Ένα δικαστήριο του Μπαγκλαντές καταδίκασε σήμερα, 17 Νοεμβρίου 2025, την έκπτωτη πρωθυπουργό Σέιχ Χασίνα σε θάνατο, κρίνοντάς την ένοχη για την εντολή μιας φονικής καταστολής φοιτητικής εξέγερσης πέρυσι. Αυτή η απόφαση αναμένεται να κλιμακώσει περαιτέρω την ήδη τεταμένη κατάσταση σε μια χώρα 170 εκατομμυρίων κατοίκων που αντιμετωπίζει σοβαρή πολιτική αστάθεια από την φυγή της Χασίνα στην Ινδία τον Αύγουστο του 2024.
Η καταδίκη και το ιστορικό της αναταραχής
Η απόφαση του δικαστηρίου, η οποία ανακοινώθηκε τη Δευτέρα 17 Νοεμβρίου 2025, έρχεται ως επιστέγασμα μιας πολύμηνης δίκης που έκρινε την Σέιχ Χασίνα υπεύθυνη για τη βίαιη καταστολή μιας φοιτητικής εξέγερσης το 2024. Η εξέγερση, που ξεκίνησε από την ομάδα «Students Against Discrimination» με αιτήματα για ποσοστώσεις σε θέσεις του δημοσίου, κλιμακώθηκε γρήγορα σε απαιτήσεις για την παραίτηση της Χασίνα και οδήγησε σε σφοδρές συγκρούσεις με τις δυνάμεις ασφαλείας και τους υποστηρικτές του κόμματός της, του Awami League.
Εκατοντάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και χιλιάδες τραυματίστηκαν, με την κορύφωση να έρχεται στις 5 Αυγούστου 2024, όταν η Χασίνα αναγκάστηκε να διαφύγει στην Ινδία.
Τέτοιου είδους κοινωνικές αναταραχές, που ξεκινούν από συγκεκριμένα αιτήματα και μετατρέπονται σε ευρύτερες πολιτικές διεκδικήσεις, αποτελούν ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο σε χώρες που αντιμετωπίζουν βαθιές θεσμικές αδυναμίες και έλλειψη διαλόγου. Η αδυναμία των κυβερνήσεων να ανταποκριθούν έγκαιρα στα αρχικά αιτήματα συχνά πυροδοτεί μια αλυσιδωτή αντίδραση, οδηγώντας σε απρόβλεπτες και βίαιες εξελίξεις, όπως ακριβώς παρατηρήσαμε και στην περίπτωση του Μπαγκλαντές.
Οι προκλήσεις της μεταβατικής κυβέρνησης και οι μεταρρυθμίσεις
Μετά την φυγή της Χασίνα, σχηματίστηκε μια μεταβατική κυβέρνηση υπό την ηγεσία του νομπελίστα Μουχάμαντ Γιουνούς, 85 ετών, με στόχο την αποκατάσταση της σταθερότητας και την προετοιμασία για κοινοβουλευτικές εκλογές τον Φεβρουάριο του 2026. Η κυβέρνηση υποσχέθηκε σαρωτικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις, όπως η αποκατάσταση μιας μη κομματικής υπηρεσιακής κυβέρνησης για την επίβλεψη των εκλογών, η αποπολιτικοποίηση των κρατικών θεσμών και η αναμόρφωση της Εκλογικής Επιτροπής.
Ωστόσο, η πρόγροδος παραμένει αργή και κατακερματισμένη, με βαθιές διαφωνίες μεταξύ των πολιτικών κομμάτων σχετικά με τις προτάσεις για συνταγματικές αλλαγές, δικαστική μεταρρύθμιση και την εισαγωγή ενός διθάλαμου κοινοβουλίου. Αυτό έχει δημιουργήσει ένα αυξανόμενο χάσμα μεταξύ των προσδοκιών του κοινού και των πραγματικών αποτελεσμάτων.
Ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την πολιτική ένταξη
Η μεταβατική κυβέρνηση του Γιουνούς βρίσκεται σε δύσκολη θέση, παγιδευμένη μεταξύ της ανάγκης για μεταρρυθμίσεις και της πίεσης για πρόωρες εκλογές. Ένα επιπλέον βάρος προστέθηκε με τον αποκλεισμό του κόμματος Awami League της Χασίνα, του οποίου η εγγραφή ανεστάλη, απαγορεύοντάς του ουσιαστικά να συμμετάσχει στις εκλογές.
Προτεινόμενο Ο Γιος της Χασίνα Προειδοποιεί για Βία στο Μπαγκλαντές Εν Όψει Δικαστικής Ετυμηγορίας
Πολλοί εκφράζουν την επιθυμία να συμμετάσχει, παρά τις κατηγορίες κατά της ηγεσίας του για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων. Χωρίς ευρεία πολιτική συμπερίληψη, η νομιμότητα της ψηφοφορίας θα μπορούσε να αμφισβητηθεί.
Η κατάσταση επιδεινώνεται από τις συνεχιζόμενες αναφορές για πολιτική βία, επιθέσεις όχλου και παρενόχληση δημοσιογράφων και μειονοτήτων, ιδίως γυναικών. Η οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ain o Salish Kendra αναφέρει ότι η βία του όχλου στοίχισε τη ζωή σε τουλάχιστον 261 ανθρώπους μεταξύ Αυγούστου 2024 και Οκτωβρίου 2025.
Η Human Rights Watch (HRW) προειδοποιεί ότι, ενώ ορισμένες αυταρχικές πρακτικές έχουν τερματιστεί, η μεταβατική κυβέρνηση έχει υιοθετήσει τις δικές της ανησυχητικές τακτικές, όπως αυθαίρετες κρατήσεις, μαζικές συλλήψεις και πολιτικά υποκινούμενες διώξεις, κυρίως κατά υποστηρικτών του κόμματος της Χασίνα, χρησιμοποιώντας ακόμα και τον Νόμο Ειδικών Εξουσιών, πρακτικές που η κυβέρνηση αρνείται.
Στη δική μας εμπειρία με μεταβατικές κυβερνήσεις σε περιόδους κρίσης, παρατηρούμε συχνά μια λεπτή ισορροπία μεταξύ της ανάγκης για άμεση σταθεροποίηση και της δέσμευσης για μακροπρόθεσμες δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Η πίεση για γρήγορες λύσεις μπορεί να οδηγήσει σε συμβιβασμούς που εν τέλει υπονομεύουν την εμπιστοσύνη του κοινού και την ίδια τη διαδικασία εκδημοκρατισμού, ένα σενάριο που φαίνεται να διαγράφεται και στο Μπαγκλαντές.
Το μέλλον του Μπαγκλαντές: Δημοψήφισμα και θεσμικές αλλαγές
Ένας «Χάρτης του Ιουλίου», ο οποίος ονομάστηκε έτσι από την περσινή εξέγερση, έχει θέσει τον οδικό χάρτη για τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Την περασμένη εβδομάδα, ο Γιουνούς ανακοίνωσε ότι η μεταβατική κυβέρνηση θα διεξαγάγει ένα εθνικό δημοψήφισμα παράλληλα με τις κοινοβουλευτικές εκλογές του Φεβρουαρίου, σχετικά με την εφαρμογή του χάρτη για την κρατική μεταρρύθμιση.
Ο χάρτης προβλέπει την αναμόρφωση της πολιτικής και των θεσμών της χώρας, δίνοντας συνταγματική αναγνώριση στην εξέγερση του 2024, αυξημένη εκπροσώπηση των γυναικών, περιορισμό της θητείας του πρωθυπουργού, ενίσχυση των προεδρικών εξουσιών, επέκταση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και διασφάλιση της δικαστικής ανεξαρτησίας.
Θα γίνει μέρος του συντάγματος εάν εγκριθεί από το νέο κοινοβούλιο, σύμφωνα με το Reuters.
Η εκτίμησή μας είναι ότι η πορεία προς τη σταθερότητα στο Μπαγκλαντές θα είναι μακρά και γεμάτη προκλήσεις. Η καταδίκη της Σέιχ Χασίνα, σε συνδυασμό με την πολιτική πόλωση και τις ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, δημιουργεί ένα εξαιρετικά εύθραυστο περιβάλλον.
Η επιτυχία του δημοψηφίσματος και των επερχόμενων εκλογών θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα της μεταβατικής κυβέρνησης να διασφαλίσει την ευρεία πολιτική συμμετοχή και να οικοδομήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών σε μια δίκαιη και διαφανή διαδικασία.
Μόνο τότε θα μπορέσει η χώρα να ελπίζει σε μια πραγματικά δημοκρατική μετάβαση.
