Μια απρόσμενη συμμαχία ανάμεσα σε Ουάσιγκτον και Πεκίνο άνοιξε ένα χρονικό περιθώριο για την Ευρώπη: η συμφωνία Trump Xi για προσωρινή αναστολή περιορισμών σε εξαγωγές κρίσιμων υλικών δίνει στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και επιχειρήσεις μια βραχυπρόθεσμη ανάσα, αλλά όχι την άνευ όρων λύση που απαιτείται για μακροχρόνια ασφάλεια εφοδιασμού.
Η συμφωνία και οι όροι της
Στη συνάντηση των δύο προέδρων, αποφασίστηκε η προσωρινή παύση για δώδεκα μήνες σε μέτρα που επηρεάζουν μεταξύ άλλων σπάνιες μόνιμες μαγνήτες και άλλα κρίσιμα πρώτα υλικά. Η κίνηση αυτή είναι πρακτικά ένα μορατόριουμ, χωρίς ωστόσο να συνοδεύεται από δεσμευτικά νομικά κείμενα που να αποκλείουν μελλοντική επαναφορά των μέτρων.
Αυτό αφήνει περιθώριο για παλινδρομήσεις: όπως τόνισε ο Alexander Gabuev, διευθυντής του Carnegie Russia Eurasia Center, η αποτελεσματικότητα της συμφωνίας εξαρτάται από το αν οι λεπτομέρειες θα καταγραφούν και υλοποιηθούν, διαφορετικά υπάρχει χώρος για οπισθοδρομήσεις.
Ανακούφιση στις επιχειρήσεις, αλλά όχι πλήρης λύση
Οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες, ειδικά ο κλάδος της αυτοκινητοβιομηχανίας, είχαν υποστεί πιέσεις λόγω ελλείψεων σε υλικά και κύκλους παραγωγής που ανακόπηκαν. Η προσωρινή αποκλιμάκωση προσφέρει χρονοεπιτρέποντα ανάπαυλα για τους προμηθευτικούς μηχανισμούς, αλλά δεν δίνει άμεσα εγγυήσεις για τη διατήρηση των τιμών ή την απρόσκοπτη ροή πρώτων υλών.
Η Ε.Ε. έχει ήδη στο ενεργητικό της το νόμο για τα Κρίσιμα Πρώτα Υλικά (Critical Raw Materials Act) που υιοθετήθηκε πριν από δύο χρόνια, όμως μέχρι σήμερα πολλά από τα συμφωνημένα έργα δεν έχουν παραγάγει εμπορεύσιμα προϊόντα, γεγονός που δείχνει υλοποιητικές αδυναμίες στην ευρωπαϊκή στρατηγική εφοδιασμού.
Η εξάρτηση είναι εμφανής: η Κίνα καλύπτει περίπου το 98% της παραγωγής μόνιμων μαγνητών που απαιτούνται από ευρωπαϊκές βιομηχανίες, ένα στοιχείο που καθιστά την ήπειρο ιδιαίτερα ευάλωτη σε γεωοικονομικούς κραδασμούς.
Ο ρόλος της Ουκρανίας και οι διπλωματικές εντάσεις
Το μεγάλο πολιτικό στοίχημα για την Ε.Ε. παραμένει η ειρήνευση στην Ουκρανία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καλέσει ανοιχτά την Κίνα να περιορίσει την οικονομική στήριξη προς τη Ρωσία, ενώ η ένταξη κινεζικών τραπεζών και διυλιστηρίων στις ευρωπαϊκές κυρώσεις προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από ανώτατα κινεζικά στελέχη.
Στη συνάντηση του Πρωθυπουργού Li Qiang με τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Antonio Costa, σύμφωνα με ευρωπαίο αξιωματούχο, οι επιφυλάξεις για τις κυρώσεις χαρακτηρίστηκαν απαράδεκτες από κινεζικής πλευράς, μια ένδειξη του πόσο ευαίσθητη είναι η ισορροπία μεταξύ εμπορίου και ασφάλειας.
Εσωτερικές ρήξεις στην Ευρώπη
Η Ένωση δεν παρουσιάζει ενιαία στάση απέναντι στην Κίνα: οι διαφωνίες μεταξύ κρατών μελών για μέτρα προστασίας, όπως επιβολή δασμών ή έλεγχοι σε επενδύσεις, αποτυπώνουν διαφορετικά οικονομικά συμφέροντα και ρίσκα. Η απόφαση για δασμούς σε ηλεκτρικά οχήματα κινεζικής προέλευσης αποκάλυψε εσωτερικές αντιπαραθέσεις, με τη Γερμανία να επιδιώκει διορθώσεις την τελευταία στιγμή.
Παράλληλα, το θέμα της εταιρείας Nexperia και η κατάληψη ελέγχου από τις ολλανδικές αρχές, που προκάλεσε απάντηση από το Πεκίνο με περιορισμούς εξαγωγών, έδειξε με σαφήνεια πόσο εύκολα μια εθνική ενέργεια μπορεί να προκαλέσει αλυσίδα αντίποινων με επιπτώσεις στην παραγωγή τσιπ στην Ευρώπη.
Ποιες επιλογές έχει τώρα η Ευρώπη
Με την προσωρινή αποκλιμάκωση στο τραπέζι, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν λίγους μήνες για να ενισχύσουν τα αποθέματα, να επισπεύσουν συμφωνίες με εταίρους όπως Καναδά, Ηνωμένο Βασίλειο και χώρες του G7, και να προωθήσουν επενδύσεις σε εναλλακτικές πηγές.
Αυτή η περίοδος απαιτεί συστηματική επιτάχυνση των σχεδίων διαφοροποίησης.
Ταυτόχρονα, όπως τόνισε ο Jeremy Chan στο POLITICO, η Ε.Ε. κινείται σε μια περίοδο όπου για Ουάσιγκτον και Πεκίνο η Ευρώπη μπορεί να μην αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα, γεγονός που κάνει αναγκαία μια ενεργή ευρωπαϊκή διπλωματία με απευθείας διαύλους προς το Πεκίνο και εναλλακτικές εμπορικές συμμαχίες.
Μια ευκαιρία υπό όρους
Η παροδική συμφωνία μεταξύ Trump και Xi δημιουργεί παράθυρο χρόνου, όχι όμως εγγυήσεις. Η Ε.Ε. πρέπει να το αξιοποιήσει για να ενισχύσει την ανθεκτικότητα των αλυσίδων εφοδιασμού της, να ολοκληρώσει έργα που έχουν μείνει σε καθυστέρηση και να εμβαθύνει τους δεσμούς με τρίτες χώρες, ώστε να μειωθεί η μακροπρόθεσμη εξάρτηση από μια μοναδική πηγή.
Σε πολιτικό επίπεδο, η ισορροπία ανάμεσα σε ρητορική ασφάλειας και οικονομική συνεργασία θα καθορίσει το πόσο αποτελεσματική θα είναι η ευρωπαϊκή απάντηση τους επόμενους μήνες, καθώς οι εξελίξεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας συνεχίζουν να διαμορφώνουν το διεθνές περιβάλλον.
