Χιλιάδες Τσέχοι και Σλοβάκοι γιόρτασαν τη Δευτέρα την επέτειο της Βελούδινης Επανάστασης του 1989, η οποία τερμάτισε δεκαετίες κομμουνιστικής διακυβέρνησης στην πρώην Τσεχοσλοβακία, με διαδηλώσεις που προειδοποιούσαν ότι οι δημοκρατικές αξίες βρίσκονται ξανά υπό απειλή.
Οι κινητοποιήσεις σε Πράγα και Μπρατισλάβα αναδεικνύουν τις αυξανόμενες ανησυχίες για την πολιτική πορεία των δύο χωρών, εν μέσω φιλορωσικών τάσεων και αμφισβήτησης των δυτικών δεσμών.
Αυτή η ετήσια επέτειος, η οποία σηματοδοτεί την ειρηνική μετάβαση από τον κομμουνισμό στη δημοκρατία, αποκτά φέτος ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς οι πολίτες εκφράζουν φόβους για την κατεύθυνση που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις τους. Η Τσεχοσλοβακία, μετά τον ειρηνικό της διαχωρισμό το 1993, διατήρησε φιλικές σχέσεις και οι δύο χώρες εντάχθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ, όμως πολλοί φοβούνται ότι ο φιλοδυτικός, δημοκρατικός προσανατολισμός τους απειλείται.
Οι ανησυχίες στη Σλοβακία: Η πολιτική του Ρόμπερτ Φίτσο
Στη Σλοβακία, χιλιάδες πολίτες συγκεντρώθηκαν στην πρωτεύουσα Μπρατισλάβα και σε άλλες πόλεις, συμμετέχοντας σε συγκεντρώσεις που οργανώθηκαν από κόμματα της αντιπολίτευσης και ομάδες πολιτών. Οι διαδηλώσεις αυτές είχαν ως στόχο να διαμαρτυρηθούν για αυτό που θεωρούν δημοκρατική οπισθοδρόμηση και τις φιλορωσικές πολιτικές του πρωθυπουργού Ρόμπερτ Φίτσο.
Ο Φίτσο, ο οποίος διανύει την τέταρτη θητεία του ως πρωθυπουργός, έχει υιοθετήσει μια φιλορωσική στάση στον πόλεμο στην Ουκρανία και έχει συναντηθεί επανειλημμένα με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Έχει καταργήσει ένα ειδικό γραφείο για τη διερεύνηση της διαφθοράς και του σοβαρού εγκλήματος, έχει ενισχύσει τον κρατικό έλεγχο στα δημόσια μέσα ενημέρωσης και έχει κατηγορήσει ακτιβιστές για σχεδιασμό πραξικοπήματος.
Ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας έχει δηλώσει ότι η χώρα του δεν θα υποστηρίξει τη χρήση παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για στρατιωτική χρηματοδότηση της Ουκρανίας, ένα θέμα που έχει προκαλέσει αδιέξοδο στην ΕΕ.
Επιπλέον, ο Φίτσο έχει αναφέρει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να καταρρεύσει και ότι η Σλοβακία πρέπει να είναι προετοιμασμένη για ένα τέτοιο σενάριο. Αυτό έχει προκαλέσει κριτική ότι εισάγει τη δυνατότητα εξόδου από την ΕΕ στη δημόσια συζήτηση, αν και δεν έχει προτείνει την αποχώρηση της χώρας.
Ο ηγέτης του κόμματος των Δημοκρατών της αντιπολίτευσης, Γιαροσλάβ Ναντ, δήλωσε στο πλήθος ότι «ο Φίτσο επιτίθεται σε ανεξάρτητους θεσμούς, τον πολιτισμό, τα μέσα ενημέρωσης… ακριβώς όπως έκαναν οι κομμουνιστές», προσθέτοντας ότι «ο Φίτσο μας απομακρύνει από τον δημοκρατικό κόσμο».
Η στάση του Φίτσο έχει αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης και σε συνόδους κορυφής της ΕΕ, όπου τα εθνικά συμφέροντα δοκιμάζουν την ενότητα.
Οι διαδηλώσεις στην Πράγα και οι αντιδράσεις στην Τσεχία
Η Βελούδινη Επανάσταση αποτελεί την πιο δημοφιλή εθνική πολιτική αργία στην Τσεχική Δημοκρατία, και εορτάζεται με συναυλίες στους δρόμους, εκθέσεις και το άναμμα κεριών στη λεωφόρο Ναρόντνι της Πράγας, όπου η αστυνομία είχε χτυπήσει φοιτητές σε μια ειρηνική συγκέντρωση το 1989.
Φέτος, χιλιάδες πολίτες συγκεντρώθηκαν επίσης στην Πλατεία της Παλιάς Πόλης της Πράγας, κρατώντας τσεχικές, ευρωπαϊκές και ουκρανικές σημαίες για να διαμαρτυρηθούν κατά του Αντρέι Μπάμπις.
Προτεινόμενο Ο υπουργός Εξωτερικών της Τσεχίας προειδοποιεί: Ο Μπάμπις θα γίνει «μαριονέτα» του Όρμπαν
Ο Αντρέι Μπάμπις, δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας και πρώην πρωθυπουργός, κέρδισε τις εκλογές της 3ης-4ης Οκτωβρίου με το λαϊκιστικό κόμμα ΑΝΟ και προσπαθεί να σχηματίσει κυβέρνηση με συμμάχους, συμπεριλαμβανομένου ενός ακροδεξιού κόμματος που αντιτίθεται στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ.
Οι επικριτές του υποστηρίζουν ότι ο Μπάμπις έχει συγκρούσεις συμφερόντων που προκύπτουν από τις τεράστιες επιχειρηματικές του συμμετοχές. Οι διαδηλωτές επέκριναν επίσης τις προτάσεις για περικοπή της βοήθειας προς την Ουκρανία, καθώς και την ενίσχυση του ελέγχου στα δημόσια μέσα ενημέρωσης και τη χρηματοδότηση μη κυβερνητικών οργανώσεων.
Η Τσεχία έχει ήδη αποφασίσει να μειώσει τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία.
Ο μηχανικός Μάρτιν Λέσκα, μιλώντας στη συγκέντρωση της Πράγας, δήλωσε: «Η κυβέρνηση που πιθανότατα θα σχηματιστεί θέλει να χαλαρώσει τους δεσμούς μας με τον πολιτισμένο κόσμο, με τη Δυτική Ευρώπη και με την Ευρωπαϊκή Ένωση». Πρόσθεσε ότι ανησυχεί πολύ ότι αυτό «δεν θα είναι προς όφελος της χώρας μας και των ανθρώπων που ζουν σε αυτήν». Ο υπουργός Εξωτερικών της Τσεχίας έχει προειδοποιήσει ότι ο Μπάμπις θα μπορούσε να γίνει «μαριονέτα» του Όρμπαν, επηρεάζοντας την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας.
Ο Αντρέι Μπάμπις έχει υπογράψει συμφωνία συνασπισμού, φέρνοντάς τον πιο κοντά στην εξουσία, ενώ η εκλογή του Τομίο Οκαμούρα ως προέδρου της κάτω Βουλής σηματοδότησε την πρώτη τοποθέτηση της συμμαχίας του με ακροδεξιά κόμματα.
Οι επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή πορεία και οι εσωτερικές τριβές
Η στάση των κυβερνήσεων σε Σλοβακία και Τσεχία απέναντι στην ΕΕ και τη Ρωσία δημιουργεί ένα κλίμα ανησυχίας για την ενότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πιθανότητα σχηματισμού ενός μπλοκ με την Ουγγαρία, όπως έχει αναφερθεί, θα μπορούσε να οδηγήσει σε πιο επιφυλακτικές θέσεις απέναντι στην Ουκρανία και να επηρεάσει τις γενικότερες αποφάσεις της ΕΕ.
Σύμφωνα με το Reuters, οι διαδηλώσεις αυτές υπογραμμίζουν την πολυσύνθετη φύση των πολιτικών εξελίξεων στην Κεντρική Ευρώπη.
Ο Μπάμπις έχει δηλώσει ότι θα αντιμετωπίσει τυχόν συγκρούσεις συμφερόντων μόλις διοριστεί πρωθυπουργός, αλλά δεν έχει διευκρινίσει πώς. Αυτό έχει προκαλέσει σύγκρουση με τον Πρόεδρο Πέτρ Πάβελ, ο οποίος έχει απαιτήσει από τον Μπάμπις να καταστήσει σαφείς τις προθέσεις του πριν τον διορίσει.
Ο Πρόεδρος Πάβελ έχει ζητήσει από τον Μπάμπις να δεσμευτεί δημόσια για την επίλυση του ζητήματος. Η κατάσταση αυτή δημιουργεί εσωτερικές τριβές και αβεβαιότητα για την πολιτική σταθερότητα της χώρας.
Το μέλλον της δημοκρατίας στην Κεντρική Ευρώπη
Οι εκδηλώσεις για την επέτειο της Βελούδινης Επανάστασης φέτος αναδεικνύουν την ευαισθησία των δημοκρατικών θεσμών και την ανάγκη για συνεχή επαγρύπνηση. Οι πολίτες των δύο χωρών, με τις διαδηλώσεις τους, στέλνουν ένα σαφές μήνυμα ότι οι αξίες της ελευθερίας και της δημοκρατίας, για τις οποίες αγωνίστηκαν το 1989, πρέπει να προστατεύονται ενεργά.
Η πολιτική αστάθεια και οι διαφορετικές προσεγγίσεις σε κρίσιμα διεθνή ζητήματα, όπως η στήριξη στην Ουκρανία και η σχέση με την ΕΕ, θα καθορίσουν την πορεία της Τσεχίας και της Σλοβακίας τα επόμενα χρόνια.
