Ισπανία: Ανασύρθηκε θύμα των εκτελέσεων της εποχής Φράνκο

Σε μια συγκινητική στιγμή στην Vegas de Matute της Ισπανίας, δικαστικοί ανθρωπολόγοι ανέσυραν σήμερα τη σορό ενός άνδρα, θύματος εκτέλεσης από φασιστικές δυνάμεις στην αρχή του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου το 1936. Ο 83χρονος Jose Luis Cubo παρακολούθησε την επιχείρηση, καθώς ο παππούς του είχε βοηθήσει στην ταφή του θύματος, στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων προσπαθειών της κυβέρνησης για την ανάκτηση της ιστορικής μνήμης.

Αυτή η εξέλιξη στην Vegas de Matute έρχεται ως συνέχεια μιας μακροχρόνιας προσπάθειας που ξεκίνησε από ενώσεις θυμάτων το 2000 και εντάθηκε από την Σοσιαλιστική κυβέρνηση το 2018, με στόχο την επίλυση των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Φρανθίσκο Φράνκο.

Η αναζήτηση των αγνοουμένων και η ταφή τους με αξιοπρέπεια αποτελούν κεντρικό πυλώνα της πολιτικής για τη Δημοκρατική Μνήμη.

Η ανασκαφή και η ιστορία των θυμάτων

Τα λείψανα, που ανασύρθηκαν από έναν λασπώδη λάκκο σε αγροτική έκταση στην Vegas de Matute, 75 χιλιόμετρα βόρεια της Μαδρίτης, πιστεύεται από ακτιβιστές της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Historic Memory Recovery Association ότι ανήκουν είτε στον Luis Garcia Hernandez, έναν 42χρονο δάσκαλο και συνδικαλιστή, είτε στον Julio Maroto Ortega, έναν 60χρονο οδοποιό.

Ο Jose Luis Cubo, 83 ετών, αφηγήθηκε πώς ο παππούς του, Lorenzo Cubo, είχε δει ένα φορτηγό της φασιστικής πολιτοφυλακής Φάλαγγας να φτάνει στην περιοχή, άκουσε πυροβολισμούς και αργότερα οι ντόπιοι βρήκαν τα πτώματα και τα έθαψαν όταν έπεσε η νύχτα.

«Αυτή η περιοχή ήταν γνωστή ως ζώνη θανάτου. Συνεχίσαμε να την καλλιεργούμε και να τη θερίζουμε. Και εκεί που πιστεύαμε ότι ήταν θαμμένοι, το σιτάρι φύτρωνε πολύ περισσότερο από ό,τι γύρω του», δήλωσε ο Cubo, υπογραμμίζοντας τη βαθιά σύνδεση της γης με την τραγωδία.

Το εύρος των εξαφανίσεων και η κυβερνητική προσπάθεια

Η ισπανική κοινωνία παραμένει πολωμένη από την κληρονομιά του Φράνκο, του οποίου ο θάνατος πριν από 50 χρόνια, την Πέμπτη 20 Νοεμβρίου 1975, οδήγησε στη δημοκρατία στην Ισπανία και την ενδεχόμενη ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ. Η κυβέρνηση, η οποία τιμά τα θύματα, εκτιμά ότι βρίσκεται περίπου στα μισά του φιλόδοξου έργου της ανασκαφής και της αξιοπρεπούς ταφής των σορών που θάφτηκαν σε μαζικούς τάφους κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου (1936-1939) και της τετράχρονης διακυβέρνησης του Φράνκο.

Δεν υπάρχει επίσημος απολογισμός των ανθρώπων που εξαφανίστηκαν εκείνη την περίοδο, αλλά το 2008 ο πρώην δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου Baltasar Garzon εκτίμησε τον πιθανό αριθμό των θυμάτων σε περίπου 114.000. Η κυβέρνηση πιστεύει ότι μόνο 20.000 είναι ανακτήσιμα λόγω του περάσματος του χρόνου, της κατασκευής δρόμων και άλλων παραγόντων.

Περίπου 9.000 σοροί έχουν βρεθεί και οι υπόλοιπες αναμένεται να ανασκαφούν τα επόμενα τέσσερα χρόνια, δήλωσε στο Reuters ο Υφυπουργός Δημοκρατικής Μνήμης Fernando Martinez Lopez.

Αυτό που υπογραμμίζουν οι επίσημοι φορείς είναι ότι, παρόλο που μόνο 700 σοροί έχουν ταυτοποιηθεί μέχρι στιγμής, η ανάκτηση κάθε σώματος είναι πολύτιμη. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο Martinez, «κάθε μαζικός τάφος που ανοίγουμε, είναι μια πληγή που κλείνουμε», τονίζοντας τη συμβολική και συναισθηματική σημασία αυτών των προσπαθειών για τις οικογένειες και την κοινωνία.

Η σημασία της αποκατάστασης της μνήμης

Η κυβέρνηση επισημαίνει ότι οι σοροί που παραμένουν αταυτοποίητες τοποθετούνται σε πιο επίσημους χώρους μνήμης, διασφαλίζοντας την αξιοπρέπεια των θυμάτων, ανεξάρτητα από την ταυτοποίηση. Η διαδικασία αυτή δεν αφορά μόνο την εύρεση οστών, αλλά την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας και την παροχή κλεισίματος σε χιλιάδες οικογένειες που επί δεκαετίες ζούσαν με την αβεβαιότητα.

Οι αντιδράσεις και τα επόμενα βήματα

Παρά τις προσπάθειες, η διαδικασία παραμένει πολύπλοκη και χρονοβόρα, αντιμετωπίζοντας προκλήσεις όπως η φθορά του χρόνου και οι αλλαγές στο τοπίο. Η δέσμευση της κυβέρνησης να ολοκληρώσει την ανασκαφή των υπολοίπων σορών τα επόμενα τέσσερα χρόνια δείχνει την αποφασιστικότητα να κλείσει αυτό το τραυματικό κεφάλαιο της ισπανικής ιστορίας, προσφέροντας δικαιοσύνη και μνήμη σε όλους τους αγνοούμενους.