Η ΕΕ κλειδώνει τη μόνιμη απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου

Η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέληξε σε μια συμφωνία της τελευταίας στιγμής για την πλήρη απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου, ένα νομοθέτημα που θα αναδιαμορφώσει τον ενεργειακό τομέα της Ευρώπης. Η κίνηση αυτή, όπως μεταδίδει το POLITICO, θα συμπληρώσει τις υφιστάμενες κυρώσεις και θα τερματίσει οριστικά την εξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό αέριο, με τις απαγορεύσεις να εφαρμόζονται σταδιακά από την 1η Ιανουαρίου του επόμενου έτους.

Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια των προσπαθειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να απεξαρτηθεί ενεργειακά από τη Ρωσία, μια διαδικασία που επιταχύνθηκε δραματικά μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Ενώ οι εισαγωγές έχουν ήδη μειωθεί σημαντικά από το 2022, η νέα νομοθεσία στοχεύει να οριστικοποιήσει αυτή τη ρήξη και να προσφέρει νομική ασφάλεια στα κράτη μέλη που διατηρούν ακόμη συμβόλαια με τη Ρωσία.

Οι όροι της συμφωνίας και η σταδιακή εφαρμογή

Η νέα νομοθεσία, η οποία θα τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου του επόμενου έτους, θα εφαρμόζεται σταδιακά σε διαφορετικούς τύπους φυσικού αερίου. Οι αγορές φυσικού αερίου στην άμεση αγορά (spot market) θα απαγορευτούν σχεδόν αμέσως. Τα υφιστάμενα βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα συμβόλαια θα απαγορευτούν το 2026 και το 2027 αντίστοιχα, ενώ η απαγόρευση του φυσικού αερίου μέσω αγωγών θα τεθεί σε ισχύ τον Σεπτέμβριο του 2027. Αυτή η σταδιακή προσέγγιση ελήφθη υπόψη λόγω των ανησυχιών από χώρες χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα, όπως η Σλοβακία και η Ουγγαρία, οι οποίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό αέριο.

Οικονομικές επιπτώσεις και πολιτική βούληση

Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε πρόσφατα ότι «πληρώναμε στη Ρωσία 12 δισεκατομμύρια ευρώ τον μήνα στην αρχή του πολέμου για ορυκτά καύσιμα. Τώρα έχουμε πέσει στα 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ τον μήνα… Στόχος μας είναι να το μηδενίσουμε». Αυτό υπογραμμίζει την τεράστια οικονομική μετατόπιση που έχει ήδη συντελεστεί και τον φιλόδοξο στόχο της πλήρους απεξάρτησης. Ο Πράσινος ευρωβουλευτής Βίλε Νιινίστο, ένας από τους επικεφαλής διαπραγματευτές του Κοινοβουλίου, τόνισε ότι «θέλαμε να δείξουμε ότι η Ευρώπη δεν θα επιστρέψει ποτέ ξανά στα ρωσικά ορυκτά καύσιμα – και οι μόνοι που έχασαν σήμερα είναι η Ρωσία και ο κ. Πούτιν».

Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές είναι η διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας της Ευρώπης κατά τη μεταβατική περίοδο, καθώς και η διαχείριση των υφιστάμενων συμβολαίων με τη Ρωσία χωρίς να προκληθούν νομικές επιπλοκές. Η αγορά φαίνεται να προεξοφλεί την ενίσχυση των υποδομών εισαγωγής LNG και την περαιτέρω ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, προκειμένου να καλυφθεί το κενό που θα δημιουργηθεί. Η συμφωνία αυτή στέλνει ένα σαφές μήνυμα στις διεθνείς αγορές για την αποφασιστικότητα της ΕΕ να διαφοροποιήσει τις πηγές ενέργειάς της.

Κυρώσεις και «ασφαλείς» χώρες

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξασφάλισε δεσμεύσεις από τις εθνικές κυβερνήσεις για την επιβολή τριών τύπων κυρώσεων σε εταιρείες που παραβιάζουν τον κανόνα: ένα εφάπαξ πρόστιμο 40 εκατομμυρίων ευρώ, το 3,5% του ετήσιου κύκλου εργασιών της εταιρείας ή το 300% της αξίας της παράνομης συναλλαγής. Οι νομοθέτες κατάφεραν επίσης να αυστηροποιήσουν μια αμφιλεγόμενη ρήτρα που επέτρεπε σε χώρες που αντιμετωπίζουν ενεργειακές κρίσεις να άρουν την απαγόρευση. Οι αναστολές θα διαρκούν μόνο τέσσερις εβδομάδες κάθε φορά και θα πρέπει να επανεξετάζονται από το Κοινοβούλιο και την Επιτροπή.

Παρά τις επιτυχίες του Κοινοβουλίου, το Συμβούλιο προώθησε τη δική του αμφιλεγόμενη λίστα «ασφαλών» χωρών από τις οποίες η ΕΕ μπορεί να εισάγει φυσικό αέριο χωρίς αυστηρό έλεγχο. Η λίστα περιλαμβάνει χώρες όπως το Κατάρ, η Αλγερία και η Νιγηρία, γεγονός που προκάλεσε παράπονα από τους ευρωβουλευτές. Ωστόσο, η λίστα έγινε αποδεκτή με την προϋπόθεση ότι οι χώρες μπορούν να αφαιρεθούν από αυτήν εάν παραβούν τους όρους. Η ευρωβουλευτής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, Ίνεσε Βαϊντέρε, δήλωσε ότι «πετύχαμε περισσότερα από το ρεαλιστικό μου σενάριο – νωρίτερες σταδιακές καταργήσεις, αυστηρότερες κυρώσεις και κλείσιμο των κενών που επέτρεπαν στο ρωσικό αέριο να εισχωρεί».

Η επόμενη μέρα για την ενεργειακή ανεξαρτησία

Η συμφωνία αυτή σηματοδοτεί ένα κρίσιμο βήμα προς την πλήρη ενεργειακή ανεξαρτησία της Ευρώπης από τη Ρωσία. Το Κοινοβούλιο υποχώρησε από την απαίτηση για παράλληλη απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού αργού πετρελαίου στο ίδιο νομοσχέδιο, καθώς η Επιτροπή υποσχέθηκε ένα ξεχωριστό νομοσχέδιο για αυτό το θέμα στις αρχές του επόμενου έτους. Η συνολική προσπάθεια της ΕΕ, όπως φάνηκε και στις πρόσφατες διαπραγματεύσεις για το κλίμα, δείχνει μια ενισχυμένη δέσμευση για την αντιμετώπιση των ενεργειακών και περιβαλλοντικών προκλήσεων, παρά τις εσωτερικές διαφωνίες. Η ενότητα Κοινοβουλίου, Συμβουλίου και Επιτροπής είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη αυτών των μακροπρόθεσμων στόχων.