Ο Ζελένσκι εξετάζει εκλογές εν καιρώ πολέμου για να απαντήσει σε Τραμπ και Πούτιν

Ο Ουκρανός Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε έτοιμος να διεξαγάγει εκλογές εν καιρώ πολέμου, προκειμένου να αντικρούσει τις κατηγορίες περί αντιδημοκρατικής διακυβέρνησης που εκτοξεύονται από τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν και τον πρώην Πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ. Η κίνηση αυτή, όπως μεταδίδει το POLITICO, έρχεται εν μέσω διεθνών πιέσεων και νομικών προκλήσεων, καθώς η ουκρανική νομοθεσία απαγορεύει τις εκλογές κατά τη διάρκεια στρατιωτικού νόμου.

Η ανακοίνωση του Προέδρου Ζελένσκι για την πιθανή διεξαγωγή εκλογών αποτελεί μια στρατηγική κίνηση που έρχεται σε συνέχεια των αυξανόμενων πιέσεων, τόσο από εχθρούς όσο και από συμμάχους, οι οποίοι αμφισβητούν τη δημοκρατική νομιμότητα της θητείας του. Τεχνικά, η πρόκληση έγκειται στην τροποποίηση της ισχύουσας νομοθεσίας, η οποία απαγορεύει ρητά τις εκλογικές διαδικασίες κατά τη διάρκεια στρατιωτικού νόμου, μια διάταξη που τέθηκε σε ισχύ με την εισβολή των ρωσικών δυνάμεων στις 24 Φεβρουαρίου 2022.

Η κίνηση Ζελένσκι και οι διεθνείς πιέσεις

Ο Ουκρανός Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι εξέφρασε την ετοιμότητά του να αλλάξει τον ουκρανικό νόμο που απαγορεύει τις εκλογές εν καιρώ πολέμου, προκειμένου να αποδείξει ότι οι αντιδημοκρατικές κατηγορίες εναντίον του είναι αβάσιμες και να κερδίσει σαφείς εγγυήσεις ασφαλείας για το Κίεβο. Η πίεση στον Ζελένσκι εντείνεται από πολλαπλές πλευρές. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει δηλώσει ότι δεν θα υπογράψει καμία ειρηνευτική συμφωνία με τον Ζελένσκι, τον οποίο αποκαλεί «παράνομο» πρόεδρο. Από την πλευρά του, ο Ντόναλντ Τραμπ επιθυμεί ένα γρήγορο τέλος στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία και πιέζει το Κίεβο να παραχωρήσει εδάφη στη Μόσχα για να επιτευχθεί μια συμφωνία, ενώ παράλληλα επικρίνει τη δέσμευση του Ζελένσκι στη δημοκρατία.

«Χρησιμοποιούν τον πόλεμο για να μην διεξάγουν εκλογές, αλλά, θα έλεγα, ο ουκρανικός λαός θα έπρεπε να έχει αυτή την επιλογή. Και ίσως ο Ζελένσκι να κερδίσει. Δεν ξέρω ποιος θα κερδίσει. Αλλά δεν έχουν διεξαγάγει εκλογές εδώ και πολύ καιρό», δήλωσε ο Τραμπ σε συνέντευξή του στο POLITICO. Το Κίεβο έχει ήδη μελετήσει διάφορα μοντέλα της ΕΕ για τη διεξαγωγή εκλογών μετά τον πόλεμο. Ο Ζελένσκι δήλωσε ότι είναι έτοιμος να τροποποιήσει την ουκρανική νομοθεσία και να διεξαγάγει εκλογές εν καιρώ πολέμου – εντός των επόμενων 60-90 ημερών – αλλά θέλει οι ΗΠΑ και η Ευρώπη να εγγυηθούν την ασφάλεια της εκλογικής διαδικασίας. Οι προτάσεις ειρήνης από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη έχουν ήδη βρεθεί στο τραπέζι των συζητήσεων, με τον Τραμπ να πιέζει για εδαφικές παραχωρήσεις.

Οι νομικές και πρακτικές προκλήσεις

Για να παρακαμφθεί το νομοθετικό εμπόδιο και οι συνταγματικοί περιορισμοί, ο Ζελένσκι θα χρειαζόταν μια εκεχειρία για να διασφαλίσει την ασφάλεια των ψηφοφόρων. Ο Πούτιν, από την πλευρά του, έχει επανειλημμένα αρνηθεί να συμφωνήσει σε εκεχειρία, απαιτώντας μια ειρηνευτική συμφωνία και εδάφη για να σταματήσει τον πόλεμο, όπως αναφέρεται και στο 28-σημείο ειρηνευτικό σχέδιο των ΗΠΑ. «Εάν είναι απαραίτητο, αυτά τα άρθρα που απαγορεύουν τις εκλογές αφαιρούνται με ψήφο στο κοινοβούλιο, με απλή πλειοψηφία και δύο αναγνώσεις», δήλωσε ο Ιγκόρ Πόποφ, ανώτερος εμπειρογνώμονας στο Ουκρανικό Ινστιτούτο για το Μέλλον. Οι Ουκρανοί βουλευτές θα έπρεπε στη συνέχεια να οργανώσουν την ψηφοφορία των προσφύγων στην Ευρώπη και στο εσωτερικό, και να αποφασίσουν εάν θα εισαγάγουν την ηλεκτρονική ψηφοφορία, δεδομένου του σχετικού κινδύνου ρωσικής παρέμβασης. Μια εκλογική εκστρατεία πρέπει επίσης να διαρκέσει τουλάχιστον 90 ημέρες.

Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές είναι η συγκυρία των πιέσεων. Μια Ουκρανή ειδικός σε θέματα εκλογών φοβάται ότι η ανανεωμένη ώθηση του Τραμπ για τη διεξαγωγή εκλογών από τον Ζελένσκι αποτελεί μια προσπάθεια να απομακρυνθεί ο νόμιμος ηγέτης — ο οποίος κέρδισε μια σαρωτική προεδρική νίκη το 2019 — ο οποίος δεν θέλει να υπογράψει μια συμφωνία για τη χώρα του που να παραχωρεί εκτάσεις εδάφους στη Ρωσία. «Βλέπουμε μια συγκεκριμένη συσχέτιση μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ και της θέσης του Κρεμλίνου ότι η Ουκρανία χρειάζεται έναν νέο ηγέτη», δήλωσε η Όλγα Αϊβαζόφσκα, επικεφαλής του διοικητικού συμβουλίου της ουκρανικής εκλογικής εποπτικής αρχής OPORA, στο POLITICO. Ανησυχίες έχουν εκφραστεί και στο παρελθόν ότι οι ΗΠΑ παρακάμπτουν την ουκρανική ηγεσία στις συνομιλίες με τη Ρωσία.

Το παρασκήνιο των πιέσεων και η ουκρανική κοινωνία

Σύμφωνα με την Αϊβαζόφσκα, «κατά την άποψη αυτών των δύο παικτών [ΗΠΑ και Ρωσίας], φαίνεται ότι πιστεύουν ότι θα πρέπει να υπάρξει ένας νέος εκλεγμένος πρόεδρος που θα υπογράψει ορισμένα ειρηνευτικά έγγραφα και θα είναι έτοιμος να αποδεχθεί απαιτήσεις που είναι απαράδεκτες από την άποψη του συνταγματικού πλαισίου της Ουκρανίας, από την άποψη των αρχών προστασίας της εδαφικής ακεραιότητας, της κυριαρχίας». Ο Αμερικανός πρόεδρος φαίνεται να επικεντρώνεται αποκλειστικά στις προεδρικές εκλογές της Ουκρανίας, αγνοώντας ότι το Κίεβο ανέβαλε επίσης τις κοινοβουλευτικές εκλογές το 2023 και τις τοπικές εκλογές το 2025. Ένα πρόσφατο ειρηνευτικό σχέδιο 28 σημείων, που κυκλοφόρησε από την ομάδα του Τραμπ, απαιτούσε από την Ουκρανία να διεξάγει εκλογές εντός 100 ημερών από την υπογραφή μιας συμφωνίας — μια άμεση παρέμβαση στην κυριαρχία της. Οι πιέσεις για παραχώρηση του Ντονμπάς είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της προσέγγισης.

«Έτσι, η έμφαση δίνεται στην αλλαγή της ουκρανικής ηγεσίας, προσωποποιημένη στον Ζελένσκι. Αλλά εδώ πρέπει να διαβάσετε καλύτερα την ουκρανική κοινωνία. Ενώ ο Τραμπ είναι αρκετά απομακρυσμένος από τις ουκρανικές πραγματικότητες», δήλωσε η Αϊβαζόφσκα. Εάν διεξαγόταν μια εκλογή, όσοι θέλουν την απομάκρυνση του Ζελένσκι μπορεί να απογοητευτούν. Ενώ η δημοτικότητά του μειώθηκε απότομα μετά το τεράστιο σκάνδαλο διαφθοράς στον ενεργειακό τομέα τον περασμένο μήνα, ο Ζελένσκι παραμένει ο δημοφιλέστερος πολιτικός στην Ουκρανία. Περίπου το 20% των Ουκρανών είναι έτοιμοι να τον ψηφίσουν ξανά σε υποθετικές προεδρικές εκλογές, σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε από την εταιρεία κοινωνικών ερευνών Info Sapiens την Τρίτη. Ο πλησιέστερος ανταγωνιστής του Ζελένσκι είναι ο πρώην διοικητής του ουκρανικού στρατού Βαλέρι Ζαλούζνι, ο οποίος υπηρετεί επί του παρόντος ως πρέσβης του Κιέβου στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το σκάνδαλο διαφθοράς που οδήγησε στην αποπομπή του Αντρίι Γέρμακ, στενού συνεργάτη του Ζελένσκι, έχει επηρεάσει την εικόνα της κυβέρνησης.

Η επόμενη μέρα και οι επιπτώσεις

Παρεμβαίνοντας στην εσωτερική πολιτική, ο Τραμπ κινδυνεύει να συσπειρώσει τους Ουκρανούς γύρω από τον Ζελένσκι — παρά τα ζητήματα που μπορεί να έχουν οι ψηφοφόροι με την ηγεσία του. «Έτσι, αυτές οι δηλώσεις, όταν γίνονται σε επιθετική μορφή, μάλλον προσαρμόζουν την κοινή γνώμη σε μια θέση μη υποστήριξης της μεταβίβασης εξουσίας προς το συμφέρον ή κατόπιν αιτήματος της Ρωσίας μέσω της Ουάσιγκτον», δήλωσε η Αϊβαζόφσκα. Η πιθανή διεξαγωγή εκλογών, ακόμη και υπό δύσκολες συνθήκες, θα μπορούσε να ενισχύσει τη δημοκρατική νομιμοποίηση του Ζελένσκι, αλλά και να θέσει σε κίνδυνο την ενότητα της χώρας σε μια κρίσιμη περίοδο. Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, καθώς η απόφαση αυτή θα έχει σημαντικές γεωπολιτικές επιπτώσεις.