Μετά από μαραθώνιες διαβουλεύσεις, οι κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέληξαν σε έναν συμβιβασμό για τους κλιματικούς στόχους, μόλις πριν από την έναρξη της COP30 στη Βραζιλία. Η συμφωνία περιλαμβάνει αλλαγές σε ήδη ισχύουσες ρυθμίσεις και ένα νέο δεσμευτικό στόχο για το 2040 που υπολείπεται προηγούμενων εξαγγελιών, ενώ παράλληλα ανοίγει ο δρόμος για χρήση πιστώσεων άνθρακα. 27 κυβερνήσεις της ΕΕ συμμετείχαν στις συνομιλίες και το αποτέλεσμα επιτεύχθηκε μετά από μία νύχτα συνεχών διαπραγματεύσεων, με τους υπουργούς να ολοκληρώνουν τις διαπραγματεύσεις τις πρώτες πρωινές ώρες.
Αποτέλεσμα της νυχτερινής σύσκεψης
Οι υπουργοί συμφώνησαν σε έναν μη δεσμευτικό στόχο για το 2035, ο οποίος ορίζεται ως εύρος μειώσεων μεταξύ 66,25% και 72,5% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, ενώ για το 2040 υιοθετήθηκε δεσμευτικό πλαίσιο που προβλέπει μείωση 85% των εγχώριων εκπομπών.
Η τελική ρύθμιση προβλέπει ότι το υπόλοιπο 5% μπορεί να καλυφθεί με πιστώσεις άνθρακα από τρίτες χώρες, μέτρο που ορισμένες κυβερνήσεις υποστήριξαν ως αναγκαία για να κλείσει το παζλ των συμφωνιών.
Η πρόταση για μείωση 90% που είχε αποτελέσει κεντρική δέσμευση σε προεκλογικές εξαγγελίες δεν εγκρίθηκε από το σύνολο των κρατών μελών, με αποτέλεσμα το τελικό 2040 όριο να είναι πιο χαλαρό από τις αρχικές προσδοκίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα έχει αρμοδιότητα να επανεξετάζει τον στόχο κάθε πέντε χρόνια, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως το κόστος ενέργειας και την οικονομική κατάσταση.
Τεχνικές και πολιτικές υποχωρήσεις
Για να εξασφαλιστεί η στήριξη ορισμένων χωρών, οι υπουργοί δέχτηκαν να μεταθέσουν κατά ένα έτος την εφαρμογή του καθεστώτος τιμολόγησης ρύπων για θέρμανση και καύσιμα, γνωστού ως ETS2. Η παράταση αυτή αποτέλεσε κεντρικό αίτημα που ορισμένες κυβερνήσεις έθεσαν ώστε να μην μπλοκάρουν την ευρύτερη συμφωνία. Εκ των πρωτοβουλιών που συμφωνήθηκαν ήταν επίσης η επέκταση της χρήσης βιοκαυσίμων και άλλων χαμηλών εκπομπών καυσίμων στον τομέα των μεταφορών.
Στις πρόσφατες τεχνικές διαπραγματεύσεις είχαν ήδη γίνει δεκτά μέτρα που επιτρέπουν σε βιομηχανικούς κλάδους μεγαλύτερες εκπομπές υπό συγκεκριμένους όρους, καθώς και διατυπώσεις που προβλέπουν αναθεώρηση των στόχων αν τα δάση της ΕΕ δεσμεύσουν λιγότερο CO2 από το αναμενόμενο.
Αυτές οι ρυθμίσεις ενσωματώνονται στο συνολικό πακέτο με σκοπό να βρεθεί η απαραίτητη συναίνεση μεταξύ των κρατών.
Πολιτικές αντιδράσεις και διευθετήσεις μεταξύ κρατών
Η διαδικασία σήμανε έντονες πολιτικές αντιπαραθέσεις: χώρες όπως η Ιταλία, η Πολωνία και η Ρουμανία άσκησαν πίεση για να εξασφαλίσουν παραχωρήσεις σε υφιστάμενους κανονισμούς, ενώ η Γαλλία υποστήριξε το σύστημα ανταλλαγής πιστώσεων ως λύση σε αδιέξοδο.
Προτεινόμενο Νέα έκθεση δείχνει ότι οι κλιματικοί στόχοι θα ξεπεραστούν
Η διαμάχη οδήγησε σε μια «πακέτο» μέτρων που περιλάμβανε τόσο την αναβολή του ETS2 όσο και την αποδοχή του νέου πλαισίου στόχων για το 2035. Ιταλία και Πολωνία πρωτοστάτησαν στις ενστάσεις, οι οποίες επιλύθηκαν με πολιτικές εγγυήσεις.
Η Πολωνία τελικά δεν υπερψήφισε τον 2035 στόχο, παρότι πέτυχε την αναβολή που ζητούσε για το ETS2, και αξιωματούχοι περιέγραψαν τις διαπραγματεύσεις ως πακέτο αμοιβαίων υποχωρήσεων. Ο Πολωνός υφυπουργός κλίματος Κrzysztof Bolesta ανέφερε ότι η αναβολή «ήταν ένα από τα βασικά μας αιτήματα», διατυπώνοντας έτσι την επίσημη θέση της χώρας στη διαδικασία.
Εκτιμήσεις και επισημάνσεις ειδικών
Κάποιοι πρώην αξιωματούχοι και αναλυτές εξέφρασαν προβληματισμό για το αν οι μετατοπίσεις στις πολιτικές θα περιορίσουν την αναπτυξιακή καινοτομία που συνόδευε προηγούμενες πράσινες πρωτοβουλίες. Ο Diederik Samsom χαρακτήρισε τη συμφωνία «εμπροσθοβαρή πολιτική υποχώρηση» και τόνισε την έλλειψη πολιτικής βούλησης που αναδείχθηκε στις συνομιλίες. Διευθύνσεις της πολιτικής τέθηκαν υπό αμφισβήτηση, καθώς κάποιοι φοβούνται ότι οι πιστώσεις άνθρακα δεν θα αποδώσουν τα οφέλη επενδύσεων εντός ΕΕ.
Αντίθετα, αινιγματικού τόνος δόθηκε από στελέχη της Επιτροπής που παρουσίασαν τη συμφωνία ως μια προσαρμογή της στρατηγικής στις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες και στην ενεργειακή πραγματικότητα. Ο αρμόδιος επί θεμάτων κλίματος υπογράμμισε στο POLITICO ότι η ΕΕ «παραμένει στην πορεία» αλλά χρειάζεται αλλαγές στην προσέγγιση, επισημαίνοντας την ανάγκη για ρεαλιστικές επιλογές υπό το βάρος της ενεργειακής κρίσης και των γεωπολιτικών προκλήσεων. Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αρκετές κυβερνήσεις παρουσίασαν τη συμφωνία ως αποτέλεσμα συμβιβασμών για τη διασφάλιση ενότητας πριν από τη σύνοδο στη Βραζιλία.
Η συμφωνία αναμένεται να επηρεάσει τη θέση της ΕΕ στη διάσκεψη COP30, καθώς οι εκπρόσωποι των κρατών θα παρουσιαστούν με έναν μειωμένο βαθμό φιλοδοξίας σε σχέση με προηγούμενες δεσμεύσεις. Η εξέλιξη αυτή θα τεθεί υπό στενή παρακολούθηση από διεθνείς και τοπικούς φορείς ενδιαφέροντος, ενώ η Επιτροπή θα πρέπει να αξιοποιήσει τον μηχανισμό αναθεώρησης προκειμένου να παρακολουθεί την πρόοδο και τις επιπτώσεις των νέων ρυθμίσεων. COP30 στη Βραζιλία ξεκινά λίγες ημέρες μετά την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων της ΕΕ.
