Στην ιστορική πόλη του Caerphilly, γνωστή κυρίως για το επιβλητικό της κάστρο του 13ου αιώνα, μια πρόσφατη επαναληπτική εκλογή για το Ουαλικό Κοινοβούλιο (Senedd) ανέτρεψε θεμελιωμένες πολιτικές ισορροπίες. Το παραδοσιακά κυρίαρχο Εργατικό Κόμμα, το οποίο επί έναν αιώνα απολάμβανε αδιαμφισβήτητη στήριξη σε αυτή την περιοχή, είδε την επιρροή του να καταρρέει.
Το αποτέλεσμα αυτό δεν είναι απλώς μια τοπική ανατροπή, αλλά ένα ηχηρό καμπανάκι για τα κεντρώα πολιτικά κόμματα σε ολόκληρη την Ευρώπη, καθώς οι λαϊκιστικές και αριστερές δυνάμεις ενισχύονται, απειλώντας την παραδοσιακή πολιτική τάξη.
Η εξέλιξη αυτή στο Caerphilly, αν και φέρει τοπικά χαρακτηριστικά, αναδεικνύει γενικότερες τάσεις που αξίζει να προβληματίσουν βαθιά τους πολιτικούς αναλυτές. Η δυσμενής επίδοση των Εργατικών, λίγο μετά την επιστροφή τους στην εξουσία στο Ουέστμινστερ, υποδηλώνει μια διάβρωση της παραδοσιακής πίστης των ψηφοφόρων.
Τα αίτια είναι πολλά και πολύπλοκα, από την άνοδο των νέων πολιτικών δυνάμεων έως την απογοήτευση από την μακροχρόνια διακυβέρνηση.
Ηχηρή ήττα στην καρδιά της Ουαλίας
Η επαναληπτική εκλογή στο Caerphilly έφερε μια πρωτοφανή μετατόπιση των ψηφοφόρων. Οι Εργατικοί, που κάποτε κυριαρχούσαν με ευρύτατα ποσοστά, συγκέντρωσαν μόλις το 11% των ψήφων. Το ιστορικό τους προπύργιο παραδόθηκε σε δύο βασικούς αντιπάλους: τους Ουαλούς εθνικιστές του Plaid Cymru, οι οποίοι κατέλαβαν την πρώτη θέση με 47,4%, και το δεξιό λαϊκιστικό κόμμα Reform UK του Nigel Farage, που απέσπασε ένα εντυπωσιακό 36%.
Αυτή η εκλογική συντριβή έχει προκαλέσει έντονη ανησυχία στους στρατηγικούς σχεδιαστές του Εργατικού Κόμματος, ενόψει των πλήρων εκλογών για το Senedd το 2026, καθώς και των γενικών εκλογών για το Κοινοβούλιο του Ουέστμινστερ έως το 2029. Ενώ οι επαναληπτικές εκλογές συχνά λειτουργούν ως «μήνυμα» προς το κυβερνών κόμμα, η έκταση της ήττας στο Caerphilly, μια περιοχή όπου οι Εργατικοί είχαν ιστορικά ισχυρές ρίζες τόσο σε τοπικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, υποδηλώνει κάτι πιο βαθύ από μια απλή «διαμαρτυρία».
Η τοπική πολιτική σκηνή της Ουαλίας αντιμετωπίζει επίσης τις δικές της προκλήσεις. Δημόσιες υπηρεσίες όπως η υγεία και η εκπαίδευση βρίσκονται υπό πίεση, ενώ οι αποφάσεις της ουαλικής κυβέρνησης, όπως οι περιορισμοί ταχύτητας στα 20 μίλια/ώρα, έχουν προκαλέσει έντονες αντιδράσεις.
Αυτοί οι παράγοντες, σε συνδυασμό με την γενικότερη δυσαρέσκεια, δημιούργησαν ένα πρόσφορο έδαφος για την άνοδο των εναλλακτικών κομμάτων.
Το φαινόμενο των «σιωπηλών» ψηφοφόρων
Ένα από τα πιο σημαντικά ευρήματα της εκλογικής διαδικασίας στο Caerphilly ήταν η πρωτοφανής προσέλευση στις κάλπες, η οποία έφτασε το 50,4%, το υψηλότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί ποτέ σε εκλογές για το Senedd στην περιοχή. Αυτή η αυξημένη συμμετοχή αποδίδεται, εν μέρει, στην ενεργοποίηση ψηφοφόρων που παραδοσιακά απείχαν, οι οποίοι επέλεξαν να στηρίξουν τα δεξιά λαϊκιστικά κόμματα.
Σύμφωνα με αναλύσεις στρατηγικών του Εργατικού Κόμματος, οι μη ψηφοφόροι αποτελούν «σίγουρα» έναν παράγοντα στην ενίσχυση του Reform UK. Ένας υποψήφιος του Reform, ο Gareth Beer, διηγήθηκε ένα περιστατικό όπου ένας πολίτης του είπε ότι «δεν είχε ψηφίσει επί 26 χρόνια» αλλά τώρα θα ψήφιζε Reform «για να δώσει ένα μάθημα» στους Εργατικούς.
Αυτό το φαινόμενο δημιουργεί μια νέα πρόκληση για τις παραδοσιακές προεκλογικές μεθόδους, καθώς τα κόμματα συνήθιζαν να εστιάζουν σε ψηφοφόρους με γνωστό ιστορικό συμμετοχής και κομματικής προτίμησης.
Ευρύτερα, δημοσκόπηση της Survation που κοινοποιήθηκε στο POLITICO υποδεικνύει ένα παρόμοιο μοτίβο σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο, αν και λιγότερο έντονο. Τον Σεπτέμβριο, από δείγμα περίπου 1.200 ατόμων που δεν ψήφισαν το 2024, το 27% δήλωσε ότι θα στήριζε τώρα το Reform — αύξηση από το 8% έναν χρόνο πριν.
Αντίθετα, μόνο το 20% από αυτούς θα ψήφιζε Εργατικούς, από 35% προηγουμένως, γεγονός που υπογραμμίζει τη μετατόπιση των «σιωπηλών» ψηφοφόρων.
Στρατηγική ψήφος και η αμφισβήτηση του κέντρου
Η τακτική ψήφος αναδείχθηκε σε κεντρικό παράγοντα στην εκλογή του Caerphilly. Το Plaid Cymru κατάφερε να πείσει τους ψηφοφόρους ότι ήταν το καταλληλότερο κόμμα, όχι οι Εργατικοί, για να ανακόψει την άνοδο του Reform. Ένας στρατηγικός αναλυτής του Plaid Cymru δήλωσε πως οι ψηφοφόροι αντιλήφθηκαν ότι επρόκειτο για μια «μονομαχία» και αποφάσισαν να ψηφίσουν στρατηγικά για να σταματήσουν το Reform.
Οι Εργατικοί, από την πλευρά τους, προσπάθησαν με ανορθόδοξες μεθόδους να ανατρέψουν την τάση, διανέμοντας φυλλάδια που έδειχναν το Reform σε υψηλά ποσοστά και τους ίδιους σε χαμηλότερα, με την προειδοποίηση «αξίζει τον κίνδυνο;». Ωστόσο, η μικρή γραμματοσειρά αποκάλυπτε ότι τα στοιχεία βασίζονταν σε παλαιά μοντέλα για τις γενικές εκλογές του Ουέστμινστερ, υπονομεύοντας την αξιοπιστία τους.
Αυτό το περιστατικό αναδεικνύει ένα υπαρξιακό δίλημμα για τους Εργατικούς. Η μακροχρόνια κυριαρχία τους τους είχε καταστήσει την αυτονόητη επιλογή για τους ψηφοφόρους που ήθελαν να αποκλείσουν τους Συντηρητικούς ή τους λαϊκιστές. Αν ο Πρωθυπουργός Keir Starmer δεν μπορεί πλέον να πείσει τους πολίτες γι’ αυτό, τότε βρίσκεται σε βαθιά προβλήματα.
Το ερώτημα της τακτικής ψήφου έχει ιδιαίτερη σημασία στο Ηνωμένο Βασίλειο, ειδικά στις εκλογές του Ουέστμινστερ, οι οποίες διεξάγονται με το «πλειοψηφικό σύστημα», όπου ο νικητής παίρνει τα πάντα σε κάθε εκλογική περιφέρεια.
Προτεινόμενο Οι ολλανδικές αρχές προειδοποιούν για τον κίνδυνο των chatbots στην εκλογική διαδικασία
Η παγίδα της μακροχρόνιας εξουσίας
Οι Εργατικοί γνωρίζουν καλά τη δύναμη του αντικυβερνητικού αισθήματος στη Βρετανία, καθώς η δική τους εκστρατεία το 2024 βασίστηκε σε μία και μόνο λέξη: «αλλαγή». Η ίδια αυτή λέξη, όμως, επέστρεψε τώρα ως μπούμερανγκ εναντίον του ουαλικού Εργατικού κατεστημένου.
Το αποτέλεσμα του Caerphilly δείχνει ότι δεν υπάρχουν πλέον «ασφαλή καταφύγια» όπου τα κόμματα μπορούν να βασίζονται στην ιστορική υποστήριξη, και ότι δυνάμεις που μέχρι πρότινος ήταν στο περιθώριο, όπως το Plaid Cymru και το Reform UK, μπορούν να αναδειχθούν δυναμικά.
«Η προδοσία ήταν η πιο συχνή λέξη που ακούσαμε στις πόρτες», δήλωσε ένας συνεργάτης του Reform, υπογραμμίζοντας την απογοήτευση των πολιτών. Η προτεινόμενη λύση των Εργατικών είναι η ίδια από το καλοκαίρι του 2024: «παροχή έργου». Ο Nick Thomas-Symonds, υπουργικός σύμμαχος του Starmer, υποσχέθηκε την «εντατικοποίηση των προσπαθειών» για την επίδειξη πραγματικών, απτών αλλαγών.
Ένας υπουργός των Εργατικών πρόσθεσε: «Πρέπει να αρχίσουμε να ακούμε τους ανθρώπους και να ανταποκρινόμαστε στα βασικά. Να σταματήσουμε να είμαστε υπαρξιακοί και να εστιάζουμε στη μεγάλη εικόνα. Αυτό δεν αρκεί πλέον — οι άνθρωποι έχουν βαρεθεί, είναι απογοητευμένοι και θυμωμένοι».
Αυτό το αποτέλεσμα καθιστά ακόμη δυσκολότερη την κατάσταση, καθώς οι Εργατικοί απέχουν δύο έδρες από την πλειοψηφία στο Senedd και θα χρειαστούν τη στήριξη της αντιπολίτευσης για να περάσουν τον προϋπολογισμό τους τον Ιανουάριο. Παρότι το Ουαλικό Εργατικό Κόμμα δεν είναι ακριβώς κεντρώο (έχει ιστορικά πιο αριστερή κατεύθυνση από το αντίστοιχο βρετανικό), ο στρατηγικός αναλυτής των Εργατικών παραδέχτηκε: «Χάνουμε τους προοδευτικούς προς το Plaid, και χάνουμε τους ανθρώπους της κατώτερης μεσαίας τάξης, που έχουν αγανακτήσει με τα πάντα, προς το Reform».
Η μάχη των μηνυμάτων και η αντοχή των λαϊκιστών
Πολλές εσωτερικές διαφωνίες στους κόλπους των Εργατικών αφορούσαν την επικοινωνιακή στρατηγική του κόμματος. Η θέση του Richard Tunnicliffe, υποψηφίου των Εργατικών, ήταν εξαιρετικά δύσκολη σε τοπικό επίπεδο. Οι παρεμβάσεις του περιλάμβαναν ακόμη και την μάχη ενάντια στο κλείσιμο βιβλιοθηκών που πρότεινε το ίδιο το Εργατικό συμβούλιο του Caerphilly.
Αντίθετα, το Reform και το Plaid Cymru κατάφεραν να κερδίσουν εύκολους πόντους εκστρατεύοντας πάνω σε τοπικά και ουαλικά ζητήματα, όπως το NHS, η εκπαίδευση και οι ζώνες των 20 μιλίων/ώρα (το Reform μάλιστα τοποθέτησε μια εντυπωσιακή διαφημιστική πινακίδα κατά των τελευταίων).
Υπήρξε επίσης απογοήτευση στους Εργατικούς που το Reform μπορούσε να θίγει τις ανησυχίες για το μεταναστευτικό ζήτημα, παρόλο που η αρμοδιότητα δεν ανήκει στην ουαλική κυβέρνηση. Ο Beer, ωστόσο, υποστήριξε ότι οι ανησυχίες των πολιτών ήταν δικαιολογημένες: «Βλέπουν τηλεόραση και αντιλαμβάνονται τι συμβαίνει στην υπόλοιπη χώρα».
Ένας στρατηγικός αναλυτής των Εργατικών παραδέχτηκε: «Δεν μπορούμε να δώσουμε αυτή τη μάχη μόνο με γεγονότα. Είναι θέμα ατμόσφαιρας. Μπορείς να πεις στους ανθρώπους ότι μόνο το 2,5% των κατοίκων του Caerphilly είναι μετανάστες, αλλά δεν είναι έτσι που κερδίζεις αυτή τη μάχη.
Υπάρχουν ακόμα πάρα πολλοί που πιστεύουν ότι αν οι άνθρωποι γνώριζαν την αλήθεια, δεν θα ψήφιζαν Reform. Δεν είναι τόσο απλό». Ερωτηματικά δημιουργήθηκαν επίσης για μια στρατηγική στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που στόχευε εφήβους, με αμφιλεγόμενα μηνύματα.
Ευρύτερες προεκτάσεις και το μέλλον της ευρωπαϊκής κεντροαριστεράς
Η αποτυχία των Εργατικών να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τους λαϊκιστές, ακόμη και ενόψει σκανδάλων, υποδηλώνει μια βαθιά πρόκληση για τα κεντρώα κόμματα στην Ευρώπη. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υπόθεση του πρώην ηγέτη του Reform στην Ουαλία, Nathan Gill, ο οποίος ομολόγησε την ενοχή του για δωροδοκία με αντάλλαγμα δηλώσεις υπέρ της Ρωσίας.
Ωστόσο, υπήρξε διαφωνία μεταξύ των ακτιβιστών για το πόσο το θέμα αυτό επηρέασε τους ψηφοφόρους.
Αυτό το ζήτημα οδηγεί σε ένα ευρύτερο ερώτημα που απασχολεί τους στρατηγικούς αναλυτές των Εργατικών (και χαροποιεί τους συνεργάτες του Reform): κατά πόσο μπορεί οποιαδήποτε επίθεση να επηρεάσει την εικόνα του κόμματος του Farage. Ο Gareth Beer παραδέχτηκε: «Μπορείτε να πείτε ότι είμαστε λίγο σαν “Τεφλόν”.
Αλλά το ευρύ κοινό δεν ενδιαφέρεται για μικροδιαμάχες και για τα πράγματα που εμείς κολλάμε, τα ψιλά γράμματα. Απλά θέλουν να φτιάξουν τη χώρα».
Παρόλα αυτά, υπάρχει και μια αχτίδα ελπίδας για τους Εργατικούς. Η επίδοση του Reform στο Caerphilly ήταν χειρότερη από ό,τι προέβλεπε μια δημοσκόπηση της Survation την προηγούμενη εβδομάδα, με τη διαφορά 11 μονάδων από το Plaid να είναι πολύ μεγαλύτερη από το αναμενόμενο.
Επιπλέον, το Reform αντιμετωπίζει πλέον το δικό του «πρόβλημα παράδοσης έργου», σχεδιάζοντας φορολογικές αυξήσεις σε δημοτικά συμβούλια όπου κέρδισε την εξουσία στην Αγγλία. Ίσως το Reform αρχίζει να φτάνει στο όριο της υποστήριξής του — ή τουλάχιστον, αυτό ελπίζουν οι αντίπαλοί του.
Η εικόνα ενδέχεται να είναι πιο θετική για τους Εργατικούς στη Σκωτία, όπου αντιμετωπίζουν το κυβερνών Σκωτσέζικο Εθνικό Κόμμα στις εκλογές του Μαΐου 2026. Ένας αξιωματούχος των Εργατικών σημείωσε: «Οι δυναμικές εκεί είναι διαφορετικές… Πιστεύω ότι αυτό που κρατάει τους Σκωτσέζους Εργατικούς είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι λένε πως οδηγούνται από το αν λειτουργεί το NHS.
Και δεν πιστεύουν ότι το SNP έχει κάνει καλή δουλειά στη λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών στη Σκωτία». Το μέλλον των κεντρώων κομμάτων στην Ευρώπη θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά τους να αναπροσαρμόσουν τα μηνύματά τους, να ακούσουν τους απογοητευμένους πολίτες και να προσφέρουν απτές λύσεις στις καθημερινές τους ανησυχίες.
