Η Ευρωπαϊκή Ένωση, υπό την ηγεσία της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, βρίσκεται σε μια κρίσιμη διασταύρωση, επιχειρώντας να ισορροπήσει μεταξύ της επιτακτικής ανάγκης για ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας και της διαρκούς διπλωματικής πίεσης από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αυτό που ξεκίνησε ως μια προσπάθεια για την ελάφρυνση του ρυθμιστικού βάρους των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, έχει πλέον μετατραπεί σε μια πολυσχιδή στρατηγική, που λειτουργεί και ως «προσφορά ειρήνης» προς τον Ντόναλντ Τραμπ ενόψει των εκλογών.
Η Κομισιόν προωθεί την απλούστευση του ρυθμιστικού πλαισίου της Ένωσης, μια κίνηση που συγκρίνεται με ένα «Kinder Έκπληξη»: γλυκιά και ωφέλιμη για τις ευρωπαϊκές εταιρείες εξωτερικά, αλλά με μια διπλωματική έκπληξη στο εσωτερικό της για τον πρώην και πιθανό μελλοντικό Πρόεδρο των ΗΠΑ.
Το στοίχημα είναι μεγάλο, καθώς οι Βρυξέλλες καλούνται να πλοηγηθούν σε περίπλοκα νερά, διασφαλίζοντας παράλληλα τη διατήρηση των ευρωπαϊκών προτύπων.
Η διπλή στόχευση της Ατζέντας Απλοποίησης
Ο αρχικός πυρήνας της ατζέντας απλοποίησης ήταν ξεκάθαρος: να βοηθήσει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να παραμείνουν ανταγωνιστικές απέναντι στους γίγαντες των ΗΠΑ και της Κίνας. Η γραφειοκρατία και οι πολύπλοκοι κανονισμοί θεωρήθηκαν τροχοπέδη για την καινοτομία και την ανάπτυξη.
Ωστόσο, ο Ντόναλντ Τραμπ, με τις επαναλαμβανόμενες απειλές του για αύξηση δασμών στα ευρωπαϊκά προϊόντα, άλλαξε άρδην τους όρους του παιχνιδιού, απαιτώντας από την ΕΕ να χαλαρώσει νόμους που επηρεάζουν και τις αμερικανικές εταιρείες.
Αυτή η απαίτηση έφερε τις Βρυξέλλες αντιμέτωπες με ένα σοβαρό δίλημμα. Αν υποχωρούσαν στις πιέσεις των ΗΠΑ, υπήρχε ο κίνδυνος να καταλήξουν με αυστηρούς κανονισμούς που θα ίσχυαν μόνο για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, καταστρέφοντας ενδεχομένως την ανταγωνιστικότητά τους.
Αντίθετα, η πλήρης κατάργηση των κανόνων θα σήμαινε την εγκατάλειψη θεμελιωδών στόχων, όπως η ψηφιακή κυριαρχία και η περιβαλλοντική προστασία. Η ατζέντα απλοποίησης εμφανίστηκε ως ο «χρυσός συμβιβασμός», προσφέροντας τη δυνατότητα να επιτευχθούν και οι δύο στόχοι.
Η εσωτερική ανάγκη για ανταγωνιστικότητα
Η ιδέα της απλοποίησης δεν είναι νέα. Είναι ένα από τα λίγα σημεία πολιτικής όπου υπάρχει ευρεία συναίνεση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Μάλιστα, πολλές χώρες ζητούν περισσότερη απλοποίηση. Μια πρόσφατη έκκληση από 19 ηγέτες της ΕΕ, μεταξύ των οποίων ο Φρίντριχ Μερτς της Γερμανίας, ο Εμανουέλ Μακρόν της Γαλλίας, η Τζόρτζια Μελόνι της Ιταλίας και ο Ντόναλντ Τουσκ της Πολωνίας, ζήτησε μια «συστηματική αναθεώρηση όλων των κανονισμών της ΕΕ για τον εντοπισμό κανόνων που είναι περιττοί, υπερβολικοί ή μη ισορροπημένοι».
Σύμφωνα με τον Πασκάλ Λαμί, πρώην επίτροπο εμπορίου της ΕΕ, η προσπάθεια απλοποίησης προήλθε αρχικά από εσωτερικές πιέσεις στην ΕΕ, μετά από στρατηγικές συστάσεις των πρώην Ιταλών πρωθυπουργών Μάριο Ντράγκι και Ενρίκο Λέτα, οι οποίοι προειδοποίησαν ότι η Ευρώπη πρέπει να γίνει πιο ανταγωνιστική ή να αντιμετωπίσει τη «βραδεία αγωνία» της παρακμής.
«Αν κοιτάξουμε την ιστορία αυτών των πακέτων απλοποίησης, δημιουργήθηκαν εξ ολοκλήρου εντός της ΕΕ από την πίεση των εργοδοτών», σημείωσε ο Λαμί.
Ο «εκβιασμός» του Τραμπ και το δίλημμα των Βρυξελλών
Ωστόσο, η απλοποίηση προσφέρεται πλέον και ως διπλωματική χειρονομία για την εξομάλυνση των σχέσεων με την Ουάσιγκτον. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει καταστήσει σαφές ότι οι αμερικανικές εταιρείες δεν πρέπει να δεσμεύονται από ευρωπαϊκούς κανόνες που θεωρεί διακρίνοντες.
Ο Πασκάλ Λαμί διερωτήθηκε ρητορικά: «Εφόσον ο Τραμπ είναι πρόθυμος να ‘καταπιεί’ κάποια αστεία – δεν τα εξετάζει πολύ προσεκτικά έτσι κι αλλιώς – αν μπορούμε να του πούμε, ‘Ντόναλντ, ευχαριστούμε πολύ, χάρη σε εσένα καθαρίσαμε λίγο τα πράγματα’, γιατί όχι;
»
Η στρατηγική του «Kinder Έκπληξη»
Η Πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει αναδείξει την απορρύθμιση – ή «απλοποίηση» – ως τον βασικό άξονα της δεύτερης θητείας της. Μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο, η Επιτροπή της έχει προτείνει σχέδια για τη μείωση της γραφειοκρατίας που δημιουργήθηκε κατά την πρώτη της θητεία, καλύπτοντας σχεδόν όλους τους τομείς του ευρωπαϊκού δικαίου, από την άμυνα και τη γεωργία μέχρι τους ψηφιακούς κανόνες και το περιβάλλον.
Ο Δανός υπουργός Εξωτερικών Λαρς Λόκε Ράσμουσεν παρομοίασε τη στρατηγική αυτή με ένα «Kinder Έκπληξη», ένα ιταλικό γλύκισμα για παιδιά με σοκολάτα εξωτερικά και ένα παιχνίδι εσωτερικά. Η μείωση της γραφειοκρατίας είναι «προς το συμφέρον της Ευρώπης. Ταυτόχρονα όμως, εξυπηρετεί και τα συμφέροντα άλλων», εξήγησε ο Ράσμουσεν.
Αυτή η προσέγγιση επιδιώκει να ικανοποιήσει τόσο τις εσωτερικές ανάγκες της ΕΕ όσο και τις εξωτερικές πιέσεις από την Ουάσιγκτον.
Προσαρμογές στις «πράσινες» πολιτικές
Στο πλαίσιο μιας εμπορικής συμφωνίας που συνήψε η φον ντερ Λάιεν με τον Τραμπ στη Σκωτία, η Επιτροπή δεσμεύτηκε ότι οι περιβαλλοντικοί της κανόνες «δεν θα επιβάλλουν αδικαιολόγητους περιορισμούς στο διατλαντικό εμπόριο». Η λίστα που συμφωνήθηκε περιελάμβανε ευρωπαϊκούς κανόνες για την επιτήρηση της εφοδιαστικής αλυσίδας, την αναφορά βιωσιμότητας, τον μηχανισμό προσαρμογής των συνόρων άνθρακα και τους κανόνες που αποσκοπούν στην αποτροπή της εισαγωγής αγαθών που παράγονται σε αποψιλωμένες περιοχές.
Όλοι αυτοί οι τομείς αποτελούν ήδη στόχο μέτρων απλοποίησης που έχει ξεκινήσει η Επιτροπή.
Ενωμένο μέτωπο, εσωτερικές εντάσεις
Η επιστολή των 19 ηγετών της ΕΕ εντείνει την πίεση στην εκτελεστική εξουσία της Ένωσης για συνέχιση της απορρύθμισης, κυρίως από τον Μακρόν και τον Μερτς. Με την υποστήριξη των μεγαλύτερων επιχειρήσεων τους, οι δύο ηγέτες έχουν απηχήσει τις εκκλήσεις των ΗΠΑ για κατάργηση της οδηγίας για την εποπτεία της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Ακόμα και ο νέος πρέσβης του Τραμπ στις Βρυξέλλες, Άντριου Πούζντερ, δήλωσε ότι η προσπάθεια της ΕΕ να μειώσει τη γραφειοκρατία είναι προς το δικό της συμφέρον, επισημαίνοντας τις δηλώσεις του Μακρόν και του Μερτς.
Η αντίσταση στην υποχώρηση των προτύπων
Παρά τη συμφωνία για την ανάγκη απλοποίησης, η Επιτροπή διαμηνύει ότι «αυτό δεν θα οδηγήσει σε χαμήλωμα των προτύπων ή της νομοθεσίας της ΕΕ». Ο Όλοφ Γκιλ, αναπληρωτής επικεφαλής εκπρόσωπος της Επιτροπής, τόνισε: «Η ΕΕ υπήρξε σταθερή στην υπεράσπιση της θεμελιώδους αρχής μας – το νομοθετικό μας πλαίσιο και η ρυθμιστική μας αυτονομία δεν είναι προς διαπραγμάτευση».
Αυτή η άποψη βρίσκει σύμφωνους και άλλους σημαντικούς παράγοντες. Η Τερέζα Ριμπέρα, Νο. 2 της Επιτροπής και κορυφαία ρυθμιστής του ανταγωνισμού, δήλωσε: «Κανείς δεν πρέπει να γελιέται, δεν θα μειώσουμε αυτά τα πρότυπα γιατί δεν υπάρχει ανταγωνιστικότητα σε έναν αγώνα προς τον πάτο».
Οι Ευρωπαίοι νομοθέτες επίσης δεν είναι διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν το «φαινόμενο των Βρυξελλών», όπου οι κανόνες της ΕΕ θέτουν ένα πρότυπο για το πώς διεξάγονται οι επιχειρήσεις διεθνώς. Ο Πασκάλ Κανφάν, μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, χαρακτήρισε το γεγονός ότι οι κανόνες της ΕΕ πρέπει να ισχύουν για ξένες εταιρείες ως «θεμελιώδες στοιχείο της ρυθμιστικής ισχύος της Ευρώπης».
Πολιτικές προκλήσεις και το μέλλον της ρύθμισης
Ωστόσο, η υλοποίηση της απλοποίησης δεν είναι εύκολη υπόθεση. Οι διαπραγματεύσεις για το πρώτο πακέτο απλοποίησης, το οποίο στόχευε στη μείωση των υποχρεώσεων πράσινης αναφοράς για τις εταιρείες, παραλίγο να διαλύσουν τον συνασπισμό των πολιτικών ομάδων που εξέλεξαν την φον ντερ Λάιεν για δεύτερη θητεία.
Επιπλέον, οι προσπάθειες για απλοποίηση της γεωργικής πολιτικής και του προϋπολογισμού της Ευρώπης έχουν προκαλέσει αντιδράσεις από τον αγροτικό τομέα.
Οι εθνικές εκκλήσεις για μαζικές περικοπές των κανόνων της ΕΕ έχουν επίσης προκαλέσει κριτική από τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων της ΕΕ, οι οποίοι είναι απρόθυμοι να δουν τις εμπορικές συνομιλίες ή τα εταιρικά συμφέροντα να εκτροχιάζουν την πράσινη ατζέντα της Ένωσης.
Το δίλημμα των Βρυξελλών παραμένει. Η εξισορρόπηση των αναγκών για οικονομική ανάπτυξη, περιβαλλοντική βιωσιμότητα και διατλαντικές σχέσεις αποτελεί μια διαρκή δοκιμασία για το νομοθετικό πλαίσιο και τη στρατηγική πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
