Μπανγκλαντές: Πέθανε η Χαλέντα Ζία – Η ιστορική ηγέτιδα που σφράγισε την τύχη της χώρας

Η Χαλέντα Ζία, η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός του Μπανγκλαντές και κεντρική φιγούρα της πολιτικής σκηνής για δεκαετίες, έφυγε από τη ζωή την Τρίτη σε ηλικία 80 ετών. Ο θάνατός της, που επήλθε μετά από πολυετή μάχη με σοβαρά προβλήματα υγείας, σηματοδοτεί το τέλος μιας ιστορικής περιόδου που χαρακτηρίστηκε από τη σφοδρή αντιπαλότητα με τη Σέιχ Χασίνα, μια σύγκρουση που καθόρισε τη μοίρα 175 εκατομμυρίων ανθρώπων.

Η είδηση του θανάτου της Χαλέντα Ζία έρχεται σε μια στιγμή κρίσιμης πολιτικής μετάβασης για το Μπανγκλαντές, καθώς η χώρα βρίσκεται υπό τη διοίκηση μιας προσωρινής κυβέρνησης υπό τον Μουχάμαντ Γιούνους. Η απώλεια της ηγέτιδας του Εθνικιστικού Κόμματος του Μπανγκλαντές (BNP) δεν αποτελεί μόνο ένα βιολογικό τέλος, αλλά και την ολοκλήρωση ενός κεφαλαίου που ξεκίνησε με την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας το 1990 και συνεχίστηκε μέσα από κύκλους εξουσίας, φυλακίσεων και εξορίας.

Από τη σκιά του συζύγου στην κορυφή της εξουσίας

Η Χαλέντα Ζία εισήλθε στην πολιτική μετά τη δολοφονία του συζύγου της, του στρατιωτικού ηγέτη και προέδρου Ζιαούρ Ραχμάν, το 1981. Αν και αρχικά περιγραφόταν ως μια εσωστρεφής προσωπικότητα, κατάφερε να μεταμορφωθεί σε μια αδιάλλακτη ηγέτιδα, αναλαμβάνοντας τα ηνία του BNP και υποσχόμενη να απελευθερώσει τη χώρα από την οικονομική καθυστέρηση. Το 1991, πέτυχε μια ιστορική νίκη, γινόμενη η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της χώρας και η δεύτερη σε μουσουλμανικό έθνος μετά την Μπεναζίρ Μπούτο.

Κατά τη διάρκεια της θητείας της, η Ζία προχώρησε σε ριζικές μεταρρυθμίσεις, αντικαθιστώντας το προεδρικό σύστημα με κοινοβουλευτική δημοκρατία και καθιερώνοντας τη δωρεάν πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Ωστόσο, η διακυβέρνησή της σημαδεύτηκε από την άνοδο του ισλαμικού ριζοσπαστισμού και σοβαρές καταγγελίες για διαφθορά, οι οποίες την οδήγησαν αργότερα σε δικαστικές περιπέτειες και πολυετή κατ’ οίκον περιορισμό.

Η αντιπαλότητα των «Battling Begums»

Η πολιτική ιστορία του Μπανγκλαντές τα τελευταία 30 χρόνια συνοψίζεται στη φράση «Battling Begums», που περιγράφει τη σφοδρή σύγκρουση μεταξύ της Ζία και της Σέιχ Χασίνα. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Reuters, οι δύο γυναίκες, αν και συνεργάστηκαν για την ανατροπή του δικτάτορα Ερσάντ, μετατράπηκαν σε θανάσιμους εχθρούς, με την αντιπαλότητά τους να προκαλεί συχνά αιματηρές απεργίες και πολιτική αστάθεια.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις έμπειρων αναλυτών στρατηγικής, η πόλωση αυτή λειτούργησε ως τροχοπέδη για την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας που πλήττεται συχνά από φυσικές καταστροφές. Η Ζία παρέμεινε πιστή στις παραδόσεις και προσεκτική στις εκφράσεις της, σε αντίθεση με την πιο δυναμική Χασίνα, δημιουργώντας ένα δίπολο προσωπικοτήτων που δίχασε βαθιά την κοινωνία.

Η επόμενη μέρα και η κληρονομιά του Τάριγκ Ραχμάν

Ο θάνατος της Ζία βρίσκει το κόμμα της, το BNP, σε θέση ισχύος ενόψει των βουλευτικών εκλογών του Φεβρουαρίου. Ο γιος της και διάδοχός της, Τάριγκ Ραχμάν, επέστρεψε πρόσφατα από την πολυετή εξορία του στο Λονδίνο και θεωρείται πλέον ο επικρατέστερος υποψήφιος για την πρωθυπουργία. Η πρόσφατη αθώωση της Ζία και του Ραχμάν από το Ανώτατο Δικαστήριο για τις υποθέσεις διαφθοράς του 2018 άνοιξε τον δρόμο για την πλήρη πολιτική τους αποκατάσταση.

Στους διαδρόμους των διπλωματικών αποστολών στη Ντάκα, επισημαίνεται ότι η απώλεια της Ζία μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης συσπείρωσης για τους υποστηρικτές του BNP. Η πρόκληση πλέον έγκειται στη διατήρηση της δημοκρατικής σταθερότητας σε μια χώρα που προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές από την αιματηρή καταστολή των φοιτητικών διαδηλώσεων του 2024 και να προχωρήσει σε μια νέα εποχή πολιτικού πλουραλισμού.