Σημαντικές φωνές ζητούν την άμεση μεταρρύθμιση των ετήσιων κλιματικών διαπραγματεύσεων του ΟΗΕ, καθώς η σύνοδος COP30 στη Βραζιλία αναδεικνύει την αναποτελεσματικότητα των υφιστάμενων διαδικασιών. Παρά τις τρεις δεκαετίες συζητήσεων, οι εκπομπές ρύπων συνεχίζουν να αυξάνονται, οδηγώντας σε επιτακτική ανάγκη για μετάβαση από τις υποσχέσεις στην πράξη.
Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας τριάντα και πλέον ετών πορείας διεθνών διαπραγματεύσεων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, οι οποίες, παρά την πρόοδο σε τομείς όπως η επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, δεν έχουν καταφέρει να ανακόψουν την αύξηση των εκπομπών και την άνοδο της θερμοκρασίας.
Ο αρχικός σχεδιασμός των Συνόδων των Μερών (COP) προέβλεπε τη συμφωνία σε παγκόσμιους στόχους και την παρακολούθηση της προόδου, αλλά όχι την άμεση παρέμβαση για την επιτάχυνση των προσπαθειών στο πεδίο.
Η ανάγκη για αναβάθμιση των Συνόδων COP
Η βασική ερώτηση που πλανάται πάνω από την τρέχουσα σύνοδο της COP30 στο Μπέλεμ της Βραζιλίας είναι ο πραγματικός σκοπός των ετήσιων κλιματικών διαπραγματεύσεων του ΟΗΕ. Μετά από περισσότερα από 30 χρόνια συνομιλιών, η πρόοδος είναι εμφανής σε ορισμένους τομείς, όπως η εκρηκτική επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η αύξηση των κλιματικών ταμείων.
Ωστόσο, αυτή η πρόοδος δεν είναι αρκετή, καθώς οι εκπομπές συνεχίζουν να συσσωρεύονται και οι θερμοκρασίες να ανεβαίνουν. Αυτή η κατάσταση έχει πυροδοτήσει αυξανόμενες εκκλήσεις για μεταρρύθμιση των Συνόδων των Μερών, καθώς ο σχεδιασμός τους επικεντρώνεται στην επίτευξη παγκόσμιων στόχων και στην ανασκόπηση της προόδου, όχι στην επιτάχυνση των προσπαθειών στο πεδίο.
Οι προκλήσεις της συναίνεσης και η κριτική
Μία από τις κεντρικές πηγές απογοήτευσης για όσους ζητούν αλλαγή είναι η απαίτηση συναίνεσης για τη λήψη αποφάσεων από τις σχεδόν 200 χώρες που συμμετέχουν. Αυτό το μοντέλο έχει συχνά επιτρέψει να μπλοκαριστούν φιλόδοξες προσπάθειες, όπως συνέβη στη COP26 της Γλασκώβης το 2021, όπου η συμφωνία για την «κατάργηση» της χρήσης άνθρακα μετατράπηκε σε «μείωση» μετά από μια τελευταία στιγμή αντίρρηση της Ινδίας.
Διπλωμάτες και ειδικοί, όπως ο διαπραγματευτής του Παναμά, Juan Carlos Monterrey, επισημαίνουν ότι το σύστημα «δεν λειτουργεί», καθώς πνίγονται στη γραφειοκρατία και οι σύνοδοι μοιάζουν περισσότερο με εμπορικές εκθέσεις παρά με διαπραγματεύσεις κλιματικής πολιτικής.
Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές είναι η πολυφωνία απόψεων σχετικά με την κατεύθυνση των μεταρρυθμίσεων, με ορισμένους να φοβούνται ότι μια ριζική αλλαγή θα μπορούσε να έχει αρνητικά αποτελέσματα σε μια περίοδο που η κλιματική συζήτηση είναι ήδη ευάλωτη σε αντικλιματικές πολιτικές, ειδικά με την απουσία των ΗΠΑ από την COP30.
Ο πρώην υπουργός Περιβάλλοντος του Περού, Manuel Pulgar Vidal, προειδοποίησε ότι το άνοιγμα μιας διαδικασίας μεταρρύθμισης θα μπορούσε να οδηγήσει σε άλωση από τους αρνητές της κλιματικής αλλαγής. Ο Avinash Persaud, ειδικός σύμβουλος της Διαμερικανικής Τράπεζας Ανάπτυξης, εξέφρασε επίσης ανησυχίες για τη μείωση της συχνότητας των συνόδων, φοβούμενος την απώλεια της δυναμικής.
Προτάσεις για το μέλλον και οι κίνδυνοι
Ο ΟΗΕ είναι μεταξύ εκείνων που αναζητούν αλλαγή. Ο επικεφαλής της γραμματείας του ΟΗΕ για το κλίμα, Simon Stiell, έχει συστήσει μια ομάδα 15 πρώην παγκόσμιων ηγετών και ειδικών για να συμβουλεύσει πώς οι COP μπορούν να προσαρμοστούν στην επόμενη δεκαετία.
Ο Stiell δήλωσε στο Reuters ότι η διαδικασία των COP έχει επιφέρει πραγματική πρόοδο, σημειώνοντας ότι οι τελευταίες κλιματικές δεσμεύσεις των χωρών θα μειώσουν τις παγκόσμιες εκπομπές κατά 12% από τα επίπεδα του 2019 έως το 2035, σηματοδοτώντας την πρώτη σταθερή μείωση.
Ωστόσο, τόνισε την ανάγκη για εξέλιξη και βελτίωση. Μέλος της συμβουλευτικής ομάδας, ο κλιματικός επιστήμονας Johan Rockstroem, ανέφερε ότι «τίποτα δεν αποκλείεται» στις συζητήσεις, από την έγκριση αποφάσεων με πλειοψηφία έως την αναδιάρθρωση της μορφής της ετήσιας συνόδου.
Η Βραζιλία, ως οικοδέσποινα της COP30, έχει ζητήσει από τα μέρη να αποφύγουν νέες δεσμεύσεις φέτος και να επικεντρωθούν στην υλοποίηση παλαιών υποσχέσεων, αναγνωρίζοντας τις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις.
Η μετάβαση από τις διαπραγματεύσεις στην εφαρμογή
Η Βραζιλία έχει προτείνει τη δημιουργία ενός συμβουλίου υποστηριζόμενου από τον ΟΗΕ για την επίσκεψη και τον έλεγχο της τήρησης των δεσμεύσεων των χωρών. Για πρώτη φορά, οι κυβερνήσεις εξετάζουν μια τελική συμφωνία της COP που θα θέτει ως πρόθεση για την παγκόσμια κλιματική διπλωματία τη «μετάβαση από τις διαπραγματεύσεις στην εφαρμογή», σύμφωνα με σημείωμα που δημοσιεύθηκε από τον πρόεδρο της COP30 της Βραζιλίας.
Αυτή η προσέγγιση σηματοδοτεί μια σημαντική αλλαγή στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, αναγνωρίζοντας ότι η αποτελεσματική δράση είναι πλέον πιο κρίσιμη από τις απλές διακηρύξεις προθέσεων.
