Η ΕΚΤ με νέο σχέδιο για την ενίσχυση της παγκόσμιας επιρροής του ευρώ

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) εκπονεί ένα φιλόδοξο σχέδιο για την ενίσχυση της χρήσης του ευρώ παγκοσμίως, επιδιώκοντας να εκμεταλλευτεί την αποδυναμωμένη εμπιστοσύνη στην αμερικανική πολιτική και οικονομική ηγεσία. Στόχος είναι η μετατροπή των γραμμών ρευστότητας σε εργαλείο για την επίτευξη των πολιτικών στόχων της Ευρώπης, προσφέροντας εναλλακτικές λύσεις έναντι του δολαρίου.

Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια των αυξανόμενων ανησυχιών για την σταθερότητα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος και την πιθανή απώλεια του «άγκυρα» που επί δεκαετίες παρείχε το δολάριο των ΗΠΑ. Η ΕΚΤ, αναγνωρίζοντας την ανάγκη για ενίσχυση της οικονομικής κυριαρχίας της Ευρώπης, επιδιώκει να μετατρέψει τις γραμμές ρευστότητας σε ένα στρατηγικό εργαλείο για την προώθηση των πολιτικών της στόχων και την προστασία του ευρωπαϊκού εμπορίου.

Το σχέδιο της ΕΚΤ για την παγκόσμια επιρροή του ευρώ

Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, όπως αποκάλυψαν τέσσερις αξιωματούχοι κεντρικών τραπεζών στο POLITICO, έχει διπλό στόχο. Αφενός, να απορροφήσει τυχόν κραδασμούς αν οι ΗΠΑ αποφασίσουν ξαφνικά να μην στηρίξουν πλέον το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα με δολάρια ή αν επιβάλουν απαράδεπτους όρους. Αφετέρου, να στηρίξει πιο ενεργά το εξωτερικό εμπόριο της Ευρώπης και να αποκομίσει οφέλη που ιστορικά απολάμβαναν οι ΗΠΑ από τον έλεγχο του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος.

Ο Francesco Papadia, συνεργάτης του Bruegel και πρώην γενικός διευθυντής των αγορών της ΕΚΤ, δήλωσε στο POLITICO ότι αυτές οι προσπάθειες είναι λογικές και αντικατοπτρίζουν την αυξανόμενη βούληση των ευρωπαϊκών αρχών για ευρύτερη χρήση του ευρώ διεθνώς. Η αποδυναμωμένη εμπιστοσύνη στην αμερικανική ηγεσία έχει ήδη οδηγήσει σε συζητήσεις για εναλλακτικές λύσεις στις χρηματοδοτικές διευκολύνσεις της Federal Reserve, με κεντρικές τράπεζες παγκοσμίως να εξετάζουν τη συγκέντρωση των δικών τους αποθεμάτων δολαρίων, σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα του Reuters.

Τι είναι οι γραμμές ρευστότητας και πώς λειτουργούν

Οι κεντρικές τράπεζες χρησιμοποιούν συνήθως δύο τύπους διευκολύνσεων για να δανείζουν η μία στην άλλη: είτε με ανταλλαγή νομισμάτων (swap lines) είτε με παροχή κεφαλαίων έναντι ενεχύρων εκφρασμένων στο νόμισμα του δανειστή (repo lines). Η ΕΚΤ διατηρεί επί του παρόντος μόνιμες, απεριόριστες γραμμές swap με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, την Τράπεζα του Καναδά, την Τράπεζα της Αγγλίας, την Εθνική Τράπεζα της Ελβετίας και την Τράπεζα της Ιαπωνίας, καθώς και μόνιμες αλλά με ανώτατο όριο γραμμές με τις κεντρικές τράπεζες της Δανίας και της Σουηδίας.

Επιπλέον, λειτουργεί μια διευκόλυνση με την Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας, με όρια τόσο στον όγκο όσο και στη διάρκεια. Άλλες κεντρικές τράπεζες που αναζητούν ρευστότητα σε ευρώ πρέπει να βασίζονται στις γραμμές repo, γνωστές ως EUREP, μέσω των οποίων μπορούν να δανειστούν περιορισμένα ποσά ευρώ για περιορισμένο χρονικό διάστημα έναντι υψηλής ποιότητας ενεχύρων σε ευρώ. Επί του παρόντος, μόνο η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Αλβανία, η Ανδόρα, ο Άγιος Μαρίνος, η Βόρεια Μακεδονία, το Μαυροβούνιο και το Κοσσυφοπέδιο διαθέτουν τέτοιες γραμμές.

Οι αντιδράσεις και οι διαφωνίες εντός της ΕΚΤ

Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές είναι η περιορισμένη χρήση των υφιστάμενων γραμμών EUREP, οι οποίες παρέμειναν αχρησιμοποίητες από τις 2 Ιανουαρίου 2024, με τη χρήση τους να κορυφώνεται μόλις στα 3,6 δισεκατομμύρια ευρώ ακόμη και στο αποκορύφωμα της κρίσης του Covid. Η γνώση ότι οι διεθνείς εταίροι μπορούν να έχουν πρόσβαση στο ευρώ σε περιόδους στρες είναι πολύτιμη, καθώς προλαμβάνει φόβους χρηματοπιστωτικής αστάθειας. Ωστόσο, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι αν δομηθούν αρκετά γενναιόδωρα, οι διευκολύνσεις μπορούν επίσης να μειώσουν τις ανησυχίες για τις διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών ή τις ελλείψεις ρευστότητας.

Ο επικεφαλής της Γαλλικής Κεντρικής Τράπεζας, François Villeroy de Galhau, πρότεινε σε πρόσφατη ομιλία του ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να ακολουθήσει το παράδειγμα της Κίνας, επεκτείνοντας την παροχή γραμμών ρευστότητας σε ευρώ για να καταστήσει την τιμολόγηση σε ευρώ πιο ελκυστική. Η Κίνα έχει δημιουργήσει περίπου 40 γραμμές swap με εμπορικούς εταίρους παγκοσμίως για να στηρίξει το αναπτυσσόμενο εξωτερικό της εμπόριο. Αντίθετα, η ΕΚΤ, ένα ιστορικά επιφυλακτικό ίδρυμα, «δεν προωθεί το ευρώ στον ίδιο βαθμό που η κινεζική αγορά προωθεί το ρενμίνμπι», σύμφωνα με τον Papadia.

Ενώ υπάρχει ευρεία συναίνεση για την ευρύτερη διάθεση των γραμμών ρευστότητας, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ δεν έχει ακόμη επεξεργαστεί τις λεπτομέρειες. Ο κυβερνήτης της Αυστριακής Εθνικής Τράπεζας, Μάρτιν Κόχερ, δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξή του στο POLITICO ότι δεν έχει υπάρξει «βαθύτερη συζήτηση» στο Συμβούλιο, προσθέτοντας ότι δεν βλέπει λόγο να προωθηθούν ενεργά οι γραμμές ρευστότητας σε ευρώ. Ο ίδιος αναγνώρισε ότι οι απρόβλεπτες πολιτικές των ΗΠΑ θα μπορούσαν να αναγκάσουν το ευρώ «να αναλάβει ισχυρότερο ρόλο στη διεθνή σφαίρα», τόσο ως αποθεματικό νόμισμα όσο και στις συναλλαγές.

Κίνδυνοι και εμπόδια στην υλοποίηση του σχεδίου

Οι γραμμές swap, ειδικότερα, δεν είναι χωρίς κινδύνους. «Ο κύριος κίνδυνος είναι ότι η χώρα θα χρησιμοποιήσει ένα swap και στη συνέχεια δεν θα είναι σε θέση να επιστρέψει τα ευρώ που άντλησε», δήλωσε ο Papadia. «Και τότε θα μείνετε με ξένο νόμισμα που δεν ξέρετε τι να κάνετε». Αυτή είναι ακριβώς η παγίδα στην οποία ορισμένοι οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι πέφτουν οι ΗΠΑ με τη γραμμή swap 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων προς την Αργεντινή. Ο Brad Setser του Council on Foreign Relations έγραψε σε ανάρτηση ιστολογίου ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θέλουν πραγματικά το νόμισμα της Αργεντινής» και αναμένουν την αποπληρωμή σε δολάρια.

Ένας άλλος αξιωματούχος κεντρικής τράπεζας ανέφερε ότι αυτή η σκέψη θα ωθήσει την ΕΚΤ να επικεντρωθεί πρώτα στη μεταρρύθμιση των γραμμών EUREP, οι οποίες ήταν πάντα το προτιμώμενο εργαλείο της. Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι η χρήση του EUREP μπορεί να περιοριστεί από την έλλειψη ασφαλών περιουσιακών στοιχείων εκφρασμένων σε ευρώ για να χρησιμεύσουν ως ενέχυρο. Ο Papadia σημείωσε ότι το δίκτυο γραμμών ρευστότητας της Fed λειτουργεί επειδή «η Fed έχει το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ ως ένα είδος εταίρου στην χορήγηση αυτών των swaps».

Εφόσον η Ευρώπη αποτύχει να δημιουργήσει ένα κοινό χρεωστικό μέσο, αυτό μπορεί να θέσει ένα φυσικό ανώτατο όριο σε τέτοιες γραμμές. Ακόμη και με ένα ασφαλές περιουσιακό στοιχείο, η εστίαση στις γραμμές ρευστότητας πρώτα θα μπορούσε να είναι «τοποθέτηση του κάρου μπροστά από το άλογο», δήλωσε ο Gianluca Benigno, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης και πρώην επικεφαλής του τμήματος διεθνούς έρευνας της New York Fed.

Η επόμενη μέρα για το ευρώ

Η μειούμενη γεωπολιτική σημασία της Ευρώπης σημαίνει ότι η ΕΚΤ είναι απίθανο να δει μεγάλη ζήτηση – είτε σκόπιμα σχεδιασμένη είτε όχι – για τη ρευστότητά της εκτός Ευρώπης χωρίς πολύ ευρύτερες αλλαγές, όπως τόνισε ο Benigno στο POLITICO. Οι γραμμές ρευστότητας μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προώθηση των στόχων εάν υπάρχει ήδη δύναμη, αλλά δεν μπορούν να τη δημιουργήσουν. Για αυτό, υποστήριξε, η Ευρώπη χρειάζεται πρώτα ένα σαφές πολιτικό όραμα για το ρόλο της στην παγκόσμια οικονομία, μαζί με μια Ένωση Κεφαλαιαγορών και τη δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού ασφαλούς περιουσιακού στοιχείου – ζητήματα που μόνο οι πολιτικοί μπορούν να αντιμετωπίσουν.