Ουκρανία: Το σχέδιο Ζελένσκι για αποχώρηση από το Ντονμπάς και ελεύθερη οικονομική ζώνη

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, παρουσίασε τους όρους ενός νέου ειρηνευτικού σχεδίου, το οποίο προβλέπει την αποχώρηση των ουκρανικών στρατευμάτων από τα ανατολικά εδάφη. Η πρόταση περιλαμβάνει τη μετατροπή του Ντονμπάς σε αποστρατιωτικοποιημένη ελεύθερη οικονομική ζώνη, με ταυτόχρονες εγγυήσεις ασφαλείας τύπου Άρθρου 5 από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, όπως αναφέρει το POLITICO.

Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια των εντατικών διαβουλεύσεων που έλαβαν χώρα το τελευταίο διάστημα, με αποκορύφωμα τις τριμερείς συνομιλίες στο Μαϊάμι μεταξύ Ουκρανίας, ΗΠΑ και Ρωσίας. Το νέο κείμενο αποτελεί μια ουσιαστική αναθεώρηση της αρχικής πρότασης 28 σημείων, η οποία είχε προκαλέσει σκεπτικισμό στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, καθώς θεωρήθηκε ότι ευνοούσε υπέρμετρα τις απαιτήσεις της Μόσχας. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ φαίνεται πλέον να στηρίζει ένα πλαίσιο που συνδυάζει την εδαφική υποχώρηση με ισχυρές διεθνείς δικλείδες ασφαλείας.

Η στρατηγική υποχώρηση και το καθεστώς του Ντονμπάς

Σύμφωνα με όσα δήλωσε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι σε δημοσιογράφους στο Κίεβο, το επικαιροποιημένο σχέδιο προβλέπει τον χαρακτηρισμό της περιοχής του Ντονμπάς ως αποστρατιωτικοποιημένης ελεύθερης οικονομικής ζώνης. Σε αυτή την περιοχή δεν θα επιτρέπεται η παρουσία ούτε των ουκρανικών ούτε των ρωσικών δυνάμεων. Παρά το γεγονός ότι το Κίεβο παραμένει αντίθετο στην απόσυρση δυνάμεων, ο Ουκρανός ηγέτης παραδέχθηκε ότι πρόκειται για μια αναγκαία απόφαση προκειμένου να σταματήσει ο πόλεμος, θέτοντας το δίλημμα μεταξύ της συνέχισης των εχθροπραξιών και της αποδοχής ειδικών οικονομικών καθεστώτων.

Η πρόταση αυτή συνδέεται άμεσα με την προσπάθεια της Ουκρανίας να παρουσιάσει ένα νέο ειρηνευτικό σχέδιο που θα προσελκύσει το επιχειρηματικό ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον. Ο Ζελένσκι υπογράμμισε ότι για να καταστεί νομικά έγκυρη οποιαδήποτε τέτοια κίνηση, θα πρέπει προηγουμένως να διεξαχθεί πανεθνικό δημοψήφισμα, διασφαλίζοντας τη λαϊκή νομιμοποίηση των εδαφικών αλλαγών.

Εγγυήσεις ασφαλείας και η ρήτρα των κυρώσεων

Ένα από τα πλέον κρίσιμα σημεία του σχεδίου είναι οι εγγυήσεις ασφαλείας. Ο Ζελένσκι τόνισε ότι η νέα εκδοχή διατηρεί τις προτεινόμενες εγγυήσεις από τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και τους Ευρωπαίους εταίρους, οι οποίες είναι ισοδύναμες με το Άρθρο 5 της υπερατλαντικής συμμαχίας. Όπως επισημαίνεται, σε περίπτωση νέας ρωσικής εισβολής, θα ενεργοποιηθεί συντονισμένη στρατιωτική απάντηση και θα αποκατασταθούν άμεσα όλες οι παγκόσμιες κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Παράλληλα, σημειώθηκε σημαντική πρόοδος στις συνομιλίες, καθώς η Ουάσιγκτον απέσυρε το αίτημα για καταβολή αποζημίωσης από την Ουκρανία για αυτές τις εγγυήσεις.

Η διαχείριση της Ζαπορίζια και οι οικονομικοί πόροι

Το σχέδιο περιλαμβάνει επίσης μια σύνθετη πρόταση για την κοινή διαχείριση του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια από ουκρανικές, ρωσικές και αμερικανικές αρχές. Αν και το Κίεβο είναι διστακτικό στο να επιτρέψει στη Μόσχα τη συμμετοχή στη διοίκηση, εμφανίζεται πρόθυμο να συνεργαστεί με την κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ σε υποδομές που η Ουάσιγκτον θεωρεί ζωτικής σημασίας για μελλοντικές εξορυκτικές δραστηριότητες στην περιοχή.

Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η αποδοχή της κοινής διαχείρισης στρατηγικών υποδομών αποτελεί μια πρωτοφανή παραχώρηση που στοχεύει στην άμεση εμπλοκή των ΗΠΑ. Η αγορά φαίνεται να προεξοφλεί ότι η δημιουργία οικονομικών ζωνών θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για μεγάλες επενδύσεις στον τομέα των ορυκτών πόρων, κάτι που αποτελεί κεντρικό ενδιαφέρον της κυβέρνησης Τραμπ, ενώ παράλληλα κατοχυρώνεται το δικαίωμα της Ουκρανίας για πολεμικές επανορθώσεις.

Η επόμενη μέρα και το εθνικό δημοψήφισμα

Πέρα από το στρατιωτικό σκέλος, το σχέδιο καλεί τις δύο χώρες να εισαγάγουν εκπαιδευτικά προγράμματα που προάγουν την πολιτισμική ανοχή. Η Ουκρανία αναμένεται να εφαρμόσει τους κανονισμούς της ΕΕ για την προστασία των μειονοτικών θρησκειών και γλωσσών, γεγονός που συνδέεται άμεσα με την προοπτική ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Ζελένσκι ξεκαθάρισε ότι εάν επιτευχθεί τελική συμφωνία, η πλήρης κατάπαυση του πυρός θα τεθεί σε ισχύ αμέσως, ωστόσο η οριστική έγκριση απαιτεί την επικύρωση από το ουκρανικό κοινοβούλιο και τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος.

Η διαδικασία αυτή αναμένεται να είναι επίπονη, καθώς έρχεται σε σύγκρουση με τις τρέχουσες προσπάθειες «απορωσοποίησης» της χώρας. Ωστόσο, η ηγεσία στο Κίεβο φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι η διπλωματική οδός, υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, είναι η μόνη που μπορεί να εγγυηθεί τη μακροπρόθεσμη επιβίωση του κράτους και την ανοικοδόμησή του μέσω ειδικών επενδυτικών εργαλείων.