COP30: Δισεκατομμύρια για τα δάση, αλλά χωρίς δεσμευτικό σχέδιο για την αποψίλωση

Η φετινή σύνοδος κορυφής για το κλίμα COP30, που φιλοξενήθηκε από τη Βραζιλία στην πόλη Μπέλεμ του Αμαζονίου, ολοκληρώθηκε με ένα ανάμεικτο αποτέλεσμα για τα τροπικά δάση και τους ιθαγενείς πληθυσμούς. Παρά τη δέσμευση δισεκατομμυρίων σε νέα κεφάλαια και την ιστορική συμμετοχή ιθαγενών αντιπροσώπων, οι χώρες απέτυχαν να συμφωνήσουν σε ένα δεσμευτικό σχέδιο για τον τερματισμό της αποψίλωσης, βασιζόμενες αντ’ αυτού σε έναν εθελοντικό οδικό χάρτη.

Αυτή η εξέλιξη έρχεται ως συνέχεια της επιμονής της Βραζιλίας να φιλοξενήσει τη φετινή σύνοδο κορυφής για το κλίμα COP30 στην αμαζόνια πόλη Μπέλεμ, με στόχο να θέσει τα τροπικά δάση στο επίκεντρο των διαπραγματεύσεων για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Η επιλογή της τοποθεσίας υπογράμμισε τη ζωτική σημασία του Αμαζονίου ως ρυθμιστή του παγκόσμιου κλίματος και την ανάγκη για άμεση δράση.

Η φιλοδοξία της Βραζιλίας και οι αρχικές ελπίδες

Η εβδομάδα των συνομιλιών στο Μπέλεμ ξεκίνησε με σημαντική αισιοδοξία, καθώς η Βραζιλία φιλοδοξούσε να αναδείξει την ηγετική της θέση στην προστασία του περιβάλλοντος. Η Γερμανία δεσμεύτηκε να προσφέρει 1 δισεκατομμύριο ευρώ στο εμβληματικό Tropical Forests Forever Facility (TFFF) της Βραζιλίας, ένα ταμείο που θα υποστηρίξει την παγκόσμια διατήρηση των απειλούμενων δασών.

Αυτή η συνεισφορά ανέβασε τις συνολικές εισφορές του TFFF σε σχεδόν 7 δισεκατομμύρια δολάρια, με την κυβέρνηση της Βραζιλίας να αναμένει περαιτέρω συνεισφορές από χώρες όπως η Κίνα και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, με στόχο να φτάσει τα 10 δισεκατομμύρια δολάρια έως το τέλος του έτους.

Επιπλέον, ευρωπαϊκές χώρες ανακοίνωσαν τη στήριξή τους σε μια πρωτοβουλία 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την προστασία του τροπικού δάσους της λεκάνης του Κονγκό. Η πόλη του Μπέλεμ, μάλιστα, πρωτοπορεί σε ένα οικονομικό μοντέλο βιοοικονομίας που στοχεύει να ωφελήσει τους ντόπιους από ένα υγιές τροπικό δάσος, ενισχύοντας την εικόνα της Βραζιλίας ως πρωτοπόρου στην πράσινη ανάπτυξη.

Χρηματοδοτήσεις και η απουσία δεσμευτικού σχεδίου

Παρά τις σημαντικές χρηματοδοτικές δεσμεύσεις, η σύνοδος έκλεισε με μια πικρή γεύση, καθώς οι διαπραγματευτές απέσυραν έναν προτεινόμενο οδικό χάρτη για τον τερματισμό της αποψίλωσης από την τελική συμφωνία. Αυτός ο οδικός χάρτης θα απαιτούσε από τις χώρες να παρουσιάσουν συγκεκριμένα σχέδια για την επίτευξη της δέσμευσης μηδενικής αποψίλωσης έως το 2030, η οποία είχε γίνει δύο χρόνια νωρίτερα στη σύνοδο κορυφής του Ντουμπάι.

Η Βραζιλία ως οικοδέσποινα της COP30, αφού απέτυχε να επιτύχει συμφωνία για ένα δεσμευτικό σχέδιο, πρότεινε έναν εθελοντικό οδικό χάρτη, μαζί με έναν άλλο για τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα, όπως δήλωσε ο πρόεδρος της COP30, Andre Correa do Lago. «Υπήρχε τεράστια προσδοκία να φύγουμε με κάτι πιο συγκεκριμένο», δήλωσε ο Carlos Rittl, διευθυντής δημόσιας πολιτικής στην οργάνωση Wildlife Conservation Society, προσθέτοντας ότι η τελική συμφωνία δεν παρείχε τις απαντήσεις «που ζήτησε ο Αμαζόνιος και που περίμενε ο κόσμος».

Ο ρόλος των ιθαγενών πληθυσμών και οι απογοητεύσεις

Η COP30 θεωρήθηκε επίσης μια τεράστια ευκαιρία για τους ιθαγενείς πληθυσμούς να αποκτήσουν μεγαλύτερη φωνή στις διαπραγματεύσεις, εν μέρει λόγω του κρίσιμου ρόλου τους στην προστασία απειλούμενων οικοσυστημάτων όπως ο Αμαζόνιος. Πραγματικά, καμία άλλη σύνοδος κορυφής για το κλίμα δεν είχε φιλοξενήσει τόσο πολλούς ιθαγενείς, με περίπου 3.000 ηγέτες από όλο τον κόσμο να είναι παρόντες, σύμφωνα με τον Toya Manchineri, επικεφαλής του Συντονισμού των Ιθαγενών Οργανώσεων του Βραζιλιάνικου Αμαζονίου. Χιλιάδες ιθαγενείς διαδηλωτές απαίτησαν δικαιώματα και προστασία του Αμαζονίου.

Επίσης, σημειώθηκαν ορισμένες νίκες, όπως η ανακοίνωση της Βραζιλίας για την οριοθέτηση 10 νέων ιθαγενών εδαφών, που καλύπτουν σχεδόν 1.000 τετραγωνικά μίλια. Επιπλέον, περίπου το ένα πέμπτο του ταμείου TFFF προορίζεται για τους ιθαγενείς που προστατεύουν τα δάση.

Ωστόσο, ο Manchineri εξέφρασε την απογοήτευσή του για την αποτυχία να συμπεριληφθεί στην ατζέντα ένα θέμα για την επίσημη αναγνώριση ότι η οριοθέτηση των ιθαγενών εδαφών αποτελεί κλιματική πολιτική. «Το γεγονός είναι ότι φεύγουμε από εδώ, ως ιθαγενές κίνημα από τον Αμαζόνιο, πολύ πιο δυνατοί», δήλωσε.

Οι επιπτώσεις και η επόμενη μέρα για τα τροπικά δάση

Τα τροπικά δάση, τα οποία συγκρατούν τεράστιες ποσότητες άνθρακα που θερμαίνει τον πλανήτη, βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο από ποτέ να εξαφανιστούν, μαζί με χιλιάδες κοινότητες και είδη ζώων και φυτών που τα κατοικούν. Οι μαζικές πυρκαγιές που τροφοδοτούνται από την κλιματική αλλαγή οδήγησαν την παγκόσμια απώλεια δασών σε επίπεδα ρεκόρ πέρυσι, ακόμη και καθώς οι γεωργικές εκτάσεις συνέχισαν να επεκτείνονται σε βάρος των δέντρων σε αναπτυσσόμενες χώρες που διαθέτουν τις μεγαλύτερες περιοχές παρθένων δασών.

Η María Heloísa Rojas Corradi, υπουργός Περιβάλλοντος της Χιλής, υπογράμμισε ότι «η κλιματική αλλαγή και η απώλεια βιοποικιλότητας είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος». Η Frances Seymour, ανώτερη σύμβουλος πολιτικής στο Woodwell Climate Research Center, δήλωσε ότι «για όλους αυτούς τους λόγους, θα χαρακτήριζα την COP30 επιτυχημένη για τα δάση», αναγνωρίζοντας τις σημαντικές χρηματοδοτήσεις και τον αυξημένο ρόλο των ιθαγενών.

Ωστόσο, η αποδυνάμωση περιβαλλοντικών νόμων από Βραζιλιάνους βουλευτές μετά τη σύνοδο, δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα για την αποτελεσματικότητα των δεσμεύσεων.

Τι αναμένεται στη συνέχεια

Παρά την αποτυχία επίτευξης ενός δεσμευτικού οδικού χάρτη για την αποψίλωση, η COP30 στο Μπέλεμ κατάφερε να φέρει τα τροπικά δάση στο προσκήνιο των παγκόσμιων συζητήσεων και να εξασφαλίσει πρωτοφανή χρηματοδότηση. Η προσοχή στρέφεται τώρα στην εφαρμογή των εθελοντικών οδικών χαρτών και των νέων πρωτοβουλιών, καθώς και στην πίεση που θα ασκηθεί για την τήρηση των δεσμεύσεων.

Η Reuters μεταδίδει ότι διάφορες κυβερνήσεις και εταιρείες ανακοίνωσαν επίσης εκατομμύρια δολάρια σε νέα προγράμματα για την παραγωγή πιο φιλικού προς τα δάση βοείου κρέατος και την ενίσχυση της αλυσίδας εφοδιασμού δασικών προϊόντων. Η επόμενη περίοδος θα είναι κρίσιμη για να φανεί αν οι χρηματοδοτικές ενισχύσεις και ο αυξημένος διάλογος θα μεταφραστούν σε πραγματική προστασία των δασών και των κοινοτήτων που εξαρτώνται από αυτά.