Το κοινοβούλιο της Λετονίας αποφάσισε με πλειοψηφία να αποσύρει τη χώρα από τη διεθνή συμφωνία που στοχεύει στην αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας και της βίας κατά των γυναικών. Η ψηφοφορία έκλεισε με 56 ψήφους υπέρ, 32 κατά και δύο παραιτήσεις, και πλέον η τελική εφαρμογή εξαρτάται από την υπογραφή του προέδρου Εdgars Rinkēvičs εντός των προθεσμιών που όρισε.
Πώς προέκυψε η απόφαση
Η πρόταση για διακοπή της ισχύος της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης κατατέθηκε από το δεξιό κόμμα Latvia First και πέρασε μετά από έντονη πολιτική αναδίπλωση εντός του κοινοβουλίου. Μακρά κοινοβουλευτική συζήτηση διάρκειας περίπου 14 ωρών προηγήθηκε της τελικής ψηφοφορίας, κατά την οποία ένα μέρος του κυβερνητικού συνασπισμού διαφοροποιήθηκε.
Στην ψηφοφορία συμμετείχαν βουλευτές που υποστήριξαν την πρόταση με το σκεπτικό της υπεράσπισης «εθνικών αξιών», ενώ το κίνημα αυτό βρήκε απρόσμενη στήριξη από τη μεσαία πολιτική δύναμη Union of Greens and Farmers. Διακοπή συνασπισμού σε κρίσιμα θέματα αποτέλεσε καταλυτικό παράγοντα για την έκβαση.
Μετά την ολοκλήρωση της ψηφοφορίας, ο Andris Šuvajevs, επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του κεντροαριστερού Progressive Party, χαρακτήρισε την απόφαση «ντροπιαστική» στο POLITICO, περιγράφοντας τη στάση πολλών βουλευτών ως οπισθοδρόμηση σε ζητήματα ισότητας.
Κοινωνικές αντιδράσεις και διαδηλώσεις
Αντιδράσεις ξέσπασαν άμεσα στους δρόμους της πρωτεύουσας, με περίπου 5.000 ανθρώπους να συγκεντρώνονται έξω από το κοινοβούλιο. Οι διαδηλωτές κρατούσαν πλακάτ με συνθήματα όπως «Hands off the Istanbul Convention» και «Latvia is not Russia», μια έκφραση ανησυχίας για την κατεύθυνση των πολιτικών αξιών. Μαζική κινητοποίηση πολιτών απέδειξε την ένταση του κοινωνικού διαλόγου.
Μη κυβερνητικές οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών προειδοποίησαν ότι η αποχώρηση μπορεί να αποδυναμώσει την προστασία των θυμάτων βίας. Η Tamar Dekanosidze, εκπρόσωπος της Equality Now για την Ευρασία, επισήμανε ότι η ρητορική που αναγάγει την ισότητα φύλων σε «προώθηση LGBT» θυμίζει επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται για πολιτική όξυνση στην περιοχή. Διεθνής οργανωμένη κριτική επέμεινε στο ενδεχόμενο υποχώρησης των δικαιωμάτων.
Από την άλλη πλευρά, η Ingūna Millere από το Latvia First δήλωσε στο POLITICO ότι η σύμβαση αποτελεί προϊόν «ριζοσπαστικού φεμινισμού» και ότι η απόφαση της χώρας αντικατοπτρίζει την αποδοκιμασία αυτής της αντίληψης. Η αντιπαράθεση δείχνει τον έντονο ιδεολογικό χαρακτήρα της συζήτησης.
Προτεινόμενο Η Λετονία αποχωρεί από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης
Νομικές συνέπειες και διεθνές πλαίσιο
Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης είναι ένας μηχανισμός του Συμβουλίου της Ευρώπης για τον συντονισμό πολιτικών κατά της έμφυλης βίας και της ενδοοικογενειακής βίας. Διεθνής νομική δέσμευση που σηματοδοτεί κοινά πρότυπα και υποχρεώσεις για τις υπογραφείσες χώρες.
Η Λετονία είχε επικυρώσει τη συνθήκη πριν περίπου έναν χρόνο, επομένως η πρόωρη αποχώρηση προκαλεί έκπληξη σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Σε επίπεδο πρακτικής, η αποχώρηση δεν ολοκληρώνεται παρά μόνο εφόσον ο πρόεδρος Edgars Rinkēvičs υπογράψει το σχετικό νομοσχέδιο, έχοντας δηλώσει ότι θα επανεξετάσει το κείμενο και θα ανακοινώσει την απόφασή του εντός δέκα ημερών. Προϋπόθεση προεδρικής υπογραφής είναι το τελευταίο στάδιο πριν την οριστική αποχώρηση.
Εάν η Λετονία προχωρήσει, θα γίνει η δεύτερη χώρα που αποσύρεται από τη σύμβαση μετά την Τουρκία το 2021, γεγονός που καθιστά την απόφαση πιθανό σημείο αναφοράς στον ευρωπαϊκό διάλογο για τα δικαιώματα. Η ιστορική συγκυρία επιτείνει το ενδιαφέρον διεθνών φορέων και οργανώσεων.
Πολιτικό πλαίσιο και οι επιπτώσεις στο εσωτερικό
Η κίνηση αναδεικνύει εσωτερικές πολιτικές μετακινήσεις, με κόμματα να χρησιμοποιούν το θέμα για να κερδίσουν υποστήριξη σε εκλογικές ζώνες. Η απόφαση πέρασε με στήριξη από μέρος της σημερινής κυβερνητικής πλειοψηφίας, παρά τις δημόσιες δηλώσεις του πρωθυπουργού Evika Siliņa. Πολιτικό ρίσκο και ανακατατάξεις στο πολιτικό σκηνικό είναι εμφανείς.
Στα νομοθετικά και διοικητικά επίπεδα, ειδικοί προειδοποιούν ότι τυχόν απομάκρυνση από τη σύμβαση μπορεί να περιπλέξει την πρόσβαση σε υπηρεσίες στήριξης για θύματα βίας, καθώς και την επιχορήγηση προγραμμάτων πρόληψης. Επίπτωση σε υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας αναμένεται να αποτελέσει πεδίο διαβούλευσης.
Καθώς η διαδικασία πλέον εξαρτάται από τον πρόεδρο, το επόμενο δεκαήμερο θα κρίνει αν η απόφαση θα παραμείνει απλή κοινοβουλευτική ψήφος ή θα γίνει οριστική αποχώρηση με ευρύτερες συνέπειες. Περιφερειακή προσοχή παραμένει στραμμένη προς τη Ρίγα.
Η εξέλιξη αποτελεί ένα κρίσιμο σημείο στη σχέση της Λετονίας με ευρωπαϊκά πρότυπα για την προστασία των γυναικών και τον δημόσιο διάλογο για τα δικαιώματα. Ο τρόπος με τον οποίο θα χειριστεί ο πρόεδρος την τελική απόφαση θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τη μελλοντική πορεία της χώρας σε αυτό το ζήτημα.
