Το πολιτικό τοπίο στην Ευρωπαϊκή Ένωση υφίσταται σημαντικές αλλαγές, με τις παραδοσιακές κεντρώες συμμαχίες να αμφισβητούνται και την ανάγκη για ευρύτερη συνεργασία να καθίσταται επιτακτική. Η Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μέτσολα, εξέφρασε πρόσφατα την ανησυχία της ότι οι δυνάμεις που επί δεκαετίες διαμόρφωναν τις αποφάσεις στις Βρυξέλλες ενδέχεται να μην μπορούν πλέον να εγκρίνουν νομοθετικές πρωτοβουλίες χωρίς τη στήριξη δεξιότερων ή ακόμα και ακροδεξιών κομμάτων.
Αυτή η προειδοποίηση έρχεται σε μια στιγμή όπου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αντιμετωπίζει αυξανόμενες πιέσεις και διαιρέσεις. Η αδυναμία εύρεσης κοινής συνισταμένης σε κρίσιμα ζητήματα υπογραμμίζει μια μετατόπιση που μπορεί να αναδιαμορφώσει τον τρόπο λειτουργίας του ευρωπαϊκού νομοθετικού οργάνου.
Η νέα πολιτική πραγματικότητα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
Η Ρομπέρτα Μέτσολα, μιλώντας κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ, τόνισε πως οι παραδοσιακές πλειοψηφίες, οι οποίες στηρίζονται σε συνεργασίες από το κέντρο και προς τα έξω, θεωρούνται ο ισχυρότερος τρόπος για να προχωρήσει η Ευρώπη. Ωστόσο, αναγνώρισε με σαφήνεια ότι αυτό δεν είναι πάντα εφικτό στην παρούσα συγκυρία.
Η δήλωσή της αντικατοπτρίζει μια αυξανόμενη συνειδητοποίηση ότι η πολιτική κινητικότητα έχει γίνει πιο περίπλοκη.
Η Πρόεδρος του Κοινοβουλίου υπογράμμισε την θεσμική της ευθύνη να διατηρεί τις πλειοψηφίες λειτουργικές και τις ομάδες σε συγχρονισμό, ακόμα κι αν αυτό απαιτεί απόκλιση από τους καθιερωμένους τρόπους συνεργασίας. Το μήνυμα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι ξεκάθαρο: «βρείτε τους αριθμούς όπου κι αν τους βρείτε», μια φράση που υποδηλώνει την ανάγκη για ευελιξία και πραγματισμό στην επίτευξη των στόχων.
Το αδιέξοδο της γραφειοκρατίας και η κρίσιμη ψηφοφορία
Η προειδοποίηση της Μέτσολα δεν ήταν τυχαία. Προηγήθηκε η απόρριψη μιας σημαντικής πρότασης για τον περιορισμό της γραφειοκρατίας για τις επιχειρήσεις, μια εξέλιξη που προκάλεσε έντονη δυσαρέσκεια σε εθνικές πρωτεύουσες. «Η χθεσινή απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι απαράδεκτη», δήλωσε ο Γερμανός Καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς κατά την άφιξή του στη σύνοδο, χαρακτηρίζοντας την απόφαση ως «μοιραίο λάθος που πρέπει να διορθωθεί».
Η πρόταση, την οποία στήριζαν οι μεγάλες κεντρώες ομάδες – το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (όπου ανήκουν η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και η Μέτσολα), οι Φιλελεύθεροι (Renew) και οι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες – απορρίφθηκε με μυστική ψηφοφορία. Ένας σημαντικός αριθμός Σοσιαλιστών ευρωβουλευτών, μέλη κυβερνήσεων που υποστηρίζουν το πακέτο απλούστευσης (όπως οι Γερμανοί, Αυστριακοί και Πολωνοί), επαναστάτησαν και καταψήφισαν τη συμφωνία, προκαλώντας ερωτήματα για την εσωτερική συνοχή των ομάδων.
Αναζητώντας νέες συμμαχίες και ο ρόλος της δεξιάς
Η αναζήτηση ευρύτερων πλειοψηφιών δεν είναι απλώς μια θεωρητική συζήτηση. Οι ευρωπαϊκές εκλογές του 2024 σηματοδότησαν μια σημαντική ενίσχυση των δεξιών ομάδων, καθιστώντας τη συνεργασία μαζί τους λιγότερο ταμπού. Η Μέτσολα, αν και εξέφρασε την προτίμησή της για πλειοψηφίες που προέρχονται από το πολιτικό κέντρο, παραδέχτηκε ότι αυτό δεν θα είναι πάντοτε εφικτό.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πιθανότητα το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα να χρειαστεί να στραφεί προς την ακροδεξιά για να προωθήσει το πακέτο απελευθέρωσης της γραφειοκρατίας τον Νοέμβριο είναι πλέον ένα ρεαλιστικό σενάριο. Οι κεντρώες δυνάμεις έχουν καταφέρει να συμφωνήσουν σε θέματα όπως η χρηματοδότηση της άμυνας και η γεωργική πολιτική, αλλά δυσκολεύονται να βρουν κοινό έδαφος σε πιο ακανθώδη ζητήματα όπως το μεταναστευτικό και η πράσινη απλούστευση.
«Δεν πρόκειται για πλειοψηφία· αν μη τι άλλο, πρόκειται για πραγματισμό», δήλωσε χαρακτηριστικά η Μέτσολα.
Προκλήσεις και προοπτικές για την Ευρωπαϊκή Ένωση
Οι πιέσεις για την απλούστευση των ευρωπαϊκών νόμων δεν αναμένεται να μειωθούν. Οι ηγέτες της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και άλλων κρατών μελών ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μια «σταθερή ροή» προτάσεων για την απλούστευση, όπως αποκάλυψε επιστολή με ημερομηνία 20 Οκτωβρίου.
Αυτό σημαίνει ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα κληθεί να ψηφίσει για πολλές ακόμη τέτοιες πρωτοβουλίες στο μέλλον.
Η προτροπή της Μέτσολα προς τους ηγέτες για «τη βοήθειά τους» ώστε οι ευρωβουλευτές να «αντικατοπτρίζουν την ατζέντα» των χωρών που εκπροσωπούν, είναι μια σαφής ένδειξη της πολυπλοκότητας των εσωτερικών πολιτικών ισορροπιών που επηρεάζουν τις αποφάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Το μέλλον της ευρωπαϊκής νομοθέτησης θα εξαρτηθεί πλέον από την ικανότητα των πολιτικών δυνάμεων να υιοθετήσουν μια πιο ευέλικτη και πραγματιστική προσέγγιση, πέρα από τις παραδοσιακές ιδεολογικές γραμμές.
