Μάλι και Μπουρκίνα Φάσο: Απαγόρευση εισόδου σε Αμερικανούς πολίτες ως αντίποινα στον Τραμπ

Οι κυβερνήσεις του Μάλι και της Μπουρκίνα Φάσο ανακοίνωσαν την επιβολή πλήρους ταξιδιωτικής απαγόρευσης για τους πολίτες των ΗΠΑ, εφαρμόζοντας την αρχή της διπλωματικής αμοιβαιότητας. Η απόφαση αυτή αποτελεί την άμεση απάντηση στο διάταγμα που υπέγραψε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, εντάσσοντας τις δύο αφρικανικές χώρες στη λίστα των κρατών με αυστηρούς περιορισμούς εισόδου λόγω ελλείψεων στους μηχανισμούς ασφαλείας.

Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια της αυξανόμενης αποστασιοποίησης των κρατών του Σαχέλ από τις δυτικές δυνάμεις, σε μια περίοδο που η γεωπολιτική αρχιτεκτονική της Δυτικής Αφρικής μεταβάλλεται ραγδαία. Η κίνηση των δύο χωρών εδράζεται στην αρχή της διπλωματικής αμοιβαιότητας — *τον κανόνα του διεθνούς δικαίου όπου ένα κράτος υιοθετεί παρόμοια μέτρα συμπεριφοράς προς ένα άλλο κράτος σε απάντηση των δικών του ενεργειών* — και αντανακλά την άρνηση των τοπικών ηγεσιών να αποδεχθούν τους αμερικανικούς ισχυρισμούς περί ελλιπούς ελέγχου ασφαλείας.

Η απάντηση στην επέκταση του Travel Ban

Σε ξεχωριστές ανακοινώσεις που εξέδωσαν τα υπουργεία Εξωτερικών των δύο χωρών αργά την Τρίτη, υπογραμμίζεται ότι η απόφαση ελήφθη μετά την ανακοίνωση του Λευκού Οίκου στις 16 Δεκεμβρίου. Τότε, ο πρόεδρος Τραμπ περιόρισε περαιτέρω την είσοδο ξένων υπηκόων, προσθέτοντας το Μάλι και την Μπουρκίνα Φάσο σε μια λίστα επτά συνολικά χωρών που αντιμετωπίζουν πλήρη αποκλεισμό. Σύμφωνα με την Ουάσιγκτον, οι χώρες αυτές παρουσιάζουν «επίμονες και σοβαρές ελλείψεις στον έλεγχο και την ανταλλαγή πληροφοριών», γεγονός που συνιστά απειλή για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ.

Το Μάλι αντέδρασε έντονα, σημειώνοντας ότι η απόφαση της αμερικανικής κυβέρνησης ελήφθη χωρίς προηγούμενη διαβούλευση. Η ηγεσία στο Μπαμάκο υποστήριξε ότι το σκεπτικό των ΗΠΑ δεν δικαιολογείται από τις πραγματικές εξελίξεις στο έδαφος, αμφισβητώντας την αντικειμενικότητα των κριτηρίων που χρησιμοποιήθηκαν για την ένταξή τους στη λίστα.

Κλιμάκωση της έντασης στη Συνομοσπονδία του Σαχέλ

Η στάση αυτή δεν είναι μεμονωμένη, καθώς εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο διπλωματικής αντεπίθεσης από τα μέλη της Συνομοσπονδίας Κρατών του Σαχέλ (AES). Ήδη από τις 25 Δεκεμβρίου, ο γειτονικός Νίγηρας ανακοίνωσε τη διακοπή έκδοσης βίζας σε Αμερικανούς πολίτες, ακολουθώντας την ίδια λογική των αντιποίνων. Η τάση αυτή υπογραμμίζει την προσπάθεια των χωρών της περιοχής να ανακτήσουν την εθνική τους κυριαρχία και να περιορίσουν το γεωπολιτικό αποτύπωμα των ΗΠΑ στη Δυτική Αφρική.

Ιστορικό προηγούμενο και διεθνείς αντιδράσεις

Δεν είναι η πρώτη φορά που αφρικανικά κράτη απαντούν με αυτόν τον τρόπο στις ταξιδιωτικές περιοριστικές πολιτικές της κυβέρνησης Τραμπ. Τον περασμένο Ιούνιο, το Τσαντ είχε αναστείλει την έκδοση βίζας για Αμερικανούς, αφού περιλήφθηκε σε προηγούμενη λίστα 12 χωρών. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις έμπειρων αναλυτών στρατηγικής, η τακτική της «αμοιβαιότητας» αποτελεί πλέον το βασικό εργαλείο των αφρικανικών κυβερνήσεων για να ασκήσουν διπλωματική πίεση και να καταδείξουν ότι οι μονομερείς αποφάσεις έχουν κόστος για τους πολίτες των ισχυρών δυνάμεων.

Επισημαίνεται από διπλωματικούς κύκλους ότι η κίνηση αυτή ενδέχεται να επηρεάσει όχι μόνο τον τουρισμό, αλλά και τις δραστηριότητες ανθρωπιστικών οργανώσεων και διεθνών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Εν αναμονή της 1ης Ιανουαρίου, όταν και τίθενται σε ισχύ τα μέτρα και από τις δύο πλευρές, η διπλωματική απομόνωση μεταξύ της Ουάσιγκτον και των κρατών του Σαχέλ φαίνεται να βαθαίνει.

Η επόμενη μέρα στις διακρατικές σχέσεις

Η εφαρμογή αυτών των μέτρων αναμένεται να δημιουργήσει ένα νέο status quo στις μετακινήσεις μεταξύ των δύο ηπείρων. Καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ επιμένει στην ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας μέσω περιορισμών, οι χώρες του Σαχέλ δείχνουν διατεθειμένες να διατηρήσουν τη σκληρή τους στάση, επιδιώκοντας ίσως μια επαναδιαπραγμάτευση των όρων συνεργασίας τους με τη Δύση. Οι επόμενες εβδομάδες θα είναι κρίσιμες για να διαφανεί αν υπάρχει περιθώριο διπλωματικής εκτόνωσης ή αν η περιοχή θα οδηγηθεί σε πλήρη ρήξη με την αμερικανική επιρροή.