ΗΠΑ: Η ηχηρή απουσία από την κρίση στη Σρι Λάνκα και η παρακμή της ανθρωπιστικής διπλωματίας

Ο πρώην επικεφαλής της USAID, Mark Ward, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την πλήρη απουσία των ΗΠΑ από την παροχή βοήθειας στη Σρι Λάνκα μετά τον κυκλώνα Ditwah. Σε αντίθεση με το παρελθόν, η αμερικανική εξωτερική πολιτική φαίνεται να έχει μετατραπεί σε καθαρά συναλλακτική, αφήνοντας ένα τεράστιο κενό στη διεθνή σκηνή, την ώρα που εκατοντάδες άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους.

Η ιστορία της αμερικανικής ανθρωπιστικής βοήθειας υπήρξε για δεκαετίες ο ακρογωνιαίος λίθος της διεθνούς επιρροής των ΗΠΑ, λειτουργώντας ως εργαλείο ήπιας ισχύος που ξεπερνούσε τις κομματικές γραμμές στην Ουάσιγκτον. Όπως αναφέρει το ρεπορτάζ του POLITICO, η παραδοσιακή αυτή ετοιμότητα φαίνεται να έχει δώσει τη θέση της σε μια νέα πραγματικότητα, όπου η ανταπόκριση σε φυσικές καταστροφές δεν θεωρείται πλέον δεδομένη, αλλά εξαρτάται από στρατηγικά ανταλλάγματα.

Από τον «Γκρίζο Άγγελο» στην απόλυτη σιωπή

Η σύγκριση με το παρελθόν είναι αποκαλυπτική. Κατά τη διάρκεια του τσουνάμι στον Ινδικό Ωκεανό το 2004, οι ΗΠΑ κινητοποίησαν άμεσα στρατιωτικούς και πολιτικούς πόρους, με το πυρηνοκίνητο αεροπλανοφόρο USS Abraham Lincoln να προσφέρει σωτήρια βοήθεια στην Ινδονησία. Τότε, η συνεργασία μεταξύ της USAID και του αμερικανικού στρατού ήταν υποδειγματική, με τους επιζώντες να αποκαλούν το πλοίο «Γκρίζο Άγγελο» για τις χιλιάδες τόνους τροφίμων και νερού που μετέφερε σε αποκλεισμένες περιοχές.

Σήμερα, ενώ ο φονικός κυκλώνας Ditwah έχει προκαλέσει βιβλική καταστροφή στη Σρι Λάνκα, η απουσία της αμερικανικής σημαίας από τις επιχειρήσεις αρωγής είναι εκκωφαντική. Παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση του Κολόμπο αναζητά απεγνωσμένα διεθνή βοήθεια, οι ΗΠΑ παραμένουν αμέτοχες, σε αντίθεση με άλλες δυνάμεις, καθώς ήδη η Ρωσία στέλνει ανθρωπιστική βοήθεια στην πληγείσα περιοχή.

Η διάλυση της USAID και οι περικοπές

Η αιτία αυτής της αδράνειας εντοπίζεται στην δραματική συρρίκνωση των αμερικανικών προγραμμάτων εξωτερικής βοήθειας. Σύμφωνα με τον Mark Ward, το πρόγραμμα ξένης βοήθειας των ΗΠΑ υπέστη περικοπές άνω του 80% νωρίτερα φέτος, οδηγώντας στην απόλυση έμπειρων στελεχών και ανθρωπιστικών εργαζομένων που γνώριζαν πώς να διαχειρίζονται τέτοιες κρίσεις. Η κατάσταση αυτή έχει προκαλέσει αντιδράσεις ακόμα και στο εσωτερικό της αμερικανικής διοίκησης, με στελέχη όπως η Σούζι Γουάιλς να επικρίνει τη διάλυση της USAID, κάνοντας λόγο για μια επικίνδυνη αποδυνάμωση της αμερικανικής παρουσίας στο εξωτερικό.

Αναλυτές επισημαίνουν ότι αυτή η αποψίλωση των υπηρεσιών δεν επηρεάζει μόνο την ικανότητα παροχής βοήθειας, αλλά υπονομεύει και τη διπλωματική αξιοπιστία της χώρας. Η απώλεια τεχνογνωσίας και η απομάκρυνση εξειδικευμένου προσωπικού καθιστούν τις ΗΠΑ ανίκανες να ηγηθούν σε πολυμερείς ανθρωπιστικές επιχειρήσεις, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο σε γεωπολιτικούς ανταγωνιστές.

Μια συναλλακτική εξωτερική πολιτική

Η τρέχουσα προσέγγιση της Ουάσιγκτον φαίνεται να διέπεται από μια καθαρά συναλλακτική λογική. Το ερώτημα που κυριαρχεί είναι «τι κερδίζουμε εμείς;». Στην περίπτωση της Σρι Λάνκα, η έλλειψη στρατηγικών πόρων, όπως το πετρέλαιο ή τα κρίσιμα ορυκτά, φαίνεται να την υποβαθμίζει στη λίστα των προτεραιοτήτων της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Το τσάι και τα ενδύματα, τα κύρια εξαγωγικά προϊόντα της χώρας, δεν θεωρούνται επαρκώς «στρατηγικά» για να προκαλέσουν την κινητοποίηση του αμερικανικού μηχανισμού.

Αυτή η αλλαγή πλεύσης σηματοδοτεί το τέλος της εποχής όπου η ανθρωπιστική βοήθεια παρεχόταν με διακομματική στήριξη και θεωρούνταν ηθικό καθήκον της υπερδύναμης. Η απομόνωση και η εστίαση στο άμεσο εθνικό συμφέρον αναδιαμορφώνουν τον ρόλο των ΗΠΑ στον Ινδικό Ωκεανό, μια περιοχή που παραδοσιακά θεωρούνταν κρίσιμη για την παγκόσμια ασφάλεια.

Η επόμενη μέρα για τη διεθνή βοήθεια

Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με ανησυχία αυτή τη μετατόπιση, καθώς το κενό που αφήνουν οι ΗΠΑ σπεύδουν να καλύψουν άλλες χώρες, συχνά με διαφορετικές πολιτικές ατζέντες. Η Σρι Λάνκα, αντιμέτωπη με μια από τις μεγαλύτερες καταστροφές των τελευταίων δεκαετιών, γίνεται το σύμβολο μιας νέας εποχής όπου η αμερικανική βοήθεια δεν είναι πλέον εγγυημένη.

Το μέλλον της διεθνούς συνεργασίας σε περιπτώσεις κρίσεων παραμένει αβέβαιο. Αν η ανθρωπιστική διπλωματία συνεχίσει να υποχωρεί μπροστά στις στενές οικονομικές επιδιώξεις, ο κόσμος θα βρεθεί λιγότερο προστατευμένος απέναντι στις κλιματικές προκλήσεις και τις φυσικές καταστροφές που γίνονται όλο και πιο συχνές και βίαιες.