Ο Μάριο Ντράγκι παρουσίασε την ανάγκη για ριζικές αλλαγές στον ευρωπαϊκό τρόπο λήψης αποφάσεων, προωθώντας μια προσέγγιση που περιγράφει ως «πρακτικό ομοσπονδισμό». Σε ομιλία του στην Οβιέδο της Ισπανίας, όπου παρέλαβε το Βραβείο Πριγκίπισσας Αστόριας για τη Διεθνή Συνεργασία, υπογράμμισε ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει νέες μορφές προστατευτισμού και την επιστροφή στην σκληρή στρατιωτική ισχύ, με συνέπεια να αμφισβητούνται τα θεμέλια της ευρωπαϊκής συναίνεσης.
Πλαίσιο της παρέμβασης
Η ομιλία έγινε στο περιθώριο της απονομής του βραβείου και είχε σαφή αναφορές στο πώς οι παγκόσμιες ανακατατάξεις επηρεάζουν τις ευρωπαϊκές επιλογές. Ο Draghi περιέγραψε την ΕΕ ως έναν οργανισμό του οποίου οι θεσμοί δεν έχουν προσαρμοστεί ριζικά στις νέες γεωπολιτικές συνθήκες.
Ως πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, ο ίδιος επικαλέστηκε επίσης τη συμβολή του στην αξιολόγηση της ανταγωνιστικότητας της Ένωσης το 2024, προκειμένου να στηρίξει την επιχειρηματολογία του. Η εμπειρία του δίνει στην πρότασή του τεχνοκρατικό και πολιτικό βάρος.
Στο επίκεντρο της ανησυχίας του βρέθηκαν οι τάσεις προς μονομερείς ενέργειες και ο διεθνής προστατευτισμός, που —σύμφωνα με τον ίδιο— υποσκάπτουν την παραδοσιακή έμφαση της ΕΕ στην ανοικτή αγορά και τη συνεργασία. Αναφερθείσες προκλήσεις περιλαμβάνουν επίσης την ανάγκη για ασφάλεια και ενεργειακή σταθερότητα.
Η πρόταση για «πρακτικό ομοσπονδισμό»
Ο Draghi εισηγήθηκε ένα μοντέλο όπου κράτη μέλη μπορούν να σχηματίζουν συνασπισμούς με κοινά στρατηγικά συμφέροντα, αντί να επιβάλλεται ενιαία ταχύτητα σε ολόκληρη την Ένωση. Σκοπός αυτής της προσέγγισης είναι να επιτρέψει σε ομάδες χωρών να προχωρήσουν πιο γρήγορα σε κρίσιμους τομείς.
Στην πράξη, η ιδέα αφορά την εφαρμογή μιας πολυτάχυμη Ευρώπη όπου όσοι επιθυμούν προχωρούν και όσοι δεν είναι έτοιμοι παραμένουν σε δεύτερο χρόνο. Μια τέτοια δομή υποστηρίζει τη δημιουργία ευρωπαϊκών «πρωταθλητών» σε τομείς όπως οι ημιαγωγοί και η δικτυακή υποδομή.
Επίσης, ο πρώην Ευρωπαίος αξιωματούχος επεσήμανε ότι για να λειτουργήσει αυτό το μοντέλο χρειάζεται αλλαγή στις συνθήκες και άρση του εθνικού βέτο σε κρίσιμα πεδία. Η απαίτηση για παραχωρήσεις εθνικής κυριαρχίας είναι το βασικό στοιχείο που καθιστά την πρόταση πολιτικά φορτισμένη.
Οικονομικές και τεχνολογικές επιδιώξεις
Μια από τις πρακτικές επιδιώξεις που παρουσίασε είναι η συγκέντρωση πόρων για να στηριχθούν ευρωπαϊκές εταιρείες σε στρατηγικούς κλάδους. Στόχος είναι να μειωθεί το ενεργειακό κόστος και να ενισχυθεί η κοινή προσπάθεια για καινοτομία σε όλη την ΕΕ.
Προτεινόμενο Ο Τραμπ και το αίτημα για χάρη στον Νετανιάχου που προκάλεσε αναταραχή στο Ισραήλ
Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε στην ανάγκη για επενδύσεις σε ημιαγωγούς και ευρυζωνικές υποδομές, τομείς που θεωρούνται κρίσιμοι για την τεχνολογική αυτονομία. Η ανάπτυξη αυτών των βιομηχανιών θα μπορούσε να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα του ευρωπαϊκού οικοσυστήματος.
Παράλληλα, ο Draghi τόνισε ότι τέτοιες πρωτοβουλίες απαιτούν συγχρονισμό πολιτικών και οικονομικών εργαλείων μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών. Η συνεργασία σε επίπεδο επενδύσεων και ρυθμιστικής πολιτικής είναι αναγκαία για να αποδώσουν οι κοινοί στόχοι.
Πολιτικά εμπόδια και αντιδράσεις
Η πρόταση για κατάργηση ή περιορισμό του εθνικού βέτο έχει ιστορικά προκαλέσει ανησυχίες, ειδικά σε μικρότερα κράτη που φοβούνται περιθωριοποίηση. Αυτή η αντίδραση παραμένει βασικό εμπόδιο για οποιαδήποτε συνταγματική αναθεώρηση της ΕΕ.
Οι αλλαγές στις συνθήκες της Ένωσης προϋποθέτουν ευρύτερη συναίνεση και πιθανή αναθεώρηση διαδικασιών, κάτι που σε πολιτικό επίπεδο είναι δύσκολο και χρονοβόρο. Η διαπραγμάτευση για τέτοιες αλλαγές συνήθως απαιτεί εκτεταμένες συμβιβαστικές λύσεις.
Είναι επίσης σημαντικό ότι η συζήτηση για «πρακτικό ομοσπονδισμό» δεν είναι νέα: ο Draghi είχε προωθήσει παρόμοιες ιδέες και το 2022 κατά την θητεία του ως πρωθυπουργός. Αυτό το ιστορικό δείχνει συνέπεια στον δημόσιο λόγο του και τοποθετεί την πρόταση σε ευρύτερη πολιτική διαδρομή.
Τι αλλάζει για την ΕΕ εάν προχωρήσει η πρόταση
Εάν η Ένωση υιοθετούσε έναν πολυδιάστατο ομοσπονδιακό μηχανισμό, η λήψη αποφάσεων θα μπορούσε να επιταχυνθεί σε κρίσιμους τομείς, αλλά ταυτόχρονα θα προέκυπταν ζητήματα νομιμοποίησης και εκπροσώπησης. Οι συνέπειες αυτές θα απαιτούσαν προσεκτική θεσμική ρύθμιση.
Η δημιουργία συνασπισμών κρατών με κοινά στρατηγικά συμφέροντα ενδέχεται να οδηγήσει σε ταχύτερη υλοποίηση πολιτικών για ενεργειακή ασφάλεια και βιομηχανική αυτοδυναμία. Στον πυρήνα αυτών των συζητήσεων βρίσκονται οι επενδύσεις και οι κοινοί κανόνες αγοράς.
Η δημόσια τοποθέτηση του Μάριο Ντράγκι επαναφέρει στο προσκήνιο την ανάγκη για θεσμική προσαρμογή της ΕΕ σε έναν κόσμο που αλλάζει ταχύτατα. Η πρόκληση για τις κυβερνήσεις τώρα είναι να μεταφράσουν τις ιδέες σε ρεαλιστικά σχέδια χωρίς να υπονομεύσουν τη συνοχή της Ένωσης.
