Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διεκδικεί έναν ισότιμο ρόλο στη διαμόρφωση του στρατηγικού μέλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρεμβαίνοντας νωρίτερα από ποτέ στις διαπραγματεύσεις για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) 2028-2034. Για να επιτύχει τους στόχους του, το Κοινοβούλιο καλείται να συνδέσει την έγκριση του προϋπολογισμού με ευρύτερα ζητήματα, όπως η ευρωπαϊκή άμυνα και η μεταρρύθμιση των Συνθηκών, χρησιμοποιώντας το δικαίωμα βέτο του.
Η εξέλιξη αυτή έρχεται ως συνέχεια μιας παραδοσιακής διαδικασίας όπου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει ένα σχέδιο προϋπολογισμού, το Συμβούλιο διαπραγματεύεται κεκλεισμένων των θυρών και το Κοινοβούλιο καλείται στο τελικό στάδιο για να δώσει ή να αρνηθεί τη συγκατάθεσή του.
Ωστόσο, αυτή τη φορά, η πρόωρη παρέμβαση του Κοινοβουλίου σηματοδοτεί μια σημαντική αλλαγή στην προσέγγιση, επιτρέποντάς του να εξασφαλίσει παραχωρήσεις και να επηρεάσει το πλαίσιο πριν καν ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις του Συμβουλίου.
Η νέα δυναμική του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις διαπραγματεύσεις
Σε μια ιστορική απόκλιση από προηγούμενες πρακτικές, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο παρενέβη ενεργά στην αρχή της διαδικασίας του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ) 2028-2034. Μέσω μιας κοινής επιστολής από τους προέδρους των κύριων πολιτικών του ομάδων, το Κοινοβούλιο εξέφρασε σαφείς θεσμικές προσδοκίες, οικονομικές προτεραιότητες και πολιτικούς όρους.
Αυτή η κίνηση, η οποία αναγνωρίστηκε και από άλλες δημοσιεύσεις, όπως η απαίτηση για αλλαγές στον προϋπολογισμό της ΕΕ, οδήγησε την Επιτροπή να προσφέρει βελτιώσεις σχετικά με τον ρόλο των περιφερειακών αρχών στην εφαρμογή των αγροτικών και συνοχικών προγραμμάτων, καθώς και να αποδεχθεί έναν ενισχυμένο ρόλο για το Κοινοβούλιο στην παρακολούθηση της εκτέλεσης του ΠΔΠ.
Η εξέταση τροποποιήσεων του προϋπολογισμού από την Επιτροπή δείχνει την επιρροή αυτής της πρώιμης παρέμβασης, η οποία αποτελεί στρατηγικό κέρδος για την κοινοβουλευτική δημοκρατία σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Οι δομικές ανησυχίες και η αναγκαία χρήση του βέτο
Παρά τις αρχικές επιτυχίες, πολλοί στο Κοινοβούλιο θεωρούν αυτές τις αλλαγές ανεπαρκείς. Όπως τονίστηκε από τις ομάδες των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών, των Πρασίνων και του Renew Europe, οι τροποποιήσεις δεν αντιμετωπίζουν άλλες δομικές ανησυχίες σχετικά με το μέγεθος του προϋπολογισμού, τις μακροπρόθεσμες στρατηγικές προτεραιότητες ή τη διαφάνεια της διακυβέρνησης.
Η αποφασιστική φάση των διαπραγματεύσεων βρίσκεται ακόμη μπροστά, και θα διεξαχθεί κυρίως μεταξύ του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Το Συμβούλιο, που εκπροσωπεί τα κράτη μέλη, κατέχει παραδοσιακά την ισχυρότερη θέση, ειδικά όταν απαιτείται ομοφωνία.
Ωστόσο, η συγκατάθεση του Κοινοβουλίου είναι απαραίτητη, καθιστώντας το δικαίωμα βέτο ένα ισχυρό εργαλείο. Η σύγκρουση για τον προϋπολογισμό της ΕΕ ύψους €1,8 τρισ. αναδεικνύει την κρισιμότητα αυτών των διαπραγματεύσεων.
Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές είναι ότι το ΠΔΠ δεν είναι απλώς ένα οικονομικό σχέδιο, αλλά η ραχοκοκαλιά των πολιτικών προτεραιοτήτων της Ευρώπης για την επόμενη δεκαετία. Δεν θα πρέπει να υιοθετηθεί απομονωμένο από τους στρατηγικούς στόχους του μπλοκ ή την ικανότητά του να δρα.
Προτεινόμενο Κοινοβούλιο ζητά αλλαγές στον προϋπολογισμό της ΕΕ
Ο Domènec Ruiz Devesa, πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Φεντεραλιστών και πρώην ευρωβουλευτής, υπογραμμίζει την ανάγκη το Κοινοβούλιο να συνδέσει τη συγκατάθεσή του για το ΠΔΠ με ευρύτερα ζητήματα πέρα από τον προϋπολογισμό, ώστε να διαδραματίσει ισότιμο ρόλο στη διαμόρφωση του στρατηγικού μέλλοντος της Ένωσης.
Τρεις στρατηγικές προτεραιότητες για ένα ισχυρότερο μπλοκ
Για να διασφαλιστεί ότι το επόμενο ΠΔΠ θα αποτελέσει θεμέλιο για μια πιο ικανή, ενωμένη και δημοκρατική Ένωση, τρία βασικά σημεία πρέπει να προχωρήσουν:
- Ενεργοποίηση των ρητρών «passerelle»: Αυτό θα επέτρεπε στο Συμβούλιο να μεταβεί από την ομοφωνία στην ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία σε συγκεκριμένους τομείς πολιτικής, χωρίς την ανάγκη μεταρρύθμισης των Συνθηκών. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας για την υπέρβαση των επίμονων αδιεξόδων.
- Ευρωπαϊκή Άμυνα: Το Άρθρο 42 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση προβλέπει μια ρήτρα αμοιβαίας άμυνας, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε κοινή άμυνα. Σε μια εποχή αυξημένης γεωπολιτικής έντασης, η εξάρτηση από κατακερματισμένες εθνικές δυνατότητες είναι μη βιώσιμη. Μια αξιόπιστη ευρωπαϊκή στάση ασφαλείας θα απαιτούσε κοινές προμήθειες και κοινό επιχειρησιακό σχεδιασμό. Η σύνδεση της χρηματοδότησης του ΠΔΠ με συγκεκριμένα βήματα στην αμυντική ολοκλήρωση θα ενίσχυε την ευρωπαϊκή ασφάλεια και την παγκόσμια αξιοπιστία του μπλοκ.
- Μεταρρύθμιση των Συνθηκών: Τον Νοέμβριο του 2023, το Κοινοβούλιο ενέκρινε πρόταση για μεταρρύθμιση των Συνθηκών της ΕΕ, με στόχο την επικαιροποίηση του θεσμικού πλαισίου, τον εκδημοκρατισμό της λήψης αποφάσεων και την ενίσχυση της ικανότητας του μπλοκ να δρα, ιδίως όσον αφορά τη διεύρυνση. Ωστόσο, μια τέτοια μεταρρύθμιση δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς πολιτική πίεση, καθώς το Συμβούλιο έχει ελάχιστα κίνητρα να αναλάβει την πρόταση, εκτός εάν το Κοινοβούλιο εξαρτήσει τη συμφωνία του για το ΠΔΠ από την πρόοδο στη διαδικασία μεταρρύθμισης.
Διαμόρφωση του μέλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Οι διαπραγματεύσεις για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο αντιπροσωπεύουν μια στρατηγική ευκαιρία που υπερβαίνει την απλή κατανομή κεφαλαίων ή την εποπτεία τους. Αφορούν τον καθορισμό της κατεύθυνσης της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Εάν το Κοινοβούλιο εγκρίνει ένα ΠΔΠ που δεν υποστηρίζει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση ενός δυνητικά μεγαλύτερου μπλοκ, τότε η στιγμή της επιρροής του θα χαθεί.
Τα επιτεύγματα της πρώτης φάσης δείχνουν ότι η συντονισμένη κοινοβουλευτική δράση μπορεί να διαμορφώσει τα αποτελέσματα. Το επόμενο βήμα είναι να χρησιμοποιηθεί αυτή η επιρροή εκεί που έχει τη μεγαλύτερη σημασία: στις διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο, με στρατηγική σκέψη και σταθερότητα.
Μόνο τότε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να διασφαλίσει ότι το επόμενο ΠΔΠ δεν θα είναι απλώς ένα οικονομικό μέσο, αλλά το θεμέλιο για μια πιο ικανή, ενωμένη και δημοκρατική Ένωση.
