- Ο Πρωθυπουργός της Ισπανίας Πέδρο Σάντσεθ ζητά επείγουσα δράση από την ΕΕ για τη στεγαστική κρίση.
- Οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά 60% και τα ενοίκια κατά 30% μεταξύ 2010-2025 στην Ευρώπη.
- 93 εκατομμύρια Ευρωπαίοι κινδυνεύουν από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό λόγω της έλλειψης προσιτής στέγης.
- Το νέο Σχέδιο Προσιτής Στέγασης της ΕΕ περιλαμβάνει μέτρα για την ενίσχυση της προσφοράς και τη ρύθμιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων.
- Η αποτυχία δράσης κινδυνεύει να οδηγήσει σε αύξηση του ευρωσκεπτικισμού.
Ο Πρωθυπουργός της Ισπανίας, Πέδρο Σάντσεθ, καλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση για άμεση και αποφασιστική δράση στην αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης, τονίζοντας ότι η αληθινή δύναμη της Ένωσης πρέπει να αποδεικνύεται διασφαλίζοντας ότι κάθε πολίτης μπορεί να ζει με αξιοπρέπεια και να έχει ένα σπίτι. Η έκκληση αυτή έρχεται καθώς η αύξηση των τιμών των κατοικιών και των ενοικίων απειλεί την κοινωνική συνοχή και την οικονομική δυναμική της Ευρώπης.
Η παρούσα έκκληση για δράση από τον Πρωθυπουργό της Ισπανίας, Πέδρο Σάντσεθ, έρχεται σε μια περίοδο που η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με πολλαπλές προκλήσεις, από την παραπληροφόρηση μέχρι την αμφισβήτηση του κράτους πρόνοιας από ακροδεξιά κινήματα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η στεγαστική κρίση αναδεικνύεται σε ένα από τα πιο πιεστικά προβλήματα, απειλώντας τις ίδιες τις βάσεις της ευρωπαϊκής συνοχής και των δημοκρατικών αξιών, όπως αναφέρει το POLITICO.
Η κλιμάκωση της στεγαστικής κρίσης
Η κρίση στέγασης έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη, επηρεάζοντας άμεσα το βιοτικό επίπεδο των πολιτών. Μεταξύ του 2010 και του 2025, οι τιμές των κατοικιών παρουσίασαν μια αύξηση της τάξης του 60%, ενώ τα ενοίκια αυξήθηκαν κατά σχεδόν 30%. Σε χώρες όπως η Εσθονία ή η Ουγγαρία, οι τιμές έχουν τριπλασιαστεί, καθιστώντας την πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγαση ένα άπιαστο όνειρο για πολλούς.
Σε πυκνοκατοικημένες πόλεις ή περιοχές με έντονο τουρισμό, οι οικογένειες αναγκάζονται να διαθέτουν πάνω από το 70% του εισοδήματός τους για την κάλυψη του ενοικίου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα άτομα με σταθερές θέσεις εργασίας σε πόλεις όπως η Μαδρίτη, η Λισαβόνα ή η Βουδαπέστη να μην μπορούν πλέον να ζουν εκεί που εργάζονται ή μεγάλωσαν. Συνολικά, 93 εκατομμύρια Ευρωπαίοι, δηλαδή ένας στους πέντε, ζουν σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, με περίπου τους μισούς να θεωρούν τη στέγαση ως ένα «επείγον και άμεσο πρόβλημα».
Οι αιτίες και η μετατροπή της στέγης σε χρηματοοικονομικό προϊόν
Οι ρίζες του προβλήματος ποικίλλουν ανά χώρα, αλλά δύο παράγοντες είναι κοινοί σε όλη την ήπειρο. Πρώτον, η χρόνια υστέρηση στην κατασκευή νέων κατοικιών. Εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες, η οικιστική κατασκευή στην ΕΕ υπολείπεται της ζήτησης. Μετά από μια περίοδο ισχυρής ανάπτυξης, η οικονομική κρίση του 2008 προκάλεσε κατάρρευση των επενδύσεων στον τομέα, από την οποία δεν ανέκαμψε ποτέ πλήρως. Η πανδημία διεύρυνε περαιτέρω αυτό το χάσμα, επιβραδύνοντας τις άδειες, καθυστερώντας τα υλικά και επιδεινώνοντας τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού.
Δεύτερον, η ανάγκη να διασφαλιστεί ότι τόσο οι νέες κατασκευές όσο και το υπάρχον οικιστικό απόθεμα εξυπηρετούν τον πραγματικό τους σκοπό: την κατοχύρωση του θεμελιώδους δικαιώματος στην αξιοπρεπή και προσιτή στέγαση. Αντίθετα, οι κατοικίες εκτρέπονται όλο και περισσότερο για να τροφοδοτήσουν την κερδοσκοπία ή να εξυπηρετήσουν δευτερεύουσες χρήσεις, όπως οι τουριστικές μισθώσεις. Σύμφωνα με προκαταρκτικά στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, υπήρχαν περίπου 4 εκατομμύρια καταχωρίσεις βραχυχρόνιων μισθώσεων σε ψηφιακές πλατφόρμες σε όλη την ΕΕ το 2025. Σε πόλεις όπως η Μαδρίτη και η Βαλένθια, παρατηρείται εκτοπισμός κατοίκων από τα ιστορικά κέντρα, τα οποία μετατρέπονται σε «θεματικά πάρκα» για τουρίστες.
Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η μετατροπή της στέγασης σε χρηματοοικονομικό περιουσιακό στοιχείο αντί για κοινωνικό αγαθό αποτελεί μια επικίνδυνη τάση. Στην Ιρλανδία, επενδυτικά κεφάλαια έχουν αποκτήσει σχεδόν τις μισές νεόδμητες κατοικίες από το 2017, ενώ στη Σουηδία, θεσμικοί επενδυτές ελέγχουν πλέον το 24% όλων των ιδιωτικών ενοικιαζόμενων διαμερισμάτων. Η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών, το 71% των Ευρωπαίων, πιστεύει ότι οι περιοχές όπου ζουν θα επωφελούνταν από περισσότερους ελέγχους στην κερδοσκοπία ακινήτων, όπως η φορολόγηση των κενών ενοικιαζόμενων ή η ρύθμιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων.
Ο αντίκτυπος και η επόμενη μέρα
Η αποτυχία να δράσουμε με φιλοδοξία και επείγοντα χαρακτήρα κινδυνεύει να μετατρέψει τη στεγαστική κρίση σε έναν νέο παράγοντα ευρωσκεπτικισμού. Ευτυχώς, με το Σχέδιο Προσιτής Στέγασης που παρουσιάστηκε χθες από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, γίνονται τα πρώτα βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, υιοθετώντας μέτρα που η Ισπανία υποστηρίζει εδώ και καιρό. Οι Βρυξέλλες αναγνωρίζουν πλέον την κλίμακα της έκτακτης ανάγκης και αποδέχονται ότι οι ειδικές συνθήκες της αγοράς ενδέχεται να απαιτούν διαφοροποιημένες εθνικές και τοπικές απαντήσεις, συμπεριλαμβανομένων περιορισμών στις βραχυχρόνιες μισθώσεις.
Το σχέδιο υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη για χρηματοδότηση από την ΕΕ για την ενίσχυση της προσφοράς κατοικιών. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ευρώπη οικοδομήθηκε πάνω σε δύο θεμελιώδεις υποσχέσεις: την εξασφάλιση της ειρήνης και την παροχή ευημερίας. Η τήρηση αυτής της κληρονομιάς σήμερα σημαίνει ανάληψη αποφασιστικής δράσης, αυξάνοντας μαζικά την ευέλικτη χρηματοδότηση για να αντιμετωπιστεί η κλίμακα της στεγαστικής κρίσης και διασφαλίζοντας ότι τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόσουν γρήγορα τα νομικά εργαλεία που απαιτούνται για την υιοθέτηση τολμηρών ρυθμιστικών μέτρων και την αντιμετώπιση του αντίκτυπου των μη κατοίκων αγοραστών στην πρόσβαση σε στέγαση.
