Η ιταλική Γερουσία προχώρησε χθες στην έγκριση μιας εκτεταμένης αλλαγής στον χώρο της δικαιοσύνης, ανοίγοντας τον δρόμο για ένα εθνικό δημοψήφισμα την ερχόμενη άνοιξη που θα κρίνει την εφαρμογή της. Η κίνηση αυτή σηματοδοτεί κορυφαία στιγμή στην πολιτική ατζέντα της πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι και πυροδότησε νέες εντάσεις ανάμεσα στην κυβέρνηση, τη δικαστική εξουσία και την αντιπολίτευση.
Η ψηφοφορία στη Γερουσία και το πολιτικό πλαίσιο
Η κοινοβουλευτική διαδικασία ολοκληρώθηκε με την έγκριση του νομοσχεδίου στη Γερουσία, σε μια στιγμή που η σχέση μεταξύ κυβέρνησης και δικαστικών οργάνων εμφανίζει έντονες τριβές. Η απόφαση της Γερουσίας έρχεται μετά από σειρά δημόσιων αντιπαραθέσεων και αποτελεί σημαντικό βήμα πριν το δημοψήφισμα.
Στο παρασκήνιο της ψηφοφορίας, η ένταση αυξήθηκε όταν το ελεγκτικό δικαστήριο του κράτους απέρριψε κυβερνητικό σχέδιο για τη σύνδεση της Σικελίας με την ηπειρωτική Ιταλία, γεγονός που η πρωθυπουργός απέδωσε σε πολιτικά κίνητρα. Η απορριπτική απόφαση αναζωπύρωσε συζητήσεις για το εύρος της δικαστικής παρέμβασης σε έργα δημόσιας υποδομής.
Η έγκριση στη Γερουσία δεν καταργεί την αντιπαράθεση: η κεντροαριστερή αντιπολίτευση και τμήματα της δικαστικής κοινότητας εμφανίζονται αποφασισμένοι να αμφισβητήσουν την αλλαγή στην κάλπη. Το επερχόμενο δημοψήφισμα θα καθορίσει εάν οι ρυθμίσεις θα γίνουν νόμος του κράτους.
Τι προβλέπει η μεταρρύθμιση
Κεντρικό στοιχείο του σχεδίου είναι η χωροθέτηση των σταδιοδρομιών των δικαστικών λειτουργών: υποψήφιοι θα επιλέγουν εξ αρχής εάν επιδιώκουν θέση δικαστή ή εισαγγελέα, χωρίς στη συνέχεια να μετακινούνται μεταξύ των δύο ρόλων. Διάκριση σταδιοδρομίας χαρακτηρίζεται από την κυβέρνηση ως μέτρο για την αποφυγή συγκρούσεων συμφερόντων.
Επιπλέον, το συμβούλιο που εποπτεύει τους διορισμούς και την πειθαρχία θα διασπαστεί σε δύο ανεξάρτητα όργανα, με μέλη που θα επιλέγονται με κλήρωση αντί για εκλογή. Η κλήρωση των μελών παρουσιάζεται ως τρόπος περιορισμού της επιρροής λόμπι και συμφερόντων.
Οι υποστηρικτές της μεταρρύθμισης υποστηρίζουν ότι τέτοιες αλλαγές θα φέρουν μεγαλύτερη ταχύτητα και διαφάνεια, ενώ οι επικριτές φοβούνται ότι θα μειωθεί η ανεξαρτησία των εισαγγελιών. Η ρύθμιση των εισαγγελιών παραμένει στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης.
Αντιδράσεις της δικαστικής κοινότητας και της αντιπολίτευσης
Μέρος της δικαστικής κοινότητας έχει καταγγείλει ότι οι αλλαγές θέτουν σε κίνδυνο την ανεξαρτησία των δικαστών και εισαγγελέων, εκφράζοντας έντονη ανησυχία για την πολιτικοποίηση των διώξεων. Ανησυχία για ανεξαρτησία έχει εκφραστεί δημόσια από πολλούς λειτουργούς.
Προτεινόμενο Πίεση για την ανεπαρκή χρηματοδότηση της βελγικής δικαιοσύνης
Η ηγεσία της κεντροαριστεράς επέκρινε το νομοσχέδιο ως μέσο ελέγχου της δικαστικής δράσης από την εκτελεστική εξουσία. Η Ελλί Σλάιν ηγέτιδα του Δημοκρατικού Κόμματος, δήλωσε ότι η μεταρρύθμιση εξυπηρετεί κυβερνητικά συμφέροντα και όχι την κοινωνική δικαιοσύνη.
Η κυβέρνηση, από την πλευρά της, υπεραμύνεται της επιλογής της, υποστηρίζοντας ότι στόχος είναι η βελτίωση της αποδοτικότητας του συστήματος. Η πρωθυπουργός Μελόνι χαρακτήρισε το βήμα ως σημαντικό για ένα δικαστικό πλαίσιο πιο κοντά στους πολίτες.
Το δημοψήφισμα και η κοινή γνώμη
Η τελική κρίση θα δοθεί στο δημοψήφισμα που προγραμματίζεται για την άνοιξη, όπου η κοινωνία θα κληθεί να επικυρώσει ή να απορρίψει τις αλλαγές. Το αποτέλεσμα της κάλπης θα καθορίσει αν οι επιδιωκόμενες μεταρρυθμίσεις θα εφαρμοστούν.
Πρόσφατες δημοσκοπήσεις εμφανίζουν τους πολίτες διχασμένους, με ορισμένους αναλυτές να προειδοποιούν ότι το δημοψήφισμα μπορεί να μετατραπεί σε γενική έκφραση πολιτικής δυσαρέσκειας. Ο δημοσκοπικός «ισοπαλία» που καταγράφει ο Lorenzo Pregliasco περιγράφει ένα αβέβαιο τοπίο για την κυβέρνηση.
Δομικά προβλήματα του ιταλικού δικαστικού συστήματος
Οι προτεινόμενες αλλαγές εγγράφονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο μακρόχρονων προβλημάτων της ιταλικής δικαιοσύνης, όπου καθυστερήσεις και σωρευμένη ύλη παραμένουν πρόκληση. Η διάρκεια των υποθέσεων σε πολιτικά και εμπορικά ζητήματα ξεπερνά κατά μέσο όρο τα 1.000 ημερολογιακά ημερών.
Παρά τις καθυστερήσεις, δείκτες όπως τα ποσοστά εκκαθάρισης υποθέσεων άνω του 100% υποδεικνύουν ότι υπάρχουν προσπάθειες μείωσης του στοκ. Οι δείκτες εκκαθάρισης αντανακλούν μερική βελτίωση, αλλά όχι πλήρη εξάλειψη των καθυστερήσεων.
Τι μένει να φανεί
Το πολιτικό στοίχημα για την κυβέρνηση είναι να μετατρέψει την κοινοβουλευτική νίκη σε λαϊκή έγκριση στο δημοψήφισμα, χωρίς να επιβαρυνθεί περαιτέρω η σχέση με τη δικαστική εξουσία. Η έκβαση της κάλπης αναμένεται να καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την επόμενη πολιτική περίοδο στην Ιταλία.
Σε κάθε περίπτωση, οι αλλαγές στο νομικό πλαίσιο, οι δημόσιες αντιπαραθέσεις και οι οικονομικές προεκτάσεις των αποφάσεων θα παραμείνουν στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης έως ότου ολοκληρωθεί η διαδικασία του δημοψηφίσματος. Η επόμενη φάση θα δείξει αν οι προτεινόμενες ρυθμίσεις θα προσαρμόσουν το σύστημα ή θα ενισχύσουν τις εντάσεις.
