Ομογενείς από το Σουδάν, κάποιοι εκ των οποίων ζούσαν στη χώρα για έναν αιώνα, βρέθηκαν πρόσφυγες στην Ελλάδα, έχοντας χάσει τα πάντα λόγω του πολέμου που μαίνεται για πάνω από δύο χρόνια. Οι ιστορίες του Παναγιώτη Γαβριηλίδη, του Γεράσιμου Παγουλάτου και του Κωνσταντίνου Μακρή αναδεικνύουν την τραγωδία μιας κοινότητας που, παρά τον ξεριζωμό, διατηρεί την έντονη επιθυμία να επιστρέψει, έστω και για λίγο, στη γη που θεωρούσε πατρίδα.
Αυτή η δραματική εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια ενός πολέμου που ξέσπασε πριν από δύο χρόνια στο Σουδάν, μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων και της παραστρατιωτικής ομάδας «Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης» (Rapid Support Forces). Η σύγκρουση, που αρχικά αφορούσε την κατάληψη της εξουσίας, έχει πλέον μετατραπεί σε μια ανθρωπιστική κρίση άνευ προηγουμένου, επηρεάζοντας βαθιά τη ζωή εκατομμυρίων, συμπεριλαμβανομένης της ιστορικής ελληνικής παροικίας.
Ο ξεριζωμός της ελληνικής κοινότητας στο Χαρτούμ
Ο Παναγιώτης Γαβριηλίδης, 60 ετών, αποτελεί ένα από τα περίπου 70 μέλη της συρρικνούμενης ελληνικής παροικίας που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Σουδάν. Γεννημένος και μεγαλωμένος στο Χαρτούμ, όπου ο παππούς του είχε μεταναστεύσει το 1896, έχασε τα πάντα μέσα σε μια νύχτα.
Ο ίδιος τραυματίστηκε σοβαρά το Πάσχα του 2023, όταν έπεσε βόμβα λίγα μέτρα μακριά από το σημείο που αναζητούσε καταφύγιο, με αποτέλεσμα να μείνει για εννέα ημέρες χωρίς αγωγή και να υποστεί επτά χειρουργεία στην Ελλάδα.
Ο πόλεμος στο Σουδάν, που διαρκεί πάνω από δύο χρόνια, έχει οδηγήσει στη μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση που έχει καταγραφεί, με περισσότερους από 14 εκατομμύρια εκτοπισμένους και 30 εκατομμύρια ανθρώπους σε κατάσταση ανάγκης. Οι κυβερνητικές δυνάμεις κατηγορούν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ότι υποστηρίζουν τους αντάρτες με οπλικά συστήματα και μισθοφόρους, κάτι που τα ΗΑΕ αρνούνται.
Πολλοί πρόσφυγες που ζητούν άσυλο από εμπόλεμες ζώνες αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις.
Η καθημερινότητα των προσφύγων και οι μνήμες μιας χρυσής εποχής
Πριν τον πόλεμο, ο Παναγιώτης Γαβριηλίδης ήταν ιδιοκτήτης τεσσάρων καφενείων και ενός καφεκοπτείου στο Χαρτούμ, πουλώντας 1.000 πίτες την ημέρα και ήταν γνωστός ως «Χαουάγια». Σήμερα, ζει σε έναν οικίσκο 35 τ.μ. στη Ραφήνα και εργάζεται ως υπάλληλος, μια σκληρή μετάβαση από την παλιά του ζωή.
Προτεινόμενο Επίσκεψη ελληνικών αστυνομικών ενώσεων του εξωτερικού στον αρχηγό της Ελληνικής Αστυνομίας
Την ίδια στιγμή, ο Γεράσιμος Παγουλάτος, επίτιμος πρόξενος της Ελλάδας στο Σουδάν και συνιδιοκτήτης του ιστορικού ξενοδοχείου «Ακροπόλ», θυμάται τη χρυσή εποχή της ελληνικής κοινότητας, όταν αριθμούσε περίπου 3.000 μέλη τη δεκαετία του ’70, με έντονη κοινωνική και πολιτιστική ζωή.
Η ελληνική κοινότητα του Λάγος, όπως και αυτή του Χαρτούμ, αποτελούσε ένα ζωντανό κομμάτι της ελληνικής διασποράς. Η ακμή αυτή άρχισε να φθίνει μετά την ανακήρυξη του Σουδάν σε μουσουλμανικό κράτος το 1981, φέρνοντας απαγορεύσεις και οδηγώντας πολλούς Έλληνες στην εγκατάλειψη της χώρας.
Σήμερα, τα κτίρια της Μητρόπολης και της ελληνικής κοινότητας, καθώς και το ξενοδοχείο «Ακροπόλ», έχουν καταστραφεί και λεηλατηθεί, αφήνοντας πίσω μόνο ερείπια και αναμνήσεις.
Αυτό που τονίζει με πικρία η ελληνική παροικία, και επιβεβαιώνεται από τη διεθνή αδιαφορία, είναι ότι η παγκόσμια κοινότητα έχει ξεχάσει το Σουδάν. Ενώ η σύγκρουση συνεχίζεται, οι αναλυτές επισημαίνουν ότι η έλλειψη διεθνούς πίεσης και η περιορισμένη ανθρωπιστική βοήθεια επιδεινώνουν την κατάσταση, αφήνοντας τους αμάχους και τους εκτοπισμένους σε μια απελπιστική μοίρα.
Η επιθυμία για επιστροφή και το μέλλον της παροικίας
Παρά τον ξεριζωμό και την καταστροφή, η επιθυμία για επιστροφή παραμένει ισχυρή. Ο Κωνσταντίνος Μακρής, ιδιοκτήτης μεγάλου εργοστασίου στο Σουδάν, κληρονομιά από τον παππού του, δηλώνει αποφασισμένος να επιστρέψει και να ξεκινήσει από το μηδέν, μεταφέροντας μέρος της επιχείρησής του σε ασφαλέστερη περιοχή.
Η ψυχολογική διαχείριση της απώλειας είναι δύσκολη, καθώς «χάνει τον ύπνο του» από τις εικόνες της καταστροφής. Η μείωση πληθυσμού σε κοινότητες που βιώνουν τέτοιες κρίσεις είναι ένα κοινό φαινόμενο.
Ο Πάρης Παπγής, αντιπρόεδρος της Ένωσης εκ του Σουδάν Ελλήνων, εργάζεται για να δικτυώσει τους ομογενείς, διατηρώντας ζωντανή τη σύνδεση με την πατρίδα τους. Η ετήσια συνάντηση της γενιάς του, στις 27 Δεκεμβρίου, είναι ένας άγραφος κανόνας που τους ενώνει.
Η Ελλάδα προσφέρει ένα ασφαλές καταφύγιο και καλύτερη εκπαίδευση για τα παιδιά, όμως η βαθιά συναισθηματική σύνδεση με το Σουδάν παραμένει, με πολλούς να εκφράζουν την επιθυμία «να φιλήσουν το χώμα» όταν τελειώσουν όλα, έστω και για λίγο.
