Αφγανοί πρόσφυγες που ζητούν άσυλο στην Ελλάδα φέρνουν στο φως συγκλονιστικές λεπτομέρειες για την παραγωγή οπίου, τη φορολογία της αγροτικής παραγωγής και τον έλεγχο των εξαγωγών ηρωίνης από τους Ταλιμπάν. Οι μαρτυρίες τους, όπως αποκαλύπτονται σε συνεντεύξεις στις υπηρεσίες ασύλου, περιγράφουν πώς το όπιο αποτελούσε σημαντικό μέρος της οικονομικής δύναμης των Ταλιμπάν, παρά τις διεθνείς προσπάθειες και τις πρόσφατες απαγορεύσεις.
Οι Αποκαλύψεις των Προσφύγων για την Καλλιέργεια Οπίου
Οι μαρτυρίες των Αφγανών που αναζητούν άσυλο στην Ελλάδα προσφέρουν μια σπάνια εικόνα για τις πρακτικές των Ταλιμπάν σχετικά με την παραγωγή οπίου. Από τις συνεντεύξεις τους στις υπηρεσίες ασύλου, τις οποίες είδαμε, προκύπτει ότι οι Ταλιμπάν είχαν επιβάλει συγκεκριμένους φόρους στις αγροτικές περιοχές που ήλεγχαν.
Αυτό περιλάμβανε τον «ουσρ», που ανερχόταν στο 10% επί της συγκομιδής, και τον «ζακάτ», ένα 2,5% επί του εισοδήματος των αγροτών. Αυτοί οι φόροι αποτελούσαν κρίσιμη πηγή εσόδων για την οργάνωση, ενισχύοντας την οικονομική τους δύναμη.
Η ιστορική εξάρτηση του Αφγανιστάν από την καλλιέργεια παπαρούνας και την παραγωγή οπίου είναι ένα βαθιά ριζωμένο ζήτημα, που έχει επηρεάσει την κοινωνία και την οικονομία της χώρας για δεκαετίες. Δεν είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε μια τέτοια σύνδεση μεταξύ ένοπλων ομάδων και της παραγωγής ναρκωτικών, καθώς αυτή η πρακτική παρέχει άμεση και σημαντική χρηματοδότηση σε περιοχές με αδύναμη κεντρική εξουσία.
Οι προσπάθειες των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών να μειώσουν την περιεκτικότητα των φυτών σε δραστικά συστατικά μέσω γενετικά τροποποιημένων σπόρων, αν και αμφιλεγόμενες, υπογραμμίζουν την πολυπλοκότητα του προβλήματος και τις διεθνείς διαστάσεις του.
Οικονομικά Στοιχεία και ο Ρόλος των Ταλιμπάν
Στους φακέλους της Υπηρεσίας Ασύλου στην Ελλάδα αναφέρεται ότι οι Ταλιμπάν δεν φορολογούσαν μόνο τους αγρότες. Επέκτειναν τη φορολόγηση και στους ιδιοκτήτες εργαστηρίων παρασκευής ηρωίνης, καθώς και στις μεταφορές των ναρκωτικών. Επιπλέον, φέρεται να λάμβαναν δωρεές από τα μεγάλα «ψάρια» της «μαύρης» οικονομίας του Αφγανιστάν.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της ομάδας του Χατζί Φατάχ Ισακζάι, η οποία πλήρωνε σε χρήμα και σε είδος, έχοντας μάλιστα στενούς συγγενείς στις τάξεις των Ταλιμπάν, όπως αναφέρεται σε έκθεση του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα.
- Οι κύριες επαρχίες για την καλλιέργεια παπαρούνας είναι η Χελμάντ, η Κανταχάρ και η Ουρουζγκάν.
- Τα ετήσια έσοδα των Ταλιμπάν από το όπιο υπολογίζονταν κατά μέσο όρο σε 100-200 εκατ. δολάρια, ποσό που, παραδόξως, δεν κάλυπτε πλήρως τις ανάγκες τους.
- Το 2022, καλλιεργήθηκαν περίπου 233.000 εκτάρια παπαρούνας οπίου στο Αφγανιστάν.
- Μετά την απαγόρευση των Ταλιμπάν τον Απρίλιο του 2022, οι καλλιεργούμενες εκτάσεις μειώθηκαν κατά 95% το 2023.
- Η αφγανική παραγωγή οπίου έπεσε στο ιστορικό χαμηλό των 333 τόνων, καθιστώντας τη Μιανμάρ τον μεγαλύτερο παραγωγό διεθνώς.
Ο Αντίκτυπος στην Ελλάδα και την Ευρώπη
Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια κρίσιμη γεωγραφική θέση, αποτελώντας μέρος του λεγόμενου Νότιου Βαλκανικού Δρόμου της διακίνησης οπιούχων. Αυτός ο δρόμος ξεκινάει από το Αφγανιστάν και το Πακιστάν, διασχίζει τη Μέση Ανατολή και την Τουρκία, για να καταλήξει στην Ευρώπη.
Η ευρωπαϊκή αγορά ηρωίνης είναι άμεσα συνδεδεμένη με την αφγανική αγορά οπίου, καθιστώντας τις εξελίξεις εκεί ιδιαίτερα σημαντικές για την ασφάλεια και τη δημόσια υγεία στην Ευρώπη.
Σύμφωνα με στοιχεία της Δίωξης Ναρκωτικών, η τιμή του οπίου στην παράνομη αγορά της Ελλάδας κυμαίνεται από τρία έως δέκα ευρώ ανά γραμμάριο, ενώ η λευκή ηρωίνη κοστίζει 20-30 ευρώ ανά γραμμάριο. Παρά τη μείωση της παραγωγής στο Αφγανιστάν, οι ειδικοί εκτιμούν ότι το στοκ οπιούχων στη χώρα ανέρχεται σε 13.200 τόνους, ποσότητα που επαρκεί για την κάλυψη της ζήτησης έως το 2027.
Αυτό υποδηλώνει ότι, παρά τις απαγορεύσεις, η ροή των ναρκωτικών προς την Ευρώπη δεν αναμένεται να σταματήσει άμεσα.
Στην εμπειρία μας με παρόμοιες καταστάσεις, η μείωση της παραγωγής σε μια περιοχή συχνά οδηγεί σε ανακατανομή των πηγών ή σε αύξηση των τιμών στα υπάρχοντα αποθέματα. Η μετατόπιση της Μιανμάρ στην πρώτη θέση παραγωγής οπίου είναι ένα σημαντικό σημάδι αυτής της δυναμικής.
Αυτό που μας ανησυχεί είναι η διαρκής προσαρμοστικότητα των δικτύων διακίνησης, τα οποία βρίσκουν πάντα νέους τρόπους να τροφοδοτούν την αγορά, ανεξάρτητα από τις προσπάθειες καταστολής ή τις αλλαγές στην παραγωγή. Η ικανότητα των Ταλιμπάν να επιβάλλουν αγροτικούς φόρους και να ελέγχουν τις εξαγωγές, ακόμη και εν μέσω διεθνών πιέσεων, δείχνει την εγγενή δυσκολία στην αντιμετώπιση αυτού του σύνθετου προβλήματος.
Οι Διεθνείς Προεκτάσεις και ο Ρόλος της Ελλάδας
Η σύνθετη κατάσταση στο Αφγανιστάν, με την παραγωγή οπίου και τον ρόλο των Ταλιμπάν, έχει άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, επηρεάζοντας και την Ελλάδα ως πύλη προς την Ευρώπη. Η ικανότητα των δικτύων διακίνησης να προσαρμόζονται και να βρίσκουν νέους τρόπους για να τροφοδοτούν την αγορά, παρά τις απαγορεύσεις, αποτελεί μια διαρκή πρόκληση για τις αρχές επιβολής του νόμου.
Η δική μας εκτίμηση είναι ότι η ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των χωρών του Βαλκανικού Δρόμου είναι απαραίτητες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου, καθώς η πορεία των ναρκωτικών από το Αφγανιστάν προς την Ευρώπη παραμένει αμείωτη για τα επόμενα χρόνια, λόγω των μεγάλων αποθεμάτων.
