Η διεθνής διάσκεψη για το κλίμα COP30 στο Βελέμ αναδεικνύει την πιθανότητα να μετατραπεί σε μια διαδικασία με πιο άμεση συμμετοχή των πολιτών, πέρα από τις τυπικές δεσμεύσεις κρατών. Στο κέντρο της πρότασης βρίσκεται η ιδέα ενός Citizens’ Track που θα προσφέρει έναν ξεχωριστό χώρο διαλόγου και παρουσίασης λύσεων, ενώ παράλληλα επιδιώκει την ενίσχυση της κοινωνικής νομιμοποίησης των αποφάσεων.
Αυτή η πρωτοβουλία έχει υποστήριξη από την προεδρία της Βραζιλίας και σχεδιάζεται να λειτουργήσει σε σύνδεση με τις εργασίες της διάσκεψης, με στόχο την αναβάθμιση της σχέσης ανάμεσα σε πολίτες και θεσμούς. COP30 στο Βελέμ παραμένει ο τόπος όπου μπορεί να εφαρμοστεί αυτή η δομή.
Γιατί η συμμετοχή είναι κρίσιμη
Η εφαρμογή πολιτικών για την αποκλιμάκωση των εκπομπών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το επίπεδο αποδοχής και δράσης στην κοινωνία, καθώς κοινότητες μπορούν να επιταχύνουν ή να επιβραδύνουν έργα ανανεώσιμων. Σε πολλές χώρες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν υψηλά ποσοστά στήριξης για μέτρα κλιματικής πολιτικής, στοιχείο που υπογραμμίζει την ανάγκη για πραγματική συμμετοχή των πολιτών στην υλοποίηση.
Η ένταξη τοπικών φωνών σε υπερεθνικές διαδικασίες μπορεί να μειώσει τις αντιδράσεις που προκύπτουν από την αντίληψη αδικίας και να ενισχύσει την κοινωνική ανθεκτικότητα.
Μια δομημένη προσέγγιση θα επιτρέψει να τεθούν ανοιχτά ερωτήματα όπως ποιος πληρώνει και ποιος ωφελείται, αντί να αφήνει αυτά τα ζητήματα να τροφοδοτούν κοινωνικές εντάσεις. Η εμπειρία από πρωτοβουλίες συμμετοχικού προϋπολογισμού και συγκεντρώσεις πολιτών δείχνει πως όταν υπάρχει πλαίσιο διαλόγου, οι αντιπαραθέσεις τείνουν να μετατρέπονται σε συνεργασίες.
Στο επίπεδο αυτό είναι σημαντικό να υπάρξει διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων και μέθοδοι διαβούλευσης που να ενθαρρύνουν την εκπροσώπηση διαφορετικών ομάδων. συμμετοχικές διαδικασίες έχουν πολλαπλά παραδείγματα σε τοπικό επίπεδο.
Πολιτικές εντάσεις και εμπόδια
Η πολιτική αντιπαράθεση για την κλιματική μετάβαση τροφοδοτείται συχνά από συμφέροντα που επιδιώκουν καθυστερήσεις στην εφαρμογή αλλαγών, ενώ η παραπληροφόρηση εντείνει τις ανασφάλειες των πολιτών. Στη δημόσια συζήτηση εμφανίζονται φωνές που αμφισβητούν την προοπτική των πολιτικών «net zero», μεταξύ των οποίων και δηλώσεις που έγιναν τον Απρίλιο από τον Tony Blair, γεγονός που έχει προκαλέσει νέες εντάσεις στη συζήτηση για το μέλλον των πολιτικών.
Ταυτόχρονα, έρευνα όπως αναφέρει το Nature Climate Change επιβεβαιώνει ότι μεγάλα ποσοστά πολιτών δηλώνουν ετοιμότητα να συμβάλουν οικονομικά σε μέτρα για το κλίμα, στοιχείο που δείχνει ότι το ζήτημα δεν είναι η έλλειψη στήριξης αλλά το χάσμα μεταξύ πολιτικής και κοινωνίας. επιρροή λόμπι ορυκτών και παραπληροφόρηση παραμένουν σημαντικοί παράγοντες.
Η απουσία διαύλου επικοινωνίας στην αντιμετώπιση κοινωνικών ανησυχιών—όπως απασχόληση και τοπικές επιπτώσεις έργων μετάβασης—μπορεί να τροφοδοτήσει κινητοποιήσεις που στρέφονται εναντίον πολιτικών μέτρων αλλά όχι αναγκαστικά εναντίον του στόχου της μείωσης των εκπομπών.
Στην πράξη, ερωτήματα για κοινωνική δικαιοσύνη και κατανομή κόστους παραμένουν πυροδότες πολιτικής αντίδρασης, και η ενσωμάτωση τους σε δημόσιο διάλογο θεωρείται αναγκαία για να αποφευχθούν διχασμοί. δίκαιη μετάβαση αποτελεί βασική προτεραιότητα στις συζητήσεις.
Μορφές συμμετοχής και διεθνής κλίμακα
Υπάρχουν ήδη πρακτικές που δείχνουν πώς οι πολίτες μπορούν να ενσωματωθούν στη λήψη αποφάσεων: από τοπικά προγράμματα συμμετοχικού προϋπολογισμού μέχρι μόνιμες συνελεύσεις πολιτών σε πόλεις όπως το Παρίσι. Η πρόταση για Citizens’ Track προσπαθεί να συγκεντρώσει αυτές τις διασκορπισμένες πρωτοβουλίες και να τις συνδέσει με τη διαδικασία της UNFCCC, δίνοντας φωνή σε κοινότητες που αναπτύσσουν πρακτικές λύσεις.
Η υποστήριξη από την προεδρία της Βραζιλίας δίνει πολιτικό βάρος στην ιδέα, ενώ η σύνδεση με οργανώσεις πόλεων και κοινωνίας των πολιτών στοχεύει στη δημιουργία ενός δικτύου ανταλλαγής εμπειριών. συμμετοχική κληρονομιά πόλεων και τοπικές εμπειρίες μπορούν να αποτελέσουν πρότυπα.
Στην πράξη ένα Citizens’ Track θα μπορούσε να προσφέρει διαδικασίες ψηφιακής και φυσικής διαβούλευσης, πλαίσια για ανταλλαγή τεχνογνωσίας και μηχανισμούς καταγραφής προτάσεων που θα αξιολογούνται από θεσμικούς φορείς. Η χρήση ψηφιακών εργαλείων έχει ήδη επιταχύνει τη διεξαγωγή μίνι-δημοκρατιών και συνελεύσεων, επιτρέποντας μεγαλύτερη συμμετοχή σε διαφορετικά γεωγραφικά πλαίσια.
Ένα τέτοιο μοντέλο θα απαιτήσει σαφείς κανόνες εκπροσώπησης και διαφάνειας, ώστε να γίνει αποδεκτό από ευρύτερα ακροατήρια. ψηφιακή διαβούλευση και θεσμική αναγνώριση είναι κρίσιμα συστατικά. ψηφιακή διαβούλευση
Η επιτυχία ενός Citizens’ Track εξαρτάται από το κατά πόσο θα γεφυρώσει το κενό μεταξύ τοπικών πρωτοβουλιών και διεθνών πολιτικών, χωρίς να υποκαθιστά τις ευθύνες των κρατών. Η εμπειρία από περιοχές όπως το Κεράλα στην Ινδία και την παρισινή πολίτικη για συνελεύσεις πολιτών δείχνει ότι η θεσμοθέτηση φωνών οδηγεί σε πρακτικά αποτελέσματα, όταν παράλληλα υπάρχουν μηχανισμοί υλοποίησης.
Σε αυτό το πλαίσιο, η COP30 έχει την ευκαιρία να αφήσει πίσω της μια κληρονομιά θεσμικής συμμετοχής που θα συνοδεύει τις μεγάλες πολιτικές αποφάσεις. τοπικές πρωτοβουλίες και διεθνής σύνδεση μπορούν να αλλάξουν το πρόσημο των διαπραγματεύσεων. τοπικές πρωτοβουλίες
