Σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διευρυμένη χρήση των κοινών προμηθειών φαρμάκων έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις στον κλάδο, καθώς στο τραπέζι μπαίνουν τόσο γενόσημα όσο και ακριβές θεραπείες. Σύμφωνα με πληροφορίες του POLITICO, η πρόταση περιλαμβάνει κριτήρια για ιατρικά προϊόντα κοινού ενδιαφέροντος και για εξάρτηση από μονοεθνικές αλυσίδες, ενώ πολλοί φορείς ζητούν σαφείς κανόνες ώστε να αποφευχθούν αθέμιτες επιπτώσεις στην αγορά.
Τι προβλέπει η νομοθετική πρόταση
Το προσχέδιο που συζητείται στοχεύει στο να επεκτείνει τη δυνατότητα συλλογικών προμηθειών για κρίσιμα φάρμακα με ευάλωτες αλυσίδες εφοδιασμού, συμπεριλαμβανομένων περιπτώσεων εξάρτησης από μία χώρα. Επιπλέον, το κείμενο ορίζει ότι σε περιπτώσεις όπου νέες θεραπείες δεν είναι διαθέσιμες σε τρία ή περισσότερα κράτη μέλη, αυτές μπορούν να ενταχθούν στη διαδικασία κοινής προμήθειας.
Η εγγραφή αυτών των κριτηρίων στο προσχέδιο του Critical Medicines Act προκάλεσε έκπληξη σε ορισμένους κύκλους, αφού προηγούμενες συζητήσεις επικεντρώνονταν κυρίως στα χαμηλού κόστους γενόσημα. Σε αυτό το πλαίσιο υπάρχουν ανησυχίες για το πότε και πώς θα ενεργοποιείται το μέτρο, ώστε να μη μετατραπεί σε ευρεία πρακτική χωρίς λεπτομερή στόχευση.
Ανησυχίες από εταιρείες και φορείς
Από την πλευρά της βιομηχανίας, ο David Elvira της Sanofi προειδοποιεί για κίνδυνο υπερβολικής χρήσης της διαδικασίας και για πιθανή υπονόμευση του ανταγωνισμού στην αγορά, εάν ο ορισμός των προϊόντων που εμπίπτουν στη ρύθμιση παραμείνει ασαφής. Το επιχείρημα είναι ότι χωρίς σαφή όρια μπορεί να δημιουργηθούν συμβάσεις μεγάλης έκτασης που αποκλείουν άλλους προμηθευτές.
Πολιτικοί και εκπρόσωποι των ασθενών έχουν επίσης επισημάνει ότι οι συλλογικές προμήθειες δεν καλύπτουν όλες τις αιτίες των ελλείψεων. Ο ευρωβουλευτής Nicolás González Casares τόνισε πως η μέθοδος μπορεί να προσφέρει ώθηση σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, αλλά δεν αποτελεί πανάκεια για τα προβλήματα εφοδιασμού.
Φωνές από τον κλάδο των γενοσήμων
Και ο κλάδος των γενοσήμων επισημαίνει πρακτικά εμπόδια: κακή προγραμματισμός, διαφορετικές απαιτήσεις συσκευασίας και η πιθανότητα τα κράτη να διεξάγουν παράλληλες εθνικές αγορές, αφήνοντας τους προμηθευτές με υπερδεσμεύσεις. Ο Adrian van den Hoven από την Medicines for Europe ζητά μέτρα που θα προστατεύουν τη βιωσιμότητα της προσφοράς.
Προτάσεις που αναφέρονται περιλαμβάνουν συμβάσεις πολλαπλών βραβείων, ελάχιστες δεσμευτικές παραγγελίες και κριτήρια πέρα από την τιμή, ώστε να υπάρξει αξιόπιστη πρόβλεψη παραγωγής και βιώσιμη προμήθεια. Παράλληλα, υπογραμμίζεται η ανάγκη αποτροπής συγκρούσεων με τις εθνικές διαδικασίες προμηθειών.
Ο ρόλος της ΕΕ και οι εγγυήσεις για μικρά κράτη
Η χρήση της κοινής προμήθειας κέρδισε έδαφος κατά την πανδημία, όταν η ΕΕ προέβη σε αγορές εμβολίων σε κεντρικό επίπεδο, σύμφωνα με τον Olivier Girard της HERA, ο οποίος υπογραμμίζει ότι η μέθοδος απέδειξε πως μπορεί να παραδώσει αποτελέσματα σε κρίσιμες στιγμές.
Ωστόσο, η επέκταση χρειάζεται προσεκτικό σχεδιασμό και συγκεκριμένα κριτήρια συμμετοχής.
Για μικρά κράτη μέλη με περιορισμένη αγοραστική δύναμη, οι συλλογικές προμήθειες προσφέρουν προοπτική βελτίωσης της πρόσβασης σε καινοτόμες θεραπείες, όπως ανέφερε ανώνυμος αξιωματούχος μικρής αγοράς. Ταυτόχρονα, φορείς ασθενών όπως η Claudia Louati επιμένουν στην ανάγκη εφαρμογής του μέτρου με τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετεί το σύνολο του οικοσυστήματος.
Στο επίκεντρο παραμένει η εξεύρεση ισορροπίας μεταξύ βελτίωσης της πρόσβασης σε θεραπείες και προστασίας του ανταγωνισμού, με σαφείς κανόνες και εγγυήσεις που θα διευκολύνουν τη συμμετοχή των παραγωγών χωρίς να στερούν επιλογές από τα κράτη μέλη. Παράλληλα, η διαφάνεια και οι δεσμεύσεις των συμμετεχόντων αναφέρονται ως κριτήρια επιτυχίας για τυχόν μελλοντικές εφαρμογές.
