήθηκαν νωρίτερα φέτος από επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για ισχυρισμούς ότι υποστηρίζουν τις Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF), μια διαβόητη παραστρατιωτική ομάδα.
Η κατάσταση στο Σουδάν είναι ιδιαίτερα περίπλοκη, καθώς η χώρα έχει καταστραφεί από τον πόλεμο μεταξύ των κυβερνητικών Σουδανικών Ένοπλων Δυνάμεων (SAF) και των RSF. Οι RSF κατηγορούνται από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ για εθνοτικές σφαγές, μαζικούς εκτοπισμούς και συστηματική σεξουαλική βία.
Αυτή η δυναμική, όπου όπλα που προορίζονται για μία χώρα καταλήγουν σε τρίτους σε ζώνες συγκρούσεων, δεν είναι ένα νέο φαινόμενο. Ιστορικά, τα εμπάργκο όπλων και οι περιορισμοί στην επανεξαγωγή συχνά αντιμετωπίζουν προκλήσεις στην εφαρμογή τους, δημιουργώντας ένα γκρίζο τοπίο όπου οι τελικοί αποδέκτες παραμένουν ασαφείς, παρά τις ρητές συμφωνίες.
Τα Στοιχεία και οι Διεθνείς Έρευνες
Εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ έχουν διερευνήσει τον ρόλο των ΗΑΕ στην προμήθεια όπλων στις RSF, ισχυρισμούς που το Άμπου Ντάμπι αρνείται κατηγορηματικά. Ωστόσο, μια εκτεταμένη έρευνα της France24 τον Απρίλιο εντόπισε πυρομαχικά κατασκευασμένα στη Βουλγαρία – κράτος μέλος της ΕΕ με ακμάζουσα βιομηχανία όπλων – από την πώλησή τους στα ΗΑΕ, στα χέρια μαχητών των RSF.
Αυτό συνέβη παρά το μακροχρόνιο εμπάργκο όπλων της ΕΕ στο Σουδάν.
Η Βουλγαρία επιβεβαίωσε στους ερευνητές του ΟΗΕ ότι είχε εξάγει όλμους στα ΗΑΕ το 2019, αλλά δήλωσε ότι δεν ενέκρινε καμία επανεξαγωγή στο Σουδάν. Επιπλέον, η βρετανική κυβέρνηση παραδέχτηκε τον περασμένο μήνα ότι στρατιωτικός εξοπλισμός βρετανικής κατασκευής ανακαλύφθηκε στο Σουδάν.
Η Διεθνής Αμνηστία τον περασμένο Νοέμβριο είχε επισημάνει περιπτώσεις στις οποίες μαχητές των RSF χρησιμοποίησαν θωρακισμένα οχήματα κατασκευής ΗΑΕ που περιείχαν γαλλικά στρατιωτικά συστήματα. Οι γαλλικές αμυντικές εταιρείες Lacroix και KNDS France επιβεβαίωσαν την προμήθεια συστημάτων αυτοπροστασίας GALIX στις ένοπλες δυνάμεις των ΗΑΕ, δηλώνοντας ότι συμμορφώθηκαν με τις άδειες εξαγωγής και τα πιστοποιητικά μη επανεξαγωγής.
Τα ΗΑΕ παρήγγειλαν όπλα αξίας άνω των 21 δισεκατομμυρίων ευρώ από τη Γαλλία μεταξύ 2015 και 2024, κατατάσσοντας τη χώρα μεταξύ των κορυφαίων αγοραστών γαλλικών όπλων.
Ο Ανθρωπιστικός Αντίκτυπος και η Ηθική Διάσταση
Η ανθρωπιστική κρίση χαρακτηρίζεται από τον ΟΗΕ ως μία από τις μεγαλύτερες στον κόσμο, με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς από το 2023 και περίπου 25 εκατομμύρια ανθρώπους να αντιμετωπίζουν ακραία πείνα. Ο Καμπέιρ τόνισε ότι η ΕΕ πρέπει να «σταθμίσει την ηθική ισορροπία έναντι της εμπορικής ισορροπίας».
Προτεινόμενο Παραδοχή για βρετανικό εξοπλισμό που βρέθηκε στο Σουδάν
Τόσο οι SAF όσο και οι RSF έχουν κατηγορηθεί από τον ΟΗΕ και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων για σοβαρές παραβιάσεις, συμπεριλαμβανομένων μαζικών δολοφονιών αμάχων, βασανιστηρίων και σεξουαλικής βίας. Οι μαζικές δολοφονίες μελών της εθνοτικής ομάδας Μασαλίτ στο Νταρφούρ πέρυσι, που σκότωσαν χιλιάδες και ανάγκασαν δεκάδες χιλιάδες να φύγουν, αποδίδονται στους μαχητές των RSF.
Οι αεροπορικές επιδρομές των SAF, εν τω μεταξύ, έχουν κατηγορηθεί για απώλειες αμάχων σε πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές.
Ο Καμπέιρ παραδέχτηκε ότι «όταν βρίσκεσαι σε πολεμικό μέτωπο, είναι πιθανό να συμβούν λάθη», υποστηρίζοντας ότι οι παραβιάσεις του σουδανικού στρατού ήταν μεμονωμένα «περιστατικά» και όχι ένα «μοτίβο» «εσκεμμένης στόχευσης αμάχων», κάτι που, όπως είπε, κάνουν οι RSF με την υποστήριξη των ΗΑΕ.
Από την πλευρά τους, αξιωματούχος της κυβέρνησης των ΗΑΕ δήλωσε στο POLITICO ότι το Άμπου Ντάμπι «απορρίπτει κατηγορηματικά οποιουσδήποτε ισχυρισμούς περί παροχής οποιασδήποτε μορφής υποστήριξης σε οποιοδήποτε εμπόλεμο μέρος από την έναρξη του εμφυλίου πολέμου» και «καταδικάζει τις θηριωδίες που διαπράττονται και από τις δύο πλευρές».
Η εμπειρία μας από παρόμοιες συγκρούσεις δείχνει ότι η αστάθεια σε μια περιοχή, όπως η Υποσαχάρια Αφρική, έχει συχνά άμεσο αντίκτυπο στη Μεσόγειο, επηρεάζοντας τις μεταναστευτικές ροές και την περιφερειακή ασφάλεια. Αυτό καθιστά την ανάγκη για συντονισμένη διεθνή δράση ακόμη πιο επιτακτική.
Η Διπλωματική Πίεση και οι Προοπτικές
Παρά τις κατηγορίες, οι σχέσεις μεταξύ ΕΕ και ΗΑΕ παραμένουν θερμές. Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, επισκέφθηκε το Άμπου Ντάμπι στα τέλη Οκτωβρίου, χαρακτηρίζοντας τα ΗΑΕ «σημαντικό και αξιόπιστο εταίρο για την ΕΕ». Ο Καμπέιρ κάλεσε την ΕΕ να χρησιμοποιήσει το διπλωματικό της βάρος και την επικείμενη επίσκεψη της Επιτρόπου Μεσογείου, Ντουμπράβκα Σούιτσα, στα κράτη του Κόλπου, για να πιέσει τους αξιωματούχους των Εμιράτων «να σταματήσουν να στέλνουν όπλα στις RSF».
Ο εκπρόσωπος εξωτερικών υποθέσεων της ΕΕ, Ανουάρ Ελ-Ανούνι, δήλωσε στο POLITICO ότι η κοινή θέση της ΕΕ για τις εξαγωγές όπλων «καθιερώνει καθήκον άρνησης εξαγωγών εάν αυτές μπορούν να συμβάλουν σε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εσωτερική αστάθεια ή ένοπλη σύγκρουση».
Η ΕΕ εφάρμοσε στοχευμένες κυρώσεις κατά ανώτερων στελεχών και εταιρειών των RSF και SAF το 2023, παγώνοντας περιουσιακά στοιχεία και επιβεβαιώνοντας το εμπάργκο όπλων στο Σουδάν, το οποίο ισχύει για περισσότερα από 30 χρόνια και επεκτάθηκε για ένα ακόμη έτος τον Σεπτέμβριο.
Ο Καμπέιρ ζήτησε την άρση των κυρώσεων στις SAF, υποστηρίζοντας ότι είχαν παραλύσει τη σουδανική οικονομία και ότι η άρση τους θα «άνοιγε τον δρόμο για πιο εποικοδομητική συνεργασία με την ΕΕ». Η ΕΕ έχει διαθέσει πάνω από 273 εκατομμύρια ευρώ το 2025 για ανθρωπιστική βοήθεια.
Ωστόσο, η εκτίμησή μας είναι ότι η πολύπλοκη φύση της σύγκρουσης και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ εμπορικών συμφερόντων και ηθικών υποχρεώσεων καθιστούν τη λήψη αποφάσεων εξαιρετικά δύσκολη, με την ανάγκη για διαφάνεια και λογοδοσία να παραμένει επιτακτική για την επίτευξη μιας βιώσιμης ειρήνης στην περιοχή.
