Η συζήτηση για την εκλογιμότητα του Ντόναλντ Τραμπ επανήλθε στο προσκήνιο μετά δηλώσεις του προέδρου που δεν απέκλεισαν το ενδεχόμενο διεκδίκησης τρίτης θητείας, ενώ παράλληλα άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο νομικής αντιμετώπισης του ορίου δύο θητειών.
Τι ορίζει η 22η τροποποίηση
Η 22η τροποποίηση του αμερικανικού Συντάγματος απαγορεύει σε οποιονδήποτε να εκλεγεί στη θέση του προέδρου πάνω από δύο φορές, καθιερώνοντας ένα σαφές όριο στη διάρκεια της προεδρίας.
Η 22η τροποποίηση εγκρίθηκε μετά την εποχή του Φράνκλιν Ρούσβελτ, ο οποίος υπηρέτησε για περισσότερες από δύο θητείες, και θεσπίστηκε για να αποτρέψει τη μόνιμη συγκέντρωση εξουσίας σε ένα πρόσωπο.
Οι νομικές προοπτικές μιας πρόκλησης
Η συνταγματική ερμηνεία μοιάζει σαφής για πολλούς νομικούς: το κείμενο περιορίζει την εκλογιμότητα σε δύο φορές, και οποιαδήποτε αντισυμβατική προσέγγιση θα έπρεπε να ξεπεράσει αυτή τη νομική διάταξη.
Ο ρόλος του Ανώτατου Δικαστηρίου είναι κεντρικός σε ένα υποθετικό δικαστικό τεστ· νομικοί σχολιαστές προβλέπουν ότι το Δικαστήριο θα ερμήνευε τη διάταξη κατά τρόπο που διατηρεί το όριο των δύο εκλογών.
Πρακτικά εμπόδια για αλλαγή του Συντάγματος
Η διαδικασία τροποποίησης του Συντάγματος απαιτεί είτε 2/3 πλειοψηφία στη Βουλή και τη Γερουσία είτε σύγκληση συνταγματικής σύναξης από 2/3 των πολιτειών, και στη συνέχεια την έγκριση από 38 πολιτειακές νομοθεσίες.
Η πολιτική ισορροπία στο Κογκρέσο περιπλέκει δραστικά ένα τέτοιο εγχείρημα: οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν μια οριακή πλειοψηφία στη Βουλή και μικρή πλειοψηφία στη Γερουσία, ενώ ελέγχουν 28 πολιτειακές νομοθεσίες, γεγονός που καθιστά την επίτευξη των απαιτούμενων ποσοστών εξαιρετικά δύσκολη.
Προτάσεις για αλλαγή κανόνων και απαγορεύσεις στο αξίωμα του αντιπροέδρου
Υπάρχουν προτάσεις στο πολιτικό πεδίο που θέλουν να τροποποιηθεί η 22η τροποποίηση ώστε να επιτρέπεται τρίτη μη συνεχόμενη θητεία, όπως η πρωτοβουλία που παρουσίασε ο βουλευτής Άντι Όγκλες, αλλά η εφαρμογή της θα απαιτούσε την ίδια δύσκολη διαδικασία τροποποίησης.
Προτεινόμενο Η Βιρτζίνια εξετάζει ανασχεδιασμό χάρτων που θα επηρεάσει το Κογκρέσο
Εναλλακτικά σενάρια που προτάθηκαν δημόσια, όπως η υποψηφιότητα για αντιπρόεδρο με σκοπό την ανάληψη της προεδρίας μετά από παραίτηση, συγκρούονται με ρητή διάταξη της 12ης τροποποίησης, η οποία αποκλείει από τη θέση του αντιπροέδρου όποιον είναι συνταγματικά ανεπιλέξιμος για την προεδρία.
Πολιτικές και θεσμικές συνέπειες
Η δημόσια συζήτηση για την πιθανότητα τρίτης υποψηφιότητας δημιουργεί εντάσεις μέσα στο ίδιο το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και αναζωπυρώνει ερωτήματα για τη λειτουργία θεσμών όπως το Κογκρέσο και το Δικαστικό Σώμα.
Η πολιτική ρευστότητα έχει πρακτική σημασία για τις εκλογικές στρατηγικές, ειδικά αφού ο Τραμπ έχει ήδη δύο μη συνεχόμενες περιόδους στην εξουσία, γεγονός που ορισμένοι επιτελείς θεωρούν ότι αλλάζει το πλαίσιο της συζήτησης για πιθανή τρίτη θητεία.
Τι δείχνουν οι ψηφίσματα και οι αριθμοί
Τα αριθμητικά δεδομένα στο Κογκρέσο φανερώνουν τη δυσκολία αλλαγών: η Βουλή έχει τρέχουσα κατανομή 219-213 υπέρ των Ρεπουμπλικάνων, ενώ η Γερουσία εμφανίζει 53-47 υπέρ τους, στοιχεία που περιορίζουν την πιθανότητα εύκολης τροποποίησης.
Στο επίπεδο των πολιτειών, ο έλεγχος 28 νομοθεσιών από τους Ρεπουμπλικάνους δεν εξασφαλίζει την απαιτούμενη πλειοψηφία των 38 πολιτειών για ριζικές συνταγματικές αλλαγές, καθιστώντας τη διαδικασία πρακτικά απίθανη υπό τις παρούσες πολιτικές ισορροπίες.
Πρακτικά συμπεράσματα
Η νομική πραγματικότητα που προκύπτει από τις ισχύουσες διατάξεις και την πρακτική πολιτική ισχύ σηματοδοτεί ότι οποιαδήποτε προσπάθεια τρίτης θητείας θα αντιμετωπίσει σημαντικά νομικά και πολιτικά εμπόδια.
Η αναμέτρηση για την εκλογιμότητα πιθανότατα θα καθοριστεί από συνδυασμό δικαστικών αποφάσεων, κοινοβουλευτικών διεργασιών και πολιτικών διαπραγματεύσεων, παρά από μια απλή πολιτική απόφαση ή στρατηγικό ελιγμό.
Σημείωση: Η συζήτηση αυτή βασίζεται σε δημόσιες δηλώσεις και νομικές εκτιμήσεις που έγιναν πρόσφατα, περιλαμβάνοντας αναφορές στις υφιστάμενες συνταγματικές διατάξεις και σε προτάσεις που έχουν τεθεί στη Βουλή.
