- Η ΕΕ συμφώνησε σε χαλάρωση κανονισμών για νέα γενετικά επεξεργασμένα φυτά (NGTs).
- Δημιουργούνται δύο κατηγορίες, NGT1 και NGT2, με διαφορετικούς κανόνες ρύθμισης.
- Υποστηρικτές τονίζουν οφέλη για κλίμα και ανταγωνιστικότητα, επικριτές κινδύνους για αγρότες και καταναλωτές.
- Η κατοχύρωση με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας των NGTs προκαλεί ανησυχίες για μονοπώλια σπόρων.
- Η αποδοχή των νέων τεχνικών από τους καταναλωτές παραμένει αβέβαιη, αποτελώντας κρίσιμο παράγοντα.
Οι διαπραγματευτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέληξαν την Πέμπτη σε συμφωνία για τη χαλάρωση των κανονισμών σχετικά με τις νέες τεχνικές γονιδιακής επεξεργασίας (NGTs), ανοίγοντας τον δρόμο για τα «σχεδιασμένα» φυτά. Η κίνηση αυτή, που επιτεύχθηκε με τη συμβολή της ακροδεξιάς του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δέχεται επικρίσεις ως «αναβάπτιση» των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (GMOs), ενώ οι υποστηρικτές της μιλούν για επιστημονική καινοτομία.
Η εξέλιξη αυτή έρχεται ως συνέχεια χρόνιων συζητήσεων και πιέσεων για την αναθεώρηση των αυστηρών κανονισμών της ΕΕ για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (GMOs), οι οποίοι θεσπίστηκαν το 2001. Η Ευρώπη επιδιώκει να γεφυρώσει το χάσμα με τους παγκόσμιους ανταγωνιστές, όπως η Κίνα και οι ΗΠΑ, που ήδη αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες γονιδιακής επεξεργασίας.
Η βαθιά ανάλυση της συμφωνίας
Η συμφωνία, που επιτεύχθηκε από τους συνομoθετούντες της ΕΕ την Πέμπτη, 4 Δεκεμβρίου 2025, δημιουργεί ένα νέο πλαίσιο για τις καλλιέργειες που έχουν τροποποιηθεί με σύγχρονες τεχνικές γονιδιακής επεξεργασίας. Σύμφωνα με αυτήν, τα φυτά που δημιουργούνται με αυτές τις τεχνικές θα υπόκεινται σε λιγότερο αυστηρούς κανονισμούς σε σύγκριση με τους παραδοσιακούς GMOs, οι οποίοι περιέχουν ξένο DNA. Οι υποστηρικτές της συμφωνίας τονίζουν τις δυνατότητες των NGTs για την ανάπτυξη φυτών ανθεκτικών στην κλιματική αλλαγή, με μειωμένες ανάγκες σε χώρο και λιπάσματα, υποστηρίζοντας ότι η ΕΕ βρίσκεται ήδη πίσω από τους παγκόσμιους ανταγωνιστές.
Δύο κατηγορίες και οι αντιδράσεις
Η νέα νομοθεσία διακρίνει δύο κατηγορίες για αυτές τις πιο πρόσφατες τεχνικές. Οι καλλιέργειες «NGT1», δηλαδή φυτά που έχουν τροποποιηθεί σε περιορισμένο βαθμό και θεωρούνται ισοδύναμα με φυσικά στελέχη, θα είναι επιλέξιμες για λιγότερο αυστηρούς κανονισμούς. Αντίθετα, τα φυτά «NGT2», τα οποία έχουν υποστεί περισσότερες γενετικές αλλαγές, καθώς και οι παραδοσιακοί GMOs, θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν τους ίδιους κανόνες που ισχύουν εδώ και πάνω από 20 χρόνια. Ο Δανός Υπουργός Γεωργίας, Jacob Jensen, υποστήριξε ότι η ΕΕ χρειάζεται τις NGTs για να παραμείνει ανταγωνιστική, ενώ η ευρωβουλευτής Jessica Polfjärd, επικεφαλής διαπραγματευτής του Κοινοβουλίου, δήλωσε ότι η τεχνολογία θα επιτρέψει στο μπλοκ να «παράγει περισσότερη απόδοση με λιγότερη γη, να μειώσει τη χρήση φυτοφαρμάκων και να φυτέψει καλλιέργειες που μπορούν να αντισταθούν στην κλιματική αλλαγή».
Ωστόσο, οι επικριτές εκφράζουν σοβαρές ανησυχίες. Η Franziska Achterberg της οργάνωσης Save Our Seeds χαρακτήρισε τη συμφωνία «πλήρη ξεπούλημα», προειδοποιώντας ότι ανοίγει την πόρτα σε «μη επισημασμένες — αλλά πατενταρισμένες — καλλιέργειες και τρόφιμα GM, ενισχύοντας την εταιρική ισχύ στην αγορά, ενώ υπονομεύει τα δικαιώματα των αγροτών και των καταναλωτών». Ο Martin Häusling, διαπραγματευτής των Πρασίνων, χαρακτήρισε το αποτέλεσμα «άθλιο», δηλώνοντας ότι δίνει «λευκή επιταγή για τη χρήση νέας γενετικής μηχανικής στα φυτά» που απειλεί τη γεωργία χωρίς GMOs. Οι νομοθέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέληξαν πρόσφατα σε συμφωνία για τον πρώτο πανευρωπαϊκό νόμο κατά της διαφθοράς, ο οποίος ωστόσο εγκρίθηκε σε αποδυναμωμένη μορφή μετά από πιέσεις κρατών μελών, αναδεικνύοντας τις προκλήσεις των νομοθετικών διαδικασιών στην ΕΕ.
Προτεινόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: Το ΕΛΚ συμμαχεί με την ακροδεξιά για να χαλαρώσει τον νόμο κατά της αποψίλωσης
Επιπτώσεις στην αγορά και τους καταναλωτές
Μια σημαντική νίκη για τη βιομηχανία είναι η δυνατότητα κατοχύρωσης με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας των καλλιεργειών NGT. Ο Matthias Berninger, εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Bayer, δήλωσε ότι «όταν μιλάμε για κουλτούρα startup στην Ευρώπη… πρέπει επίσης να παρέχουμε λογικές προστασίες πνευματικής ιδιοκτησίας». Αντίθετα, η οργάνωση Arche Noah, που υποστηρίζει τη βιοποικιλότητα των σπόρων, προειδοποίησε για «αργή κατάρρευση της ανεξάρτητης αναπαραγωγής, της ποικιλομορφίας των σπόρων και της αυτονομίας των αγροτών» αν η συμφωνία γίνει νόμος. Ο ευρωβουλευτής Christophe Clergeau εκτίμησε ότι σε πέντε έως δέκα χρόνια οι μικροί εκτροφείς θα έχουν εξαφανιστεί και οι αγρότες θα εξαρτώνται πλήρως από μεγάλες εταιρείες όπως η Bayer. Η πορεία άλλων εμπορικών συμφωνιών, όπως αυτή της ΕΕ-Mercosur, δείχνει τις δυσκολίες στην επίτευξη ισορροπιών μεταξύ οικονομικών συμφερόντων και κοινωνικών ανησυχιών.
Αυτό που ανησυχεί ιδιαίτερα τους αναλυτές και τους φορείς χάραξης πολιτικής είναι η αντίδραση των καταναλωτών. Όπως δήλωσε ο Klaus Berend, επικεφαλής ασφάλειας τροφίμων και καινοτομίας της DG SANTE, στο POLITICO Sustainable Future Summit, «Γνωρίζουμε ότι στην Ευρώπη, η γενική στάση απέναντι στους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς και οτιδήποτε σχετικό είναι μάλλον αρνητική». Η αποδοχή των νέων γονιδιακών τεχνικών «δεν είναι δεδομένη», πρόσθεσε, υπογραμμίζοντας την κρίσιμη σημασία της ενημέρωσης και της εμπιστοσύνης του κοινού.
Η επόμενη μέρα για τα γενετικά επεξεργασμένα φυτά
Η συμφωνία απαιτεί τώρα την έγκριση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ προτού υιοθετηθούν οι νέοι κανόνες. Η τελική κρίση, όπως τόνισε ο Klaus Berend, ανήκει στους καταναλωτές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα είναι πιο επιφυλακτική σε μελλοντικές κλιματικές συμφωνίες, γεγονός που υποδηλώνει μια γενικότερη τάση για πιο προσεκτική προσέγγιση σε νομοθετήματα με ευρεία κοινωνική και οικονομική επίδραση. Η ισορροπία μεταξύ καινοτομίας και προστασίας θα καθορίσει την επιτυχία αυτής της νέας εποχής για τη γεωργία στην Ευρώπη.
