- Το φορολογικό σύστημα της Βρετανίας διαστρεβλώνεται από αυθαίρετες πενταετείς προβλέψεις.
- Η «budget creep» οδηγεί σε εκτεταμένη κερδοσκοπία και αβεβαιότητα πριν την επίσημη ανακοίνωση.
- Η «δημοσιονομική ευχέρεια» του OBR είναι ασταθής και επηρεάζεται από μικρές κινήσεις της αγοράς.
- Οι αποφάσεις λαμβάνονται συχνά για να ικανοποιήσουν αριθμούς που βασίζονται σε αναξιόπιστες προβλέψεις.
- Απαιτείται αλλαγή στο σύστημα για να αποφευχθούν οι αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία.
Το φορολογικό σύστημα της Βρετανίας διαστρεβλώνεται για να ικανοποιήσει αυθαίρετα πενταετή παράθυρα που βασίζονται σε προβλέψεις τις οποίες κανείς δεν μπορεί να προσποιηθεί ειλικρινά ότι πιστεύει, σύμφωνα με ανάλυση του POLITICO. Αυτή η δυσλειτουργική διαδικασία, γνωστή ως «budget creep», οδηγεί σε εκτεταμένη κερδοσκοπία και επηρεάζει τις αποφάσεις των επιχειρήσεων και των οικογενειών, πολύ πριν ο υπουργός Οικονομικών ανακοινώσει επίσημα τα μέτρα.
Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας μακράς ιστορίας δημοσιονομικής αβεβαιότητας και πολιτικών πιέσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου η προσπάθεια για δημοσιονομική πειθαρχία συχνά συγκρούεται με την πραγματικότητα των απρόβλεπτων παγκόσμιων γεγονότων.
Η δημιουργία του Γραφείου Δημοσιονομικής Ευθύνης (OBR) είχε ως στόχο να προσδώσει σοβαρότητα και αντικειμενικότητα στις προβλέψεις, αλλά η εξάρτηση από πενταετείς προβολές αποδεικνύεται όλο και πιο προβληματική, καθώς αυτές οι προβλέψεις καθίστανται παρωχημένες πριν καν στεγνώσει το μελάνι.
Το προβληματικό σύστημα των προβλέψεων και η «budget creep»
Το φορολογικό σύστημα της Βρετανίας έχει διαμορφωθεί ώστε να εξυπηρετεί αυθαίρετα πενταετή παράθυρα, βασισμένα σε προβλέψεις που κανείς δεν πιστεύει πραγματικά. Ο πρώην ειδικός σύμβουλος του Υπουργείου Οικονομικών, Κάμερον Μπράουν, περιγράφει την ετήσια περίοδο όπου οι φήμες οργιάζουν, οι υπαινιγμοί μεταλλάσσονται και σχεδόν το μισό δημοσιονομικό πακέτο γίνεται γνωστό πριν την επίσημη ανακοίνωση του υπουργού Οικονομικών.
Αυτή η διαδικασία, γνωστή ως «budget creep», δημιουργεί ένα κλίμα αβεβαιότητας και κερδοσκοπίας, με τους πολίτες και τις επιχειρήσεις να προσπαθούν να αποκρυπτογραφήσουν κάθε πληροφορία.
Η εμπειρία του Μπράουν, ο οποίος υπηρέτησε τόσο τον Κουάζι Κουάρτενγκ όσο και τον διάδοχό του, Τζέρεμι Χαντ, μέσα σε μία μόλις δεκαπενθήμερο, αναδεικνύει την ευθραυστότητα του συστήματος. Από έναν προϋπολογισμό που «ανατίναξε» τις αγορές ομολόγων σε έναν που σχεδιάστηκε για να τις ηρεμήσει, η διαδικασία είναι γεμάτη με ψιθύρους, υπερ-ερμηνείες και πανικό.
Η ανθρώπινη φύση δεν ανέχεται τα μυστικά, και όταν οι πληροφορίες κρατούνται κλειστές, κάθε τυχαία παρατήρηση αποκτά φανταστική σημασία. Ένα σχόλιο υπουργού μετατρέπεται σε κωδικοποιημένο μήνυμα, και μια κερδοσκοπική πρόβλεψη οικονομολόγου στο X (πρώην Twitter) γίνεται αντικείμενο δημοσιονομικής έρευνας.
Οι αριθμοί και η «ιερή» δημοσιονομική ευχέρεια
Εντός του Υπουργείου Οικονομικών, η κατάσταση είναι ακόμα πιο περίεργη. Οι προϋπολογισμοί φαίνονται ως μεγάλες, προσεκτικά ενορχηστρωμένες παραστάσεις, αλλά η πραγματική δράση ξεκινά έξι εβδομάδες νωρίτερα, με την πρώτη πρόβλεψη του Γραφείου Δημοσιονομικής Ευθύνης (OBR).
Κρυμμένος μέσα σε αυτή την πρόβλεψη είναι ο αριθμός στον οποίο όλοι προσκολλώνται: η «ιερή δημοσιονομική ευχέρεια» (headroom). Θεωρητικά, αυτό το ποσό δείχνει τι μπορεί να δαπανήσει ο υπουργός Οικονομικών χωρίς να παραβιάσει τους δημοσιονομικούς κανόνες.
Στην πράξη, όμως, λειτουργεί σαν ένα παιχνίδι μουσικών καρεκλών, διαρκώς μεταβαλλόμενο μέχρι να σταματήσει η μουσική και όλοι να αντιμετωπίσουν το τελικό νούμερο ως μοίρα, παρά το γεγονός ότι βασίζεται σε προβλέψεις πέντε χρόνια μπροστά. Οικονομολόγοι εκφράζουν σκεπτικισμό για την αποτελεσματικότητα των εμπορικών συμφωνιών της Ρέιτσελ Ριβς να αντιστρέψουν τις οικονομικές προκλήσεις, δεδομένης της αστάθειας των προβλέψεων.
Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια ενός προϋπολογισμού υπό τον Τζέρεμι Χαντ, η αρχική πρόβλεψη του OBR υποδήλωνε ότι υπήρχε επιπλέον δημοσιονομικός χώρος. Ωστόσο, λίγες μόνο ημέρες αργότερα, οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων κινήθηκαν ανοδικά, η ανάπτυξη αναθεωρήθηκε προς τα κάτω και η δημοσιονομική ευχέρεια συρρικνώθηκε δραματικά.
Εξωτερικοί σχολιαστές επέμεναν ότι ο υπουργός Οικονομικών είχε αλλάξει στρατηγική, ενώ στην πραγματικότητα ήταν απλώς οι αριθμοί που ασκούσαν πίεση. Το χάος στον προϋπολογισμό του ΗΒ, με την ανατροπή της πρότασης για αύξηση φόρου εισοδήματος από τη Ρέιτσελ Ριβς, αποτελεί ένα πρόσφατο παράδειγμα αυτής της αστάθειας.
Οι επιπτώσεις της αβεβαιότητας και η «τέχνη της προετοιμασίας»
Η αβεβαιότητα που προκαλείται από το σύστημα των προβλέψεων έχει πραγματικές συνέπειες στην οικονομία. Εταιρείες παγώνουν προσλήψεις, επενδυτικές αποφάσεις καθυστερούν και οικογένειες αναγκάζονται να περικόψουν τα έξοδά τους. Η παρακολούθηση της χώρας να παρασύρεται σε φρενίτιδα λόγω φανταστικών φορολογικών μέτρων δεν είναι καθόλου ευχάριστη. Ο Κιρ Στάρμερ τηρεί σιγή ιχθύος για τις φορολογικές εικασίες πριν τον προϋπολογισμό, εν μέσω των πιέσεων για διαφάνεια.
Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές είναι ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται για να ικανοποιήσουν αριθμούς που βασίζονται σε αναξιόπιστες προβλέψεις. Η αγορά φαίνεται να προεξοφλεί ότι η κυβέρνηση θα καταλήξει να αυξάνει τη φορολογική επιβάρυνση όχι επειδή το απαιτεί η πολιτική, αλλά επειδή το επιβάλλει το λογιστικό φύλλο. Η Βρετανία προσπαθεί να διασώσει τον ρόλο της στο ταμείο τροπικών δασών, εν μέσω ενός δύσκολου προϋπολογισμού που αναμένεται να ανακοινώσει αυξήσεις φόρων, γεγονός που υπογραμμίζει τις πιέσεις που δέχεται η κυβέρνηση.
Για να αποφευχθούν οι αιφνίδιες αναταράξεις στις αγορές, η «τέχνη της προετοιμασίας» (pitch-rolling) έχει γίνει ρουτίνα. Πρόκειται για τη σταδιακή εξοικείωση του κοινού με ένα impopular μέτρο, ώστε να μην προκληθεί σοκ όταν αυτό ανακοινωθεί. Αυτό εξηγεί γιατί πολλές «διαρροές» είναι στην πραγματικότητα απλές συμπερασματικές λογικές.
Όποιος διαθέτει έναν υπολογιστή, τα δημόσια διαθέσιμα εργαλεία του Υπουργείου Οικονομικών και μια αίσθηση του πολιτικού κλίματος μπορεί να περιορίσει τις επιλογές. Η Λιζ Τρας, στην πρώτη της θητεία, προσπάθησε να αιφνιδιάσει με μια μείωση του ανώτατου φορολογικού συντελεστή, προκαλώντας όμως σοβαρές αναταράξεις.
Η επόμενη μέρα και η ανάγκη για αλλαγή
Παρόλο που το σημερινό σύστημα έχει ελαττώματα, είναι προτιμότερο από το προηγούμενο, την εποχή του Γκόρντον Μπράουν, όπου οι προβλέψεις βασίζονταν σε μια οικονομία που υπήρχε μόνο στο μυαλό των κυβερνητικών λογογράφων. Το OBR σχεδιάστηκε για να φέρει νηφαλιότητα, αλλά η υπερβολική εξάρτηση από τις προβλέψεις το καθιστά ευάλωτο σε μικρές κινήσεις της αγοράς. Η Ρέιτσελ Ριβς, ως υπουργός Οικονομικών, βρίσκεται αντιμέτωπη με αυτές τις προκλήσεις, καθώς ακόμα και η παραμικρή υπόδειξη για φόρο πλούτου ή εξόδου ωθεί τους διεθνώς κινητούς πολίτες να αναζητούν μονόδρομες πτήσεις για το Ντουμπάι.
Όσο η δημοσιονομική πολιτική παραμένει αλυσοδεμένη σε αυτές τις «κρυστάλλινες σφαίρες» για το 2029, η χώρα θα συνεχίσει να λαμβάνει αποφάσεις με πραγματικές συνέπειες για να κατευνάσει ένα άγνωστο μέλλον. Η συμβουλή είναι απλή: να εγκαταλειφθούν οι «κρυστάλλινες σφαίρες», να σταματήσει η προσποίηση ότι το μέλλον μπορεί να μοντελοποιηθεί με ακρίβεια δεκαδικού ψηφίου, και να επιτραπεί στον υπουργό Οικονομικών να κυβερνήσει προτού σταματήσει η μουσική. Το περιορισμένο ταξίδι του Κιρ Στάρμερ στην COP30, υπό την πίεση του Υπουργείου Οικονομικών για δημοσιονομικά, αναδεικνύει την κυρίαρχη σημασία των οικονομικών ζητημάτων.
