Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν δήλωσε την Κυριακή ότι η τρέχουσα προσέγγιση της Ουάσιγκτον δεν υποδηλώνει ετοιμότητα για «ίσες και δίκαιες διαπραγματεύσεις», παρά τις πρόσφατες νύξεις του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, για πιθανές συζητήσεις. Η Τεχεράνη υπογραμμίζει ότι οι ΗΠΑ δεν μπορούν να περιμένουν να κερδίσουν μέσω διαπραγματεύσεων όσα δεν κατάφεραν στον πόλεμο, μετά την αποτυχία ανανέωσης του διαλόγου μετά τις επιθέσεις του Ιουνίου.
Η Ιστορία Πίσω από την Ένταση των Πυρηνικών Συνομιλιών
Η δήλωση του Ιράν έρχεται σε μια περίοδο αυξημένης έντασης, καθώς οι προσπάθειες για επανέναρξη του διαλόγου σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης έχουν αποτύχει μετά τις επιθέσεις του Ισραήλ στο Ιράν τον Ιούνιο, στις οποίες συμμετείχαν και αμερικανικά πλήγματα σε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους και το Ισραήλ κατηγορούν την Τεχεράνη ότι χρησιμοποιεί το πυρηνικό της πρόγραμμα ως κάλυψη για την ανάπτυξη δυνατοτήτων παραγωγής όπλων, κάτι που το Ιράν αρνείται κατηγορηματικά, επιμένοντας ότι οι σκοποί του είναι αποκλειστικά ειρηνικοί.
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που παρατηρούμε ένα τέτοιο αδιέξοδο στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Η ιστορία των πυρηνικών διαπραγματεύσεων χαρακτηρίζεται από μια βαθιά δυσπιστία και την απουσία κοινού εδάφους, με κάθε πλευρά να επιμένει στις δικές της προϋποθέσεις.
Πριν από τον «πόλεμο των 12 ημερών», η Τεχεράνη και η Ουάσιγκτον είχαν πραγματοποιήσει πέντε γύρους έμμεσων πυρηνικών συνομιλιών, οι οποίες όμως αντιμετώπισαν σοβαρά εμπόδια, όπως το ζήτημα του εγχώριου εμπλουτισμού ουρανίου, τον οποίο οι ΗΠΑ επιθυμούν να εγκαταλείψει το Ιράν.
Η πολυπλοκότητα αυτών των ζητημάτων καθιστά κάθε προσπάθεια διαπραγμάτευσης εξαιρετικά δύσκολη.
Η Σκληρή Στάση της Τεχεράνης και οι Αιτιάσεις της
Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Αμπάς Αραγκτσί, ήταν σαφής κατά τη διάρκεια διάσκεψης στην Τεχεράνη με τίτλο «το διεθνές δίκαιο υπό επίθεση», δηλώνοντας: «Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να περιμένουν να κερδίσουν μέσω διαπραγματεύσεων όσα δεν κατάφεραν στον πόλεμο».
Πρόσθεσε επίσης ότι «το Ιράν θα είναι πάντα έτοιμο να εμπλακεί σε διπλωματία, αλλά όχι σε διαπραγματεύσεις που αποσκοπούν σε υπαγόρευση». Αυτή η δήλωση υπογραμμίζει την απροθυμία της Τεχεράνης να υποχωρήσει σε πιέσεις που θεωρεί ότι παραβιάζουν την κυριαρχία της.
Την ίδια άποψη εξέφρασε και ο υφυπουργός Εξωτερικών, Σαΐντ Χατιμπζαντέχ, ο οποίος κατηγόρησε την Ουάσιγκτον ότι επιδιώκει τους πολεμικούς της στόχους με «διαπραγματεύσεις ως σόου». Αυτές οι δηλώσεις αποκαλύπτουν μια βαθιά ριζωμένη πεποίθηση στην ιρανική ηγεσία ότι οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν τις διαπραγματεύσεις όχι για μια ειλικρινή επίλυση, αλλά ως μέσο για να επιβάλουν τους δικούς τους όρους.
Η επιβολή κυρώσεων και η συνεχιζόμενη πίεση από την πλευρά των ΗΠΑ ενισχύουν αυτή την αντίληψη.
Οι Επιπτώσεις στην Περιφερειακή Σταθερότητα και τις Διεθνείς Σχέσεις
Η συνεχιζόμενη απουσία ουσιαστικού διαλόγου και η σκληρή στάση και των δύο πλευρών έχουν άμεσες επιπτώσεις στην περιφερειακή σταθερότητα. Η Μέση Ανατολή παραμένει μια περιοχή με αυξημένη αστάθεια, όπου οι εντάσεις μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ μπορούν εύκολα να κλιμακωθούν, επηρεάζοντας γειτονικές χώρες και διεθνείς συμμαχίες.
Η αδυναμία επίλυσης του πυρηνικού ζητήματος δημιουργεί ένα κλίμα αβεβαιότητας που επηρεάζει τις επενδύσεις, την οικονομία και την ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή.
Από την εμπειρία μας με παρόμοιες γεωπολιτικές διαμάχες, η τρέχουσα κατάσταση υποδηλώνει ότι η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο. Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με ανησυχία, καθώς η εντεινόμενη πίεση και η ρητορική από τις δύο πλευρές δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για αισιοδοξία.
Αυτό που μας προβληματίζει ιδιαίτερα είναι η πιθανότητα να οδηγηθούμε σε ένα νέο κύκλο αντιπαράθεσης, εάν δεν βρεθεί ένας τρόπος για να γεφυρωθούν οι διαφορές μέσω πραγματικά ίσων και δίκαιων συνομιλιών.
Οι Προοπτικές για το Μέλλον των Πυρηνικών Διαπραγματεύσεων
Η εκτίμησή μας είναι ότι η διπλωματική οδός παραμένει η μόνη βιώσιμη λύση για την αποκλιμάκωση της έντασης. Ωστόσο, αυτό απαιτεί μια ουσιαστική αλλαγή προσέγγισης και από τις δύο πλευρές, με την οικοδόμηση αμοιβαίας εμπιστοσύνης και την αναγνώριση των νόμιμων συμφερόντων του άλλου.
Το Ιράν επιμένει στον ειρηνικό χαρακτήρα του πυρηνικού του προγράμματος και ζητά σεβασμό στην κυριαρχία του, ενώ οι ΗΠΑ ζητούν διαφάνεια και περιορισμούς που να διασφαλίζουν τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων.
Για να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις, θα χρειαστεί να βρεθεί μια κοινή βάση που να υπερβαίνει τις τρέχουσες κατηγορίες και τις απαιτήσεις. Η διεθνής κοινότητα καλείται να διαδραματίσει έναν πιο ενεργό ρόλο ως μεσολαβητής, προκειμένου να διευκολύνει έναν διάλογο που να μην είναι «σόου», αλλά μια ειλικρινής προσπάθεια για την επίτευξη μιας διαρκούς και δίκαιης συμφωνίας.
Μόνο τότε θα μπορέσουμε να δούμε πραγματική πρόοδο στο πυρηνικό ζήτημα του Ιράν.
