Τριακόσιες ημέρες μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, η εξωτερική του πολιτική έχει προκαλέσει σημαντικές αναταράξεις στην παγκόσμια τάξη, με τους υποστηρικτές του να κάνουν λόγο για πρωτοφανείς επιτυχίες και τους επικριτές να επισημαίνουν την επικίνδυνη αποδόμηση των συμμαχιών.
Ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, Ivo Daalder, αναλύει τις βασικές πτυχές αυτής της προσέγγισης, υπογραμμίζοντας τις αμφιλεγόμενες επιπτώσεις της σε άμυνα, ειρήνη και εμπόριο.
Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας μακροχρόνιας τάσης όπου η «Πρώτα η Αμερική» φιλοσοφία του Τραμπ έχει επαναπροσδιορίσει τις διεθνείς σχέσεις, απομακρύνοντας τις ΗΠΑ από παραδοσιακούς ρόλους και αναγκάζοντας τους συμμάχους να επανεξετάσουν τις δικές τους στρατηγικές.
Η απομάκρυνση από την παγκόσμια τάξη, χωρίς σαφές σχέδιο για το τι θα την αντικαταστήσει, αποτελεί το κύριο σημείο τριβής στην ανάλυση της διακυβέρνησής του.
Η αμφιλεγόμενη προσέγγιση του Τραμπ στις διεθνείς σχέσεις
Ο Ντόναλντ Τραμπ και οι υποστηρικτές του ισχυρίζονται ότι η πολιτική του έχει ενισχύσει τη συλλογική δύναμη των ΗΠΑ και των συμμάχων τους σε πρωτοφανή επίπεδα. Με την επιβολή μεγαλύτερου κόστους στην Ευρώπη και σε άλλους συμμάχους για την άμυνα, την ανάληψη μεγαλύτερου μεριδίου του βάρους για την Ουκρανία και την αγορά περισσότερων αμερικανικών όπλων, ο πρόεδρος φέρεται να έχει ενδυναμώσει τη θέση της Αμερικής.
Φέτος, οι ΗΠΑ αύξησαν τις αμυντικές δαπάνες κατά περίπου 13%, φτάνοντας το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, ενώ οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ δεσμεύτηκαν να δαπανήσουν το 5% του ΑΕΠ τους για την άμυνα, ένα ποσοστό μεγαλύτερο από αυτό των ΗΠΑ.
Ωστόσο, αυτή η αύξηση των αμυντικών δαπανών από τους ΝΑΤΟϊκούς συμμάχους, με τη Γερμανία να ηγείται, οφείλεται κυρίως στην απώλεια εμπιστοσύνης στην αμερικανική δέσμευση για συλλογική άμυνα, όπως αποκαλύπτει ο Ivo Daalder. Κανένας άλλος Αμερικανός πρόεδρος δεν είχε απειλήσει να αποχωρήσει από τη συμμαχία ή να εγκαταλείψει την άρθρο 5 του χάρτη του ΝΑΤΟ.
Η προσέγγιση του Τραμπ στην Ουκρανία υπογραμμίζει αυτή την αλλαγή, καθώς διέκοψε κάθε στρατιωτική και οικονομική βοήθεια, αναγκάζοντας τη χώρα σε συμφωνία για την κοινή χρήση των φυσικών της πόρων με αντάλλαγμα βοήθεια που προηγουμένως παρεχόταν δωρεάν.
Επιπλέον, ζήτησε από την Ουκρανία να υπογράψει μια συμφωνία που θα σήμαινε την ουσιαστική συνθηκολόγηση της στο πλαίσιο της ρωσικής επιθετικότητας, ενώ συμφώνησε να στείλει όπλα μόνο αν τα πλήρωνε η Ευρώπη, μετατρέποντας τις συμμαχίες σε «προστασία με το αζημίωτο».
Οι «ειρηνευτικές» πρωτοβουλίες και οι εμπορικές ανατροπές
Ο Τραμπ συχνά διαφημίζει την ικανότητά του ως ειρηνοποιού, ισχυριζόμενος ότι «έληξε 8 πολέμους σε 8 μήνες». Αν και κατάφερε να οδηγήσει το Ισραήλ και τη Χαμάς σε εκεχειρία στη Γάζα και την επιστροφή όλων των ομήρων στο Ισραήλ, αυτή η «ειρήνη» είναι επιφανειακή.
Το χάσμα μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων παραμένει βαθύτερο από ποτέ, με την προοπτική ανανεωμένης βίας να είναι μεγαλύτερη από οποιαδήποτε διαρκή ειρήνη. Παρόμοιες αδυναμίες παρατηρούνται και σε άλλες συγκρούσεις που ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι έληξε, όπως οι σχέσεις Ινδίας-Πακιστάν και οι συμφωνίες μεταξύ Καμπότζης-Ταϊλάνδης και Ρουάντας-Κονγκό, οι οποίες ανεστάλησαν ή δεν εφαρμόστηκαν.
Στο εμπορικό μέτωπο, ο Τραμπ έχει όντως ανατρέψει το παγκόσμιο σύστημα. Χρησιμοποίησε δασμούς και απειλές για να ανοίξει αγορές που ήταν επί μακρόν κλειστές για τα αμερικανικά προϊόντα, να αποκομίσει έσοδα χρεώνοντας για την πρόσβαση στην μεγαλύτερη καταναλωτική αγορά του κόσμου και να πιέσει άλλες χώρες να πληρώσουν για την επαναβιομηχάνιση της Αμερικής.
Ωστόσο, ο κλιμακούμενος πόλεμος δασμών με την Κίνα έχει καταλήξει σε μια άβολη ανακωχή, ενώ πολλές μεγάλες συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένων αυτών με την ΕΕ, παραμένουν σε εκκρεμότητα. Πράγματι, είναι εξαιρετικά αβέβαιο εάν η Ευρώπη, η Ιαπωνία ή η Νότια Κορέα θα πραγματοποιήσουν τις νέες επενδύσεις που έχει διαφημίσει ο Τραμπ.
Μάλιστα, μόλις την περασμένη εβδομάδα, ο Τραμπ εγκατέλειψε τους δασμούς σε εκατοντάδες τρόφιμα και άλλα είδη για να αντιμετωπίσει μια αυξανόμενη εγχώρια πολιτική αντίδραση που προέρχεται από τις αυξανόμενες τιμές στα παντοπωλεία και άλλα βασικά αγαθά.
Ο αντίκτυπος στην παγκόσμια τάξη και τις συμμαχίες
Οι αναλυτές εκφράζουν σοβαρές ανησυχίες για τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα των διεθνών σχέσεων υπό την πολιτική του Τραμπ, καθώς η αποδυνάμωση των παραδοσιακών συμμαχιών και η προτεραιότητα του μονομερούς οφέλους έναντι της συλλογικής ασφάλειας δημιουργούν ένα περιβάλλον αυξημένης αβεβαιότητας.
Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές είναι ότι η προσέγγιση αυτή, ενώ μπορεί να επιφέρει βραχυπρόθεσμα οφέλη, υπονομεύει τις βάσεις της παγκόσμιας συνεργασίας και της διπλωματίας, οδηγώντας σε ένα πιο απρόβλεπτο και επικίνδυνο μέλλον.
Σε σύγκριση με την περσινή χρονιά, τα στοιχεία δείχνουν ότι η διπλωματία υποχωρεί έναντι της στρατιωτικοποίησης, με τις στρατιωτικές δαπάνες να εκτοξεύονται παγκοσμίως, όπως αναφέρεται σε σχετικό άρθρο για τη νέα κούρσα εξοπλισμών. Η πολιτική του Τραμπ έχει καταστρέψει μια παγκόσμια τάξη που χτίστηκε με κόπο από τους προκατόχους του επί πολλές δεκαετίες, μια τάξη που παρήγαγε περισσότερη ευημερία, μεγαλύτερη ασφάλεια και ευρύτερη ελευθερία για τους Αμερικανούς.
Αν και το σύστημα είχε τις ατέλειές του και χρειαζόταν μεταρρύθμιση, η εγκατάλειψή του χωρίς να ληφθεί υπόψη τι θα το αντικαταστήσει είναι το ύψος της ανοησίας. Αυτή η ανοησία, σύμφωνα με τον Ivo Daalder, είναι κάτι για το οποίο οι Αμερικανοί, όπως και άλλοι, θα πληρώσουν το τελικό τίμημα.
Το μέλλον της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής
Η εξωτερική πολιτική του Τραμπ, 300 ημέρες μετά τη δεύτερη θητεία του, χαρακτηρίζεται από μια προκλητική απομάκρυνση από τις παραδοσιακές διεθνείς σχέσεις, θέτοντας σε δοκιμασία τις συμμαχίες και την παγκόσμια σταθερότητα. Η αποδόμηση υφιστάμενων δομών χωρίς την παράλληλη οικοδόμηση βιώσιμων εναλλακτικών δημιουργεί ένα κενό που μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω αναταραχές.
Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με ανησυχία τις εξελίξεις, καθώς η αμερικανική ηγεσία παραμένει κρίσιμη για την παγκόσμια ασφάλεια και την οικονομική ισορροπία.
