- Ο πληθυσμός της Ουκρανίας έχει μειωθεί κάτω από 36 εκατομμύρια από 42 εκατομμύρια πριν τον πόλεμο.
- Η χώρα αντιμετωπίζει τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας και τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων παγκοσμίως.
- Η μέση προσδόκιμη ζωή των ανδρών μειώθηκε σε 57,3 έτη το 2024 λόγω των συγκρούσεων.
- Η κυβέρνηση έχει θέσει δημογραφική στρατηγική έως το 2040 για την ανάσχεση της μετανάστευσης και την προσέλκυση πληθυσμού.
- Οι προβλέψεις δείχνουν περαιτέρω μείωση του πληθυσμού, με τον ΟΗΕ να εκτιμά 9-23 εκατομμύρια έως το 2100.
Η Ουκρανία βρίσκεται αντιμέτωπη με μια δραματική δημογραφική κρίση, καθώς ο πόλεμος έχει οδηγήσει σε εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες, ενώ εκατομμύρια πολίτες έχουν εγκαταλείψει τη χώρα. Η μείωση των γεννήσεων και η αύξηση των θανάτων δημιουργούν ένα δυσοίωνο μέλλον, με τις αρχές να αναρωτιούνται ποιος θα μείνει για να ανοικοδομήσει τη χώρα μετά το τέλος των συγκρούσεων.
Η δημογραφική κρίση στην Ουκρανία δεν είναι ένα νέο φαινόμενο, καθώς η χώρα αντιμετώπιζε μείωση του πληθυσμού πολύ πριν την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας. Ωστόσο, οι συνέπειες του πολέμου έχουν επιταχύνει δραματικά αυτή την τάση, μετατρέποντάς την σε μια υπαρξιακή απειλή για το μέλλον του έθνους, με μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην οικονομία, την κοινωνία και την άμυνα.
Η δημογραφική κρίση σε αριθμούς
Όπως μεταδίδει το Reuters, η Ουκρανία βρίσκεται σε μια δίνη δημογραφικής καταστροφής. Ο πληθυσμός της, που ανερχόταν σε 42 εκατομμύρια πριν την εισβολή τον Φεβρουάριο του 2022, έχει ήδη συρρικνωθεί κάτω από τα 36 εκατομμύρια, συμπεριλαμβανομένων πολλών εκατομμυρίων σε περιοχές που έχουν καταληφθεί από τη Ρωσία. Το ινστιτούτο δημογραφίας της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Ουκρανίας εκτιμά ότι ο αριθμός αυτός θα πέσει στα 25 εκατομμύρια έως το 2051.
Η κατάσταση επιδεινώνεται από τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας και τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων στον κόσμο, σύμφωνα με εκτιμήσεις του CIA World Factbook για το 2024, όπου για κάθε γέννηση αντιστοιχούν περίπου τρεις θάνατοι. Η μέση προσδόκιμη ζωή των ανδρών μειώθηκε από 65,2 σε 57,3 έτη το 2024, ενώ για τις γυναίκες από 74,4 σε 70,9 έτη. Στην πόλη Χόστσα, για παράδειγμα, το μαιευτήριο κατέγραψε μόλις 139 γεννήσεις φέτος, έναντι 164 το 2024 και άνω των 400 πριν από μια δεκαετία.
Οι επιπτώσεις στην κοινωνία και την οικονομία
Η έλλειψη νέων ανδρών, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο γυναικολόγος Γεβγέν Χέκελ, επηρεάζει άμεσα την αναπαραγωγική ικανότητα της χώρας. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί, ενώ εκατομμύρια έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία, με ένα σημαντικό ποσοστό να είναι νεαρές γυναίκες, γεγονός που επιδεινώνει την κρίση, όπως επισημαίνει ο Ολεξάντρ Χλάντουν, αναπληρωτής επικεφαλής του ινστιτούτου δημογραφίας της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών.
Οι αναλυτές ανησυχούν ιδιαίτερα για την οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Η Ουκρανία θα χρειαστεί εκατομμύρια ανθρώπους για να ανοικοδομήσει την κατεστραμμένη οικονομία της και να είναι σε θέση να αμυνθεί σε ένα μεταπολεμικό μέλλον. Η δημογραφική κρίση, με τους γηράσκοντες πληθυσμούς, αποτελεί μια «ωρολογιακή βόμβα» για την ανάπτυξη του ΑΕΠ, όπως έχει προειδοποιήσει και η EBRD. Η έλλειψη εργατικού δυναμικού αναμένεται να είναι ιδιαίτερα έντονη σε τομείς όπως οι κατασκευές, η τεχνολογία και οι διοικητικές υπηρεσίες.
Η στρατηγική της κυβέρνησης και οι προκλήσεις
Η κυβέρνηση του Κιέβου προσπάθησε να αντιμετωπίσει την κρίση πέρυσι, περιγράφοντας μια δημογραφική στρατηγική έως το 2040. Το έγγραφο προειδοποιούσε ότι η Ουκρανία αντιμετωπίζει ένα έλλειμμα 4,5 εκατομμυρίων εργαζομένων την επόμενη δεκαετία. Η στρατηγική επικεντρώνεται στην ανάσχεση της περαιτέρω μετανάστευσης και στην προσέλκυση Ουκρανών πίσω από το εξωτερικό, μέσω της βελτίωσης της στέγασης, των υποδομών και της εκπαίδευσης. Επίσης, προβλέπει την προσέλκυση μεταναστών από άλλες χώρες, εάν οι θέσεις εργασίας παραμείνουν ακάλυπτες.
Οι αρχές εκτιμούν ότι αυτά τα μέτρα θα μπορούσαν να ανεβάσουν τον πληθυσμό στα 34 εκατομμύρια έως το 2040, αλλά προειδοποιούν επίσης ότι θα μπορούσε να πέσει στα 29 εκατομμύρια εάν οι τρέχουσες δυναμικές συνεχιστούν. Η αβεβαιότητα του πολέμου αποτελεί σημαντικό αποτρεπτικό παράγοντα για τους νέους που σκέφτονται να δημιουργήσουν οικογένεια, καθώς η έλλειψη σταθερότητας και οικονομικής ασφάλειας καθιστά δύσκολο τον σχεδιασμό του μέλλοντος.
Το μέλλον της Ουκρανίας: Ελπίδα εν μέσω αβεβαιότητας
Οι ανεξάρτητες προβλέψεις είναι ανησυχητικές, με τις ειρηνευτικές συνομιλίες να μην έχουν φέρει απτά αποτελέσματα. Οι προβλέψεις του ΟΗΕ για το 2024 δείχνουν ότι ο πληθυσμός της Ουκρανίας αναμένεται να μειωθεί σε 9 έως 23 εκατομμύρια έως το 2100. Η κατάσταση των Ουκρανών προσφύγων στο εξωτερικό, όπως οι σχεδόν 200.000 που βρίσκονται σε νομικό κενό στις ΗΠΑ λόγω των πολιτικών της κυβέρνησης Τραμπ, προσθέτει στην πολυπλοκότητα του προβλήματος.
Παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις, η ελπίδα παραμένει ζωντανή. Όπως δήλωσε η Αναστασία Ταμπέκοβα, αναπληρώτρια του δημοτικού συμβουλίου της Χόστσα, τα παιδιά προσφέρουν ελπίδα για το μέλλον. Πολλοί Ουκρανοί, ακόμα και εν μέσω του πολέμου, βλέπουν στα παιδιά τους έναν λόγο να συνεχίσουν και να μην εγκαταλείψουν. Η διεθνής κοινότητα, μέσω προσπαθειών όπως οι συναντήσεις για την ειρήνη στην Ουκρανία με εκπροσώπους των ΗΠΑ και της Ρωσίας, αναζητά λύσεις για τον τερματισμό της σύγκρουσης, ώστε να δοθεί η ευκαιρία στη χώρα να ανακάμψει.
