- Η COP30 στη Βραζιλία κατέληξε σε συμφωνία για το κλίμα, παρά τις έντονες διαιρέσεις.
- Η συμφωνία τριπλασιάζει τα κονδύλια προσαρμογής για φτωχές χώρες, αλλά απέφυγε αναφορά στα ορυκτά καύσιμα.
- Η απουσία των ΗΠΑ και η αντίσταση της Σαουδικής Αραβίας δυσχέραναν τις διαπραγματεύσεις.
- Αντιδράσεις κυμαίνονται από «νίκη» για τα νησιωτικά κράτη έως «πολύ κακό αστείο» για άλλους.
- Η Βραζιλία θα ηγηθεί προσπάθειας για οδικό χάρτη απομάκρυνσης από τα ορυκτά καύσιμα.
Σε μια σύνοδο κορυφής που χαρακτηρίστηκε από έντονες διαφωνίες και διαιρέσεις, σχεδόν 200 χώρες κατέληξαν σε συμφωνία στην COP30 στο Μπέλεμ της Βραζιλίας, παρά την απουσία επίσημης αντιπροσωπείας από τις ΗΠΑ. Η συμφωνία προβλέπει τον τριπλασιασμό των κονδυλίων για την προσαρμογή των φτωχότερων χωρών στις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη, ωστόσο απέφυγε να αναφερθεί στα ορυκτά καύσιμα.
Η πρόσφατη σύνοδος κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα, η COP30 στο Μπέλεμ της Βραζιλίας, αποτέλεσε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι για την παγκόσμια προσπάθεια κατά της κλιματικής αλλαγής. Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια μιας περιόδου αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων και αμφισβήτησης της διεθνούς συνεργασίας, με την απουσία των Ηνωμένων Πολιτειών να αποτελεί ένα από τα βασικά στοιχεία που σκίασαν τις διαπραγματεύσεις.
Η ανάγκη για επίτευξη συμφωνίας ήταν επιτακτική, καθώς η αποτυχία θα ενίσχυε τις φωνές που αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα της συνεργασίας.
Η εύθραυστη συμφωνία και οι διαιρέσεις
Οι εκπρόσωποι από σχεδόν 200 χώρες κατέληξαν σε συμφωνία το Σάββατο το απόγευμα, 23 Νοεμβρίου, μετά από δύο εβδομάδες δύσκολων διαπραγματεύσεων που χαρακτηρίστηκαν από έντονες διαφωνίες, κόπωση και πείσμα. Ο Πρόεδρος της COP30, Αντρέ Κορέα ντο Λάγκο, υπενθύμισε στους αντιπροσώπους το κόστος μιας πιθανής αποτυχίας, τονίζοντας ότι «όσοι αμφιβάλλουν ότι η συνεργασία είναι ο καλύτερος δρόμος προς τα εμπρός για το κλίμα θα χαρούν απόλυτα να δουν ότι δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε συμφωνία μεταξύ μας».
Ωστόσο, το περιεχόμενο της τελικής συμφωνίας, καθώς και η χαοτική διαδικασία που οδήγησε στην υιοθέτησή της, αποκαλύπτουν τόσο τις παγκόσμιες διαιρέσεις όσο και την αποφασιστικότητα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με παρατηρητές, αντιπροσώπους και ακτιβιστές.
Η απουσία των ΗΠΑ και η αντίσταση στα ορυκτά καύσιμα
Η απουσία των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν ένα κυρίαρχο θέμα καθ’ όλη τη διάρκεια των συνομιλιών. Η μεγαλύτερη ιστορικά εκπομπούσα χώρα και κορυφαία οικονομία του κόσμου δεν έστειλε επίσημη αντιπροσωπεία, καθώς ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει χαρακτηρίσει την υπερθέρμανση του πλανήτη ως «φάρσα».
Ο επικεφαλής για το κλίμα της ΕΕ, Βόπκε Χούκστρα, αναγνώρισε την πρόκληση της επίτευξης συναίνεσης χωρίς την Ουάσιγκτον στο τραπέζι. «Ένας παίκτης τέτοιου μεγέθους… φυσικά είναι ένα μεγάλο πλήγμα αν ένας τέτοιος εταίρος δεν εμφανίζεται και δεν συμμετέχει», δήλωσε στους δημοσιογράφους στο τέλος της συνόδου.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε πιέσει έντονα για τη συμπερίληψη γλώσσας που θα διευκρίνιζε την παγκόσμια μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα, αλλά τελικά υποχώρησε στις απαιτήσεις να παραλειφθεί αυτή η αναφορά. Η αντίσταση προήλθε κυρίως από τη Σαουδική Αραβία, η οποία απείλησε με κατάρρευση της συμφωνίας εάν στοχοποιούνταν η πετρελαϊκή της βιομηχανία.
Αυτό το αποτέλεσμα, μαζί με τις περιορισμένες προσπάθειες για την προστασία των δασών, δυσαρέστησε πολλές χώρες. Ο διαπραγματευτής του Παναμά στην COP, Χουάν Κάρλος Μοντερέι, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Μια COP για τα δάση χωρίς δέσμευση για τα δάση είναι ένα πολύ κακό αστείο.
Μια κλιματική απόφαση που δεν μπορεί καν να αναφέρει τα ορυκτά καύσιμα δεν είναι ουδετερότητα, είναι συνενοχή. Και αυτό που συμβαίνει εδώ ξεπερνά την ανικανότητα.»
Οι αντιδράσεις και η σημασία της προσαρμογής
Παρά τις αδυναμίες της, η συμφωνία της COP30 ικανοποίησε ένα βασικό αίτημα των αναπτυσσόμενων χωρών, ζητώντας τον τριπλασιασμό των κονδυλίων για την προσαρμογή στο κλίμα. Αυτά τα κονδύλια προορίζονται να βοηθήσουν τις χώρες να αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη, όπως η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, οι καύσωνες και οι σφοδρές καταιγίδες.
Η Ιλάνα Σάιντ, πρόεδρος της Συμμαχίας Μικρών Νησιωτικών Κρατών (AOSIS), χαρακτήρισε το αποτέλεσμα ως «νίκη για την πολυμερή συνεργασία» και μια ευκαιρία να διατηρηθούν οι στόχοι της Συμφωνίας του Παρισιού του 2015, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για τα νησιωτικά κράτη.
Ωστόσο, η αγορά και οι αναλυτές φαίνεται να προεξοφλούν μια πιο δύσκολη συνέχεια. Ο πρώην Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Αλ Γκορ, χαρακτήρισε το αποτέλεσμα ως «το κατώτατο όριο – το ελάχιστο που πρέπει να κάνει ο κόσμος – όχι το ανώτατο όριο που περιορίζει το τι είναι δυνατό».
Παρά το γεγονός ότι οι πετρελαϊκές χώρες μπλόκαραν τη γλώσσα για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, ο Γκορ σημείωσε ότι η προεδρία της Βραζιλίας στην COP30 θα ηγηθεί μιας προσπάθειας για την ανάπτυξη ενός τέτοιου οδικού χάρτη, υποστηριζόμενη από περισσότερες από 80 χώρες.
«Τελικά, τα πετροκράτη, η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων και οι σύμμαχοί τους χάνουν δύναμη», δήλωσε ο Γκορ. «Μπορεί να μπορούν να ασκήσουν βέτο στη διπλωματική γλώσσα, αλλά δεν μπορούν να ασκήσουν βέτο στην πραγματική δράση».
Η επόμενη μέρα και οι μελλοντικές προκλήσεις
Η αντοχή της διεθνούς κλιματικής συνεργασίας θα δοκιμαστεί περαιτέρω τους επόμενους μήνες, καθώς η Βραζιλία θα ηγηθεί των προσπαθειών για τη σύνταξη του οδικού χάρτη για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων και την κινητοποίηση της υποσχόμενης χρηματοδότησης για τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η σύνοδος άφησε μια αίσθηση ότι, ενώ επιτεύχθηκε μια συμφωνία, αυτή ήταν εύθραυστη και ανεπαρκής σε κρίσιμα σημεία. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο Αλεξάνταρ Ράνκοβιτς, διευθυντής του think tank The Common Initiative, «ο τρόπος που έκλεισαν οι συνομιλίες στο Μπέλεμ ήταν σαν ολόκληρη η σύνοδος: αδιαφανής, διαδικαστικά αμφισβητήσιμος, ουσιαστικά κενός, αλλά παρουσιάστηκε ως το αποκορύφωμα της πολυμερούς συνεργασίας».
