Η Ουκρανία ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να διεκδικήσει περίπου 44 δισεκατομμύρια δολάρια από τη Ρωσία ως αποζημίωση για την αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που συνδέονται με τον εν εξελίξει πόλεμο. Αυτή η κίνηση, που αποκαλύφθηκε από κυβερνητικό υπουργό στο Reuters, σηματοδοτεί την πρώτη φορά που μια χώρα ζητά αποζημιώσεις για τέτοιου είδους περιβαλλοντική ζημιά, συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών από ορυκτά καύσιμα, τσιμέντο και χάλυβα που χρησιμοποιήθηκαν στις πολεμικές επιχειρήσεις, καθώς και από την καταστροφή δασών λόγω πυρκαγιών.
Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια των αυξανόμενων ανησυχιών για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των πολεμικών συγκρούσεων και αναδεικνύει μια νέα διάσταση στη διεθνή διεκδίκηση αποζημιώσεων. Η αξίωση της Ουκρανίας δεν αφορά μόνο την άμεση καταστροφή υποδομών, αλλά επεκτείνεται στο μακροπρόθεσμο κλιματικό αποτύπωμα του πολέμου.
Η πρωτοφανής διεκδίκηση της Ουκρανίας στη COP30
Η ανακοίνωση έγινε από τον Παύλο Καρτάσοφ, αναπληρωτή υπουργό Οικονομίας, Περιβάλλοντος και Γεωργίας της Ουκρανίας, στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής για το Κλίμα COP30 στη Βραζιλία. Ο Καρτάσοφ τόνισε ότι «έχει προκληθεί τεράστια ζημιά στο νερό, στη γη, στα δάση» και ότι υπάρχουν «τεράστιες ποσότητες πρόσθετων εκπομπών CO2 και αερίων του θερμοκηπίου».
Η ρωσική αντιπροσωπεία στην COP30 αρνήθηκε να σχολιάσει τις δηλώσεις.
Το μέγεθος των εκπομπών και το κόστος
Ο Λέναρντ ντε Κλερκ, Ολλανδός εμπειρογνώμονας στην καταγραφή άνθρακα, εκτίμησε ότι ο πόλεμος έχει δημιουργήσει περίπου 237 εκατομμύρια τόνους πρόσθετων εκπομπών ισοδύναμου CO2 από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Το μέγεθος αυτό είναι σχεδόν ίσο με τις ετήσιες εκπομπές της Ιρλανδίας, του Βελγίου και της Αυστρίας μαζί.
Οι εκπομπές αυτές προέρχονται από την καύση ορυκτών καυσίμων, την παραγωγή τσιμέντου και χάλυβα για πολεμικούς σκοπούς, καθώς και από τις εκτεταμένες δασικές πυρκαγιές.
Ο Ντε Κλερκ βοήθησε την Ουκρανία στον υπολογισμό του ποσού της ζημιάς, βασιζόμενος σε μια μελέτη του 2022 στο περιοδικό Nature, η οποία εκτιμά το λεγόμενο κοινωνικό κόστος του άνθρακα – μια εκτίμηση των ζημιών στην κοινωνία από το CO2 – σε περίπου 185 δολάρια ανά τόνο.
Αυτό το ποσό αντικατοπτρίζει τις ευρύτερες επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών στην υγεία, την οικονομία και το περιβάλλον.
Ο μηχανισμός αποζημιώσεων και οι προκλήσεις
Η Ουκρανία ετοιμάζεται να υποβάλει την αξίωση μέσω μιας νέας διαδικασίας αποζημίωσης που δημιουργείται από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Αυτός ο μηχανισμός έχει ήδη δεχθεί περίπου 70.000 αξιώσεις από Ουκρανούς πολίτες για πολεμικές ζημιές. Όλες οι αξιώσεις, συμπεριλαμβανομένων αυτών που υποβάλλονται από νομικές οντότητες όπως εταιρείες, θα αποφασιστούν από μια επιτροπή αξιώσεων.
Το μέλλον των αποζημιώσεων και οι ρωσικοί πόροι
Παραμένει ασαφές από πού θα προέλθουν οι αποζημιώσεις. Ο Ντε Κλερκ πρότεινε ότι τα δισεκατομμύρια δολάρια σε παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την κάλυψη των αξιώσεων. Αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα προηγούμενο για τη χρήση δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων σε περιπτώσεις περιβαλλοντικών αποζημιώσεων από συγκρούσεις.
