Το Ιράν ζήτησε από τη Σαουδική Αραβία να πείσει τις Ηνωμένες Πολιτείες να αναβιώσουν τις παγωμένες πυρηνικές συνομιλίες, υπογραμμίζοντας την ανησυχία της Τεχεράνης για πιθανές ισραηλινές αεροπορικές επιθέσεις και τα βαθύτερα οικονομικά της προβλήματα.
Το αίτημα διαβιβάστηκε μέσω επιστολής του Προέδρου Μασούντ Πεζεσκιάν στον Πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, λίγο πριν την πρόσφατη επίσκεψη του τελευταίου στον Λευκό Οίκο.
Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας περιόδου εντάσεων και αδιεξόδων στις σχέσεις Ιράν-ΗΠΑ, ειδικά μετά τον 12ήμερο πόλεμο του Ιουνίου, ο οποίος πυροδοτήθηκε από ισραηλινές αεροπορικές επιθέσεις και κατά τον οποίο οι δυνάμεις των ΗΠΑ έπληξαν τρεις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις.
Η προσφυγή στην Σαουδική Αραβία σηματοδοτεί μια στρατηγική αλλαγή για την Τεχεράνη, η οποία επιδιώκει να εκμεταλλευτεί την αυξημένη περιφερειακή επιρροή του Ριάντ και τις στενές του σχέσεις με την Ουάσιγκτον.
Η Σαουδική Αραβία ως Νέος Δίαυλος Επικοινωνίας
Σύμφωνα με περιφερειακές πηγές, ο Πρόεδρος του Ιράν, Μασούντ Πεζεσκιάν, απέστειλε επιστολή στον de facto Σαουδάραβα ηγέτη, Πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, την περασμένη Δευτέρα, μία ημέρα πριν την πρόσφατη επίσκεψη του Πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν στον Λευκό Οίκο.
Στην επιστολή, ο Πεζεσκιάν τόνισε ότι το Ιράν «δεν επιδιώκει αντιπαράθεση», επιθυμεί βαθύτερη περιφερειακή συνεργασία και παραμένει «ανοιχτό στην επίλυση της πυρηνικής διαμάχης μέσω διπλωματίας, υπό την προϋπόθεση ότι τα δικαιώματά του είναι εγγυημένα», όπως ανέφεραν οι πηγές στο Reuters.
Ο εκπρόσωπος του ιρανικού υπουργείου Εξωτερικών, Εσμαΐλ Μπαγκαέι, δήλωσε την Τετάρτη ότι το μήνυμα του Πεζεσκιάν ήταν «καθαρά διμερές».
Ο Πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, από την πλευρά του, φέρεται να ευνοεί επίσης μια ειρηνική λύση και μετέφερε αυτό το μήνυμα στον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, κατά την επίσκεψή του, δηλώνοντας την ετοιμότητά του να βοηθήσει. Η αυξανόμενη πολιτική βαρύτητα της Σαουδικής Αραβίας και οι βαθιές σχέσεις ασφαλείας της με την Ουάσιγκτον, της προσδίδουν μοναδική επιρροή στη Μέση Ανατολή.
Οι Απαιτήσεις των Δύο Πλευρών και το Παρασκήνιο
Οι συνομιλίες για το επίμαχο πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν έχουν βρεθεί σε αδιέξοδο μετά τον πόλεμο του Ιουνίου, παρά τις διαβεβαιώσεις και των δύο πλευρών ότι παραμένουν ανοιχτές σε συμφωνία. Το Ιράν κατηγορεί την Ουάσιγκτον ότι «πρόδωσε τη διπλωματία» συμμετέχοντας στον πόλεμο του Ιουνίου και επιμένει ότι οποιαδήποτε συμφωνία πρέπει να άρει τις αμερικανικές κυρώσεις που έχουν παραλύσει την πετρελαϊκή του οικονομία.
Αντιθέτως, η Ουάσιγκτον απαιτεί από την Τεχεράνη να σταματήσει τον εμπλουτισμό ουρανίου, να περιορίσει το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων και να διακόψει την υποστήριξη σε περιφερειακές πολιτοφυλακές, όρους που το Ιράν έχει απορρίψει.
Ο Πρόεδρος Τραμπ και ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου έχουν προειδοποιήσει ότι δεν θα διστάσουν να πλήξουν ξανά το Ιράν εάν αυτό επαναλάβει τον εμπλουτισμό, μια πιθανή οδό για την ανάπτυξη πυρηνικών βομβών. Το Ιράν, από την πλευρά του, δηλώνει ότι επιδιώκει μόνο ειρηνική ατομική ενέργεια και ορκίζεται «συντριπτική απάντηση» σε οποιαδήποτε περαιτέρω ισραηλινή επιθετικότητα.
Προτεινόμενο ΗΠΑ: Σαουδική Αραβία δεσμεύει 1 τρισ. δολάρια σε επενδύσεις
Ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, έχει αποκλείσει διαπραγματεύσεις υπό απειλή, δηλώνοντας ότι «θέλουν να επιβάλουν τις απαιτήσεις τους και να προωθήσουν τους στόχους τους μέσω στρατιωτικής και οικονομικής πίεσης. Αυτή η προσέγγιση είναι απαράδεκτη, και οι Ιρανοί δεν θα υποταχθούν σε αυτήν».
Οι δηλώσεις αυτές έρχονται σε αντίθεση με την ιρανική θέση ότι οι ΗΠΑ δεν είναι έτοιμες για ίσες πυρηνικές συνομιλίες.
Οικονομική Πίεση και Κίνδυνος Κλιμάκωσης
Η οικονομία του Ιράν βρίσκεται σε δύσκολη θέση, με την κατάρρευση του νομίσματος, τον καλπάζοντα πληθωρισμό και τις χρόνιες ελλείψεις εγχώριας ενέργειας και νερού, που οφείλονται κυρίως σε χρόνια κακοδιαχείριση και κυρώσεις. Αυτή η κατάσταση, σε συνδυασμό με τον αυξανόμενο δημόσιο θυμό και τον κίνδυνο περαιτέρω ισραηλινών επιθέσεων εάν η πυρηνική διπλωματία αποτύχει, ωθεί την ιρανική κληρική ελίτ να αναζητήσει μια διπλωματική διέξοδο με την Ουάσιγκτον για να αμβλύνει τη συντριπτική οικονομική της απομόνωση.
Η διπλή πραγματικότητα του Ιράν, με τις κοινωνικές πιέσεις και τις γεωπολιτικές προκλήσεις, καθιστά την ανάγκη για επίλυση επιτακτική.
Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές είναι ότι οι συνθήκες που έχουν θέσει το κληρικό κατεστημένο της Τεχεράνης και η κυβέρνηση Τραμπ παραμένουν σε έντονη διάσταση, και μια αποτυχία να γεφυρωθούν οι διαφορές εγκυμονεί τον κίνδυνο να πυροδοτηθεί ένας νέος περιφερειακός πόλεμος.
«Η μετατόπιση των διαύλων διαμεσολάβησης από χώρες όπως το Ομάν και το Κατάρ στη Σαουδική Αραβία – μια χώρα με δομική ισχύ, άμεση επιρροή στις ΗΠΑ και πρακτική αποφασιστικότητα να μειώσει τις εντάσεις – είναι η καλύτερη στρατηγική απόφαση υπό τις παρούσες συνθήκες», δήλωσε ο Χαμίντ Αμπουταλεμπί, πρώην ανώτερος Ιρανός διπλωμάτης, τονίζοντας την αποτελεσματικότητα της Σαουδικής Αραβίας ως μεσολαβητή.
Οι Επόμενες Κινήσεις και οι Προκλήσεις
Οι διακυβεύσεις για την αναβίωση της πυρηνικής διπλωματίας είναι υψηλές. Οι χώρες του Κόλπου, οι οποίες ανησυχούν μήπως παρασυρθούν σε μια ευρύτερη σύγκρουση εάν το Ισραήλ πλήξει ξανά το Ιράν, έχουν προηγουμένως δράσει ως ενδιάμεσοι, ιδίως το Κατάρ και το Ομάν.
Ωστόσο, η Σαουδική Αραβία φαίνεται να αναλαμβάνει πλέον έναν πιο κεντρικό ρόλο. Ο Καμάλ Χαράζι, ανώτερος σύμβουλος του Χαμενεΐ, απηύθυνε την περασμένη εβδομάδα έκκληση στον Τραμπ να επιδιώξει «γνήσιες συνομιλίες με το Ιράν που να βασίζονται στον αμοιβαίο σεβασμό και την ισότητα», σύμφωνα με τα ιρανικά κρατικά μέσα ενημέρωσης.
Εν τω μεταξύ, το Ιράν έχει ανακοινώσει την ανακατασκευή των πυρηνικών εγκαταστάσεων του, μια κίνηση που εντείνει τις ανησυχίες.
Η αποτυχία γεφύρωσης των διαφορών θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω κλιμάκωση, με σοβαρές συνέπειες για την περιφερειακή σταθερότητα. Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, καθώς η ικανότητα της Σαουδικής Αραβίας να λειτουργήσει ως αποτελεσματικός μεσολαβητής θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την πορεία των πυρηνικών συνομιλιών και το μέλλον της Μέσης Ανατολής.
