Ένα στα πέντε είδη άγριων μελισσών στην Ευρώπη αντιμετωπίζει κίνδυνο εξαφάνισης, ενώ σχεδόν 100 νέα είδη προστέθηκαν πρόσφατα στη λίστα με τα απειλούμενα. Η αξιολόγηση της IUCN σημειώνει επίσης σημαντική αύξηση στα απειλούμενα είδη πεταλούδας την τελευταία δεκαετία, την ώρα που το ζήτημα συζητιέται εντατικά στο πλαίσιο της διεθνούς συνάντησης της IUCN στο Αμπού Ντάμπι.
Ραγδαία αύξηση των απειλών για έντομα επικονίασης
Η πρόσφατη ευρωπαϊκή εκτίμηση της IUCN καταγράφει ότι περίπου ποσοστό πάνω από 20% των άγριων μελισσών στην ήπειρο κινδυνεύει με εξαφάνιση, με δεκάδες είδη να προστίθενται μόλις τώρα στη λίστα. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται τόσο οι βόμβοι όσο και λιγότερο γνωστές ομάδες, όπως οι λεγόμενες cellophane bees.
Στην ίδια αξιολόγηση επισημαίνεται ότι ο αριθμός των απειλούμενων πεταλούδων στην Ευρώπη αυξήθηκε κατά περίπου τρία τέταρτα την τελευταία δεκαετία, μια τάση που υπογραμμίζει ευρύτερες αλλαγές στα οικοσυστήματα. Η αύξηση αυτή αντικατοπτρίζει τη συνεχιζόμενη φθορά των βιότοπων και τη μεταβολή των γεωργικών πρακτικών.
Ειδικά για τις βόμβες, δεκαπέντε είδη τώρα θεωρούνται απειλούμενα, ενώ ένα είδος εξορυκτικής μέλισσας που περιγράφεται ως μοναδικό για την Ευρώπη έχει ταξινομηθεί ως κριτικά κινδυνεύον. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν πόσο ευαίσθητες είναι οι κοινότητες επικονιαστών στις μεταβολές της γης και του κλίματος.
Οι κύριες αιτίες: απώλεια οικοτόπων και εντατικοποίηση
Η έκθεση αναδεικνύει την απώλεια οικοτόπων ως τον κύριο παράγοντα που απειλεί τις μελισσοκομικές και πεταλουδικές πληθυσμιακές δομές στην Ευρώπη. Η μετατροπή της γης για εντατική γεωργία και δασοκομία περιορίζει τους διαθέσιμους χώρους για τροφή και αναπαραγωγή.
Η εντατικοποίηση περιλαμβάνει αλλαγές όπως μονοκαλλιέργειες και βαριά χρήση φυτοφαρμάκων, καθώς και διαχείριση δασών που μειώνει την ποικιλία φυτοκάλυψης. Αυτές οι πρακτικές συρρικνώνουν τις πηγές νέκταρ και γύρης και δυσχεραίνουν τις μετακινήσεις των εντόμων.
Τι αποκαλύπτει η IUCN σε ευρύτερο πλαίσιο
Η IUCN χαρακτηρίζει τη λίστα ως τη αυθεντική παγκόσμια αξιολόγηση του κινδύνου εξαφάνισης των ειδών, εργαλείο που στοχεύει να στηρίξει τη νομοθετική δράση. Στην τελευταία παγκόσμια έκδοση σημειώνεται επίσης ότι πάνω από το μισό των ειδών πτηνών βρίσκεται σε πτώση, με την αποψίλωση των δασών να παίζει καθοριστικό ρόλο.
Η διευθύντρια γενική της IUCN, Grethel Aguilar, τόνισε ότι τα δεδομένα της ευρωπαϊκής αξιολόγησης μπορούν να καθοδηγήσουν επείγουσες ενέργειες διατήρησης και την προσπάθεια επίτευξης στόχων για τη βιοποικιλότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η τοποθέτησή της επισημαίνει τη σύνδεση ανάμεσα στην επιστημονική τεκμηρίωση και τις πολιτικές αποφάσεις.
Προτεινόμενο Το Αβγό που Επιλέγεις Καθορίζει αν Είσαι Ναρκισσιστής
Πολιτικό πλαίσιο στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Το πόρισμα της IUCN εμφανίζεται σε μια περίοδο που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συζητά νομοθετικές αλλαγές που θα χαλαρώσουν ορισμένες περιβαλλοντικές ρυθμίσεις. Μεταξύ των επίμαχων νόμων είναι η ρύθμιση κατά της αποψίλωσης και ο νόμος για την αποκατάσταση της φύσης, που θεσπίστηκαν πρόσφατα.
Παράλληλα, συλλογικότητες γεωργών και ιδιοκτητών γης πιέζουν για αναθεώρηση των υποχρεώσεων που θεωρούν βαρύνουσες για την επιχειρηματική δραστηριότητα στο αγροτικό περιβάλλον. Αυτές οι πιέσεις συνοδεύονται από προτάσεις για νομοθετικές παρεμβάσεις που θα μειώσουν τον έλεγχο σε ορισμένα περιβαλλοντικά μέτρα.
Οικονομικές επιλογές και χρηματοδότηση
Τον τελευταίο καιρό η Επιτροπή παρουσίασε νέα πρόταση για τον μακροπρόθεσμο ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, στην οποία δεν προβλέπεται πλέον ειδική χρηματοδότηση για τη βιοποικιλότητα. Η αλλαγή αυτή ενδέχεται να επηρεάσει προγράμματα ανάκτησης και προστασίας οικοτόπων.
Η εξάλειψη των αφιερωμένων κονδυλίων για τη φύση θα μπορούσε να περιορίσει την δυνατότητα εφαρμογής μέτρων που απαιτούνται για την αποκατάσταση πληθυσμών επικονιαστών και των ενδιαιτημάτων τους. Πρακτικές παρεμβάσεις όπως η δημιουργία ζωνών άγριας φύσης και η στήριξη βιώσιμων γεωργικών πρακτικών απαιτούν χρηματοδότηση.
Σταυροδρόμι πολιτικής και επιστήμης
Τα στοιχεία της IUCN αναδεικνύουν ένα επιτακτικό δίλημμα: οι επιστημονικές αξιολογήσεις ζητούν προστατευτικά μέτρα, ενώ κάποιες πολιτικές τάσεις στρέφονται προς χαλάρωση των κανόνων. Αυτή η διχοτόμηση έχει άμεσες συνέπειες για τους οικοτόπους των εντόμων επικονίασης.
Η προστασία των μελισσών, των πεταλούδων και άλλων ειδών συνδέεται άρρηκτα με την ασφάλεια τροφίμων και τη σωστή λειτουργία των οικοσυστημάτων. Στο πλαίσιο αυτό, οι αποφάσεις για τη νομοθεσία και τη χρηματοδότηση θα διαμορφώσουν την πορεία ανάκαμψης ή περαιτέρω φθοράς των ειδών.
Καθώς η IUCN συνεχίζει τις εργασίες της στο Αμπού Ντάμπι έως τις 15 Οκτωβρίου, η ευρωπαϊκή αξιολόγηση προσφέρει μια λεπτομερή εικόνα των απειλών και των αναγκών διατήρησης. Η συγκέντρωση επιστημόνων και υπευθύνων πολιτικής εκεί φέρνει στο προσκήνιο την ανάγκη για τεκμηριωμένες αποφάσεις που θα στηρίξουν την προοπτική ανόρθωσης των πληθυσμών αυτών.
