Ενώ οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ετοιμάζονται να επικυρώσουν μια διακήρυξη για την «κυρίαρχη ψηφιακή μετάβαση» σε επικείμενη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες, η επιφανειακή ομοφωνία κρύβει μια βαθιά διαφωνία ανάμεσα στη Γαλλία και τη Γερμανία. Το κεντρικό ζήτημα είναι η αντιμετώπιση της συντριπτικής κυριαρχίας των αμερικανικών τεχνολογικών κολοσσών, ένα θέμα που έχει διχάσει τα δύο ιδρυτικά κράτη της Ένωσης για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Η Γαλλία τάσσεται υπέρ της ενεργούς στήριξης των εγχώριων πρωταθλητών και της αποδέσμευσης από την εξάρτηση από τις ΗΠΑ, ενώ η Γερμανία επιθυμεί να διατηρήσει ένα ανοιχτό περιβάλλον, προστατεύοντας παράλληλα τα ευρωπαϊκά συμφέροντα χωρίς να διαρρήξει τους δεσμούς με έναν σημαντικό εμπορικό της εταίρο.
Η κοινή δήλωση των ευρωπαίων ηγετών, σύμφωνα με προσχέδιο που περιήλθε στην κατοχή του POLITICO, αποτελεί έναν χαρακτηριστικό συμβιβασμό: υπογραμμίζει την ανάγκη η Ευρώπη να «ενισχύσει την κυριαρχία της», διατηρώντας ταυτόχρονα «στενή συνεργασία με αξιόπιστες χώρες εταίρους».
Αυτή η διατύπωση, ωστόσο, φαντάζει να ευνοεί τα υφιστάμενα αμερικανικά συμφέροντα, ακόμη και αν η ευρωπαϊκή εξάρτηση από την αμερικανική τεχνολογία αναδείχθηκε εκ νέου με έντονο τρόπο από μια πρόσφατη βλάβη στους servers νέφους της Amazon στη Βόρεια Βιρτζίνια, η οποία διέκοψε τις πρωινές ρουτίνες εκατομμυρίων Ευρωπαίων.
Δύο διαφορετικές φιλοσοφίες για την ψηφιακή αυτονομία
Η βασική διαφορά στην προσέγγιση μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου είναι εμφανής. Η Γαλλία ακολουθεί μια πιο κρατικοκεντρική στρατηγική, εστιάζοντας στην εθνική ανεξαρτησία και την αυτάρκεια σε κρίσιμες τεχνολογίες. Για τη Γαλλία, η ψηφιακή κυριαρχία μεταφράζεται στην ενίσχυση των δικών της εταιρειών και την απεξάρτηση από τις αμερικανικές πλατφόρμες και υπηρεσίες.
Αντιθέτως, η Γερμανία δίνει έμφαση στην ευρωπαϊκή συνεργασία και στις λύσεις που βασίζονται στην αγορά, επιδιώκοντας να προστατεύσει την Ευρώπη χωρίς να διακόψει τους δεσμούς με τις ΗΠΑ, έναν βασικό εξαγωγικό της προορισμό. Ο Μάρτιν Μερτς, πρόεδρος της SAP Sovereign Cloud, περιγράφει αυτές τις «διαφορετικές στρατηγικές προοπτικές» ως μια απόκλιση ανάμεσα στην εθνική ανεξαρτησία και στις λύσεις προσανατολισμένες στην ευρωπαϊκή αγορά.
Μια πρόσφατη έρευνα της FGS Global επιβεβαίωσε αυτή τη διχογνωμία και στην κοινή γνώμη. Οι περισσότεροι Γάλλοι πολίτες πιστεύουν ότι η Γαλλία «πρέπει να ανταγωνιστεί μόνη της σε παγκόσμιο επίπεδο για να γίνει τεχνολογικός ηγέτης», ενώ οι Γερμανοί προτιμούν «να δώσουν προτεραιότητα σε βαθύτερες περιφερειακές συμμαχίες» για να «ανταγωνιστούν μαζί».
Αυτό το χάσμα αναδεικνύει τις εγγενείς δυσκολίες στην επίτευξη μιας ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτικής στον τομέα της τεχνολογίας.
Η μεταβαλλόμενη στάση του Βερολίνου και οι διατλαντικές σχέσεις
Η συμπερίληψη της τεχνολογικής κυριαρχίας στην ατζέντα των ευρωπαίων ηγετών οφείλεται και σε μια πρόσφατη αλλαγή στάσης στο Βερολίνο. Ο Καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς έχει γίνει όλο και πιο επικριτικός σχετικά με τα όρια της αμερικανικής εταιρικής σχέσης, προειδοποιώντας για «ψευδή νοσταλγία».
Η συμφωνία συνασπισμού στο Βερολίνο ενέκρινε επίσης την ανάγκη δημιουργίας ενός «διαλειτουργικού και ευρωπαϊκά συνδεδεμένου κυρίαρχου γερμανικού stack», αναφερόμενη σε ένα ελεγχόμενο από το εσωτερικό ψηφιακό οικοσύστημα υποδομών.
Παρόλα αυτά, η Γερμανία, η οποία διατηρεί ένα τεράστιο εμπορικό έλλειμμα με τις ΗΠΑ, είναι θεμελιωδώς προσεκτική στην αποξένωση της Ουάσιγκτον. Όπως σημειώνει ο Ζακ Μάιερς, διευθυντής έρευνας του think tank CERRE στις Βρυξέλλες, «η Γαλλία ήταν πρόθυμη να δεχτεί κάποια ζημιά στη διατλαντική σχέση για να υποστηρίξει τα γαλλικά επιχειρηματικά συμφέροντα».
Για τη Γερμανία, αντίθετα, οι δύο πλευρές είναι «πολύ στενά συνδεδεμένες, κυρίως λόγω της σημασίας των ΗΠΑ ως εξαγωγικής αγοράς». Χαρακτηριστικό είναι ότι το Βερολίνο έχει καθυστερήσει την σταδιακή κατάργηση της Huawei από τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας, φοβούμενο κινεζικά αντίποινα, ιδιαίτερα στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας της.
Προτεινόμενο Διχασμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το δάνειο των 140 δισ. ευρώ στην Ουκρανία και την προμήθεια όπλων
Το ασαφές πεδίο της ψηφιακής κυριαρχίας
Ο όρος «κυριαρχία» στον τομέα της τεχνολογίας παραμένει ασαφής, όπως εξηγεί ο Ντέιβ Μίχελς, ερευνητής δικαίου του cloud computing στο Queen Mary University του Λονδίνου. Ο Μίχελς διακρίνει δύο βασικές ερμηνείες: την τεχνική κυριαρχία, που αφορά τη διαφύλαξη των δεδομένων από ξένες παρακολουθήσεις και ελέγχους, και την πολιτική κυριαρχία, η οποία επικεντρώνεται στη στρατηγική αυτονομία και την οικονομική ασφάλεια, δηλαδή στην προστασία των εγχώριων βιομηχανιών και των αλυσίδων εφοδιασμού.
Αν και αυτές οι έννοιες μπορούν να ευθυγραμμιστούν και τείνουν να συγκλίνουν γύρω στην ιδέα της στήριξης ευρωπαϊκών εναλλακτικών λύσεων, δεν συμπίπτουν απαραίτητα πλήρως, δημιουργώντας έτσι εντάσεις. Οι ηγέτες της ΕΕ θα δηλώσουν στην κοινή τους ανακοίνωση ότι «είναι κρίσιμο να προωθηθεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός της Ευρώπης, να ενισχυθεί η κυριαρχία της και να ενδυναμωθεί το δικό της ανοιχτό ψηφιακό οικοσύστημα».
Παρά την έλλειψη ενός κοινού λεξιλογίου για τον ακριβή ορισμό της ψηφιακής κυριαρχίας, υπάρχει μια κοινή αντίληψη του τι σημαίνει η έλλειψή της, όπως αναφέρει ο Γιαν Λεσέλ, διευθύνων σύμβουλος της γαλλικής εταιρείας τεχνητής νοημοσύνης Probabl.
Αναζητώντας κοινό έδαφος: Η Σύνοδος του Βερολίνου
Η επικείμενη σύνοδος κορυφής στο Βερολίνο τον επόμενο μήνα, στην οποία αναμένεται να παρευρεθούν ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και ο Καγκελάριος Μερτς, θα είναι καθοριστική για τη χάραξη μιας κοινής πορείας. Οι προετοιμασίες για τη σύνοδο χαρακτηρίζονται από κάποια αταξία και λίγη ευθυγράμμιση σε συγκεκριμένα αποτελέσματα μέχρι στιγμής.
Ο Γερμανός Υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής, Κάρστεν Βιλντμπέργκερ, εξέφρασε την επιθυμία του για μια «ανοιχτή συζήτηση γύρω από το τι είναι η ψηφιακή κυριαρχία» και την ελπίδα για «μεγάλες ανακοινώσεις».
Αντιθέτως, η νέα Γαλλίδα Υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής, Αν Λε Ενάνφ, στην πρώτη της δημόσια εμφάνιση μετά τον διορισμό της, δεσμεύτηκε να συνεχίσει να πιέζει για λύσεις που είναι απρόσβλητες από αμερικανικές παρεμβάσεις στο cloud computing, έναν τομέα όπου η αμερικανική κυριαρχία είναι εμφανής.
Δεν είναι όμως μόνο το Βερολίνο που προσπαθεί να πείσει την Ευρώπη ότι η ψηφιακή κυριαρχία πρέπει να παραμείνει ανοιχτή στα αμερικανικά συμφέροντα. Η Αυστρία, για παράδειγμα, επιθυμεί επίσης να διαδραματίσει «ηγετικό ρόλο» στον καθορισμό αυτής της προσέγγισης, τονίζοντας ότι η κυριαρχία «δεν πρέπει να παρερμηνεύεται ως προστατευτική ανεξαρτησία», σύμφωνα με προσχέδιο χάρτη που αναφέρθηκε από το POLITICO.
Αυτό, όπως δήλωσε ο Υφυπουργός Αλεξάντρ Πρελ, «θα δημιουργήσει έναν σαφή πολιτικό οδικό χάρτη για μια ψηφιακή Ευρώπη που ενεργεί ανεξάρτητα, παραμένοντας ταυτόχρονα ανοιχτή σε αξιόπιστους εταίρους».
Μια εκπρόσωπος του γερμανικού ψηφιακού υπουργείου δήλωσε ότι η σύνοδος «αποσκοπεί στην αποστολή ενός ισχυρού μηνύματος ότι η Ευρώπη είναι ενήμερη για τις προκλήσεις και προωθεί ενεργά την ψηφιακή κυριαρχία», προσθέτοντας ότι «αυτό δεν αφορά την αυτάρκεια, αλλά την ενίσχυση των δικών της δυνατοτήτων και δυναμικού».
Ο Γιοχάνες Σέτσλ, μέλος του γερμανικού Bundestag από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, επεσήμανε ότι «μία σύνοδος δεν θα είναι αρκετή», αλλά μια συμφωνία για την κοινή πορεία προς μεγαλύτερη ψηφιακή αυτονομία θα αποτελούσε «ήδη ένα πολύ σημαντικό μήνυμα».
