Η απουσία του Ντόναλντ Τραμπ από την επερχόμενη Σύνοδο G20 στη Νότια Αφρική δημιουργεί ένα κενό, το οποίο οι οικοδεσπότες βλέπουν ως ευκαιρία να προωθήσουν τη δική τους ατζέντα. Παρά την εχθρότητα των ΗΠΑ προς την πολυμερή διπλωματία, η Πρετόρια είναι αποφασισμένη να αναδείξει κρίσιμα ζητήματα για την Αφρική και τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας ευρύτερης τάσης αποδυνάμωσης της πολυμερούς διπλωματίας, με τις εντάσεις μεταξύ των μελών του G20 να καθιστούν δύσκολη την επίτευξη ουσιαστικών δεσμεύσεων ακόμη και πριν την προεδρία Τραμπ. Η άρνηση των ΗΠΑ να συμμετάσχουν, επικαλούμενες ισχυρισμούς για κακομεταχείριση λευκών στη Νότια Αφρική, υπογραμμίζει τις βαθιές ιδεολογικές διαφορές που επηρεάζουν τις διεθνείς σχέσεις.
Η απουσία των ΗΠΑ και οι λόγοι της
Η Ουάσιγκτον ανακοίνωσε ότι δεν θα παραστεί στην πρώτη Σύνοδο G20 στην Αφρική, επικαλούμενη κατηγορίες ότι η Νότια Αφρική, πρώην χώρα του απαρτχάιντ, κακομεταχειρίζεται πλέον τους λευκούς πολίτες της. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει απορρίψει την ατζέντα της χώρας υποδοχής για τη σύνοδο, η οποία περιλαμβάνει την προώθηση της αλληλεγγύης και την υποστήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών στην προσαρμογή τους σε ακραία καιρικά φαινόμενα, τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια και τη μείωση του υπερβολικού τους χρέους.
Η απόφαση των ΗΠΑ να μποϊκοτάρουν τη σύνοδο κορυφής των G20 στη Νότια Αφρική έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, με τον υπουργό Οικονομικών της Νότιας Αφρικής να απορρίπτει κατηγορίες περί γενοκτονίας.
Εκτός από τον Τραμπ, ο οποίος έχει ανακοινώσει την πλήρη αποχή των ΗΠΑ, και άλλοι ηγέτες θα απουσιάζουν. Ο σύμμαχος του Τραμπ, ο Αργεντινός πρόεδρος Χαβιέρ Μιλέι, θα απέχει για ιδεολογικούς λόγους, ενώ ο Βλαντιμίρ Πούτιν της Ρωσίας δεν θα παραστεί λόγω του εντάλματος σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου.
Η Κίνα θα στείλει τον πρωθυπουργό Λι Τσιάνγκ αντί του προέδρου Σι Τζινπίνγκ, υπογραμμίζοντας τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η πολυμερής διπλωματία.
Η ατζέντα της Νότιας Αφρικής και οι ευκαιρίες
Η Νότια Αφρική έχει θέσει μια φιλόδοξη ατζέντα για τη σύνοδο, η οποία περιλαμβάνει την προετοιμασία για κλιματικές καταστροφές, τη δημιουργία βιώσιμου χρέους για χώρες χαμηλού εισοδήματος, τη χρηματοδότηση ενεργειακών μεταβάσεων και τη διασφάλιση ότι η ζήτηση για κρίσιμα ορυκτά θα ωφελήσει τους παραγωγούς.
Αυτή η προσπάθεια εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο όπου εργοομάδες του G20, όπως αυτή που συγκροτήθηκε από τον Σίριλ Ραμαφόζα, προτείνουν τη σύσταση διεθνούς επιτροπής για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας ανισότητας. Η απουσία της ισχυρότερης χώρας του κόσμου, αν και δεν αναμένεται να οδηγήσει σε κοσμοϊστορικές δηλώσεις, αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για την Αφρική να αναδείξει τις ταχέως αναπτυσσόμενες οικονομίες της, τον ορυκτό πλούτο και τον νεαρό πληθυσμό της.
Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές είναι η σταδιακή διάβρωση της πολυμερούς συνεργασίας, με τον Πίετ Κρούκαμπ, αναπληρωτή καθηγητή πολιτικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο North-West της Νότιας Αφρικής, να σημειώνει ότι η απουσία του Τραμπ μπορεί να αποδειχθεί ευεργετική, αποφεύγοντας μια πιθανή «απόσπαση της προσοχής».
Παράλληλα, ο Κρις Βάντομ του Chatham House τονίζει τη σημασία των φόρουμ αυτών για τη συνεργασία, ειδικά χωρίς τον παραδοσιακό ρόλο των ΗΠΑ.
Οι επιπτώσεις και η προβολή της Αφρικής
Η απουσία των ΗΠΑ προσφέρει την ευκαιρία σε άλλες χώρες, κυρίως τις ευρωπαϊκές και την Κίνα, να ενισχύσουν τον ρόλο τους και να καλύψουν το κενό ηγεσίας. Ο Εμανουέλ Μακρόν, για παράδειγμα, σχεδιάζει να συζητήσει την ενεργειακή μετάβαση, να εγκαινιάσει ένα γαλλικό-νοτιοαφρικανικό επιχειρηματικό συμβούλιο και να τιμήσει τον ρόλο Γάλλων πολιτών στον αγώνα κατά του απαρτχάιντ.
Επιπλέον, ορισμένες χώρες βλέπουν την ευκαιρία να ενισχύσουν τις διμερείς σχέσεις τους και να συνάψουν εμπορικές συμφωνίες και άλλες συνεργασίες στο περιθώριο της συνόδου, ενισχύοντας την παγκόσμια χρηματοπιστωτική σταθερότητα και την ανάγκη για πιο ισχυρή πολυμερή συνεργασία.
Η επιθυμία των οικοδεσποτών να αναδείξουν την Αφρική και η παρουσία μιας αντιπροσωπείας της Αφρικανικής Ένωσης, που εκπροσωπεί ολόκληρη την ήπειρο, δημιουργούν ευκαιρίες για την προώθηση της δικαιοσύνης στην εκμετάλλευση των ορυκτών. Η Μπουσισίφο Σιγιόμπι, ερευνήτρια δημόσιας πολιτικής στο Good Governance Africa, επισημαίνει ότι η Αφρική διαθέτει 600 εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς ηλεκτρική ενέργεια, οι οποίοι θα ωφεληθούν από μια ενεργειακή επανάσταση, ένα από τα θέματα στην ατζέντα.
Το μέλλον της πολυμερούς διπλωματίας
Παρά τις ευκαιρίες, η σύνοδος αναμένεται να προκαλέσει απογοήτευση σε όσους ηγέτες παραμένουν προσηλωμένοι στο παλιό στυλ των πολυμερών συνομιλιών, το οποίο αποδοκιμάζει ο Τραμπ. Ακόμη και πριν την άφιξη του Τραμπ στον Λευκό Οίκο, οι εντάσεις μεταξύ των μελών του G20 καθιστούσαν δύσκολη την επίτευξη ουσιαστικών δεσμεύσεων, ειδικά όσον αφορά την κατανομή του βάρους της κλιματικής δράσης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν ήδη δηλώσει ότι θα ασκήσουν βέτο σε αναφορές για την κλιματική αλλαγή, ένα ζήτημα που αναδεικνύει τις βαθιές διαφωνίες. Ο πρόεδρος Σίριλ Ραμαφόζα θα παραδώσει συμβολικά την προεδρία του G20 στην κενή καρέκλα του Τραμπ, καθώς οι ΗΠΑ είναι ο επόμενος οικοδεσπότης, μια κίνηση που υπογραμμίζει την αβεβαιότητα για το μέλλον της πολυμερούς συνεργασίας.
