Μια ατμόσφαιρα αισιοδοξίας που είχε καλλιεργηθεί στις Βρυξέλλες μετατράπηκε γρήγορα σε απογοήτευση, καθώς οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέτυχαν να καταλήξουν σε συμφωνία για τη χρήση παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων προς χρηματοδότηση της Ουκρανίας.
Παρά την επιβολή νέων κυρώσεων τόσο από την ΕΕ όσο και από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η αδυναμία επίτευξης μιας τόσο κρίσιμης απόφασης όχι μόνο υπονόμευσε την αξιοπιστία κορυφαίων ευρωπαίων αξιωματούχων, αλλά άφησε και το Κίεβο σε κρίσιμη ανάγκη χρηματοδότησης για το εγγύς μέλλον.
Η αποτυχημένη απόπειρα χρηματοδότησης της Ουκρανίας
Ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε την εκταμίευση ενός ζωτικής σημασίας δανείου ύψους 140 δισεκατομμυρίων ευρώ, το οποίο θα προερχόταν από τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία και θα κάλυπτε τις ανάγκες της Ουκρανίας για τα επόμενα δύο χρόνια. Ωστόσο, τα σχέδια αυτά ναρκοθετήθηκαν από την απροσδόκητη αντίσταση του Βέλγου Πρωθυπουργού, Μπαρτ Ντε Βέβερ, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του μόλις τον Φεβρουάριο.
Η αντίθεση της βελγικής κυβέρνησης βασίστηκε σε έντονους φόβους για ενδεχόμενα αντίποινα από τη Μόσχα, δεδομένου ότι η συντριπτική πλειονότητα των εν λόγω περιουσιακών στοιχείων φυλάσσεται στο Βέλγιο.
Η εξέλιξη αυτή εξέπληξε τόσο τους διπλωμάτες της ΕΕ όσο και τους ανώτατους αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ομάδα της Προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, φέρεται να είχε διαβεβαιώσει τους συνεργάτες της ότι είχαν βρει λύσεις για τις βελγικές ανησυχίες.
Πλέον, το ζήτημα της κάλυψης του οικονομικού κενού της Ουκρανίας μετατίθεται για τον Δεκέμβριο, με την πιθανότητα να συγκληθεί μια έκτακτη σύνοδος κορυφής νωρίτερα, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η επείγουσα κατάσταση.
Ο αντίκτυπος στην αξιοπιστία των ηγετών
Η αποτυχία αυτή είχε ιδιαίτερα αρνητικό αντίκτυπο στην αξιοπιστία του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, και της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Ειδικά ο Κόστα, είχε προχωρήσει σε μια ιδιαίτερα αισιόδοξη δήλωση προς τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι στην έναρξη της συνόδου, υποσχόμενος την «πολιτική απόφαση» για την εξασφάλιση των οικονομικών αναγκών της Ουκρανίας μέχρι το 2027, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς στρατιωτικού εξοπλισμού.
Στη μεταμεσονύκτια συνέντευξη Τύπου, οι δύο κορυφαίοι αξιωματούχοι κλήθηκαν να εξηγήσουν την ανατροπή, παρουσιάζοντας ασαφή τελικά συμπεράσματα. Από αυτά απουσίαζε κάθε ρητή αναφορά στη χρήση των ακινητοποιημένων περιουσιακών στοιχείων για ένα «δάνειο αποζημιώσεων» προς την Ουκρανία.
Παρά τις επιμονές του Κόστα ότι το σχέδιο δεν έχει εγκαταλειφθεί, κανείς δεν μπορούσε να πει με βεβαιότητα πότε, ή ακόμα και αν, η ΕΕ θα συμφωνήσει τελικά στη χρήση των παγωμένων κρατικών περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας για τη στήριξη της άμυνας του Κιέβου.
Αρχική αισιοδοξία: νέες κυρώσεις και ο ρόλος του Τραμπ
Πριν από την ανατροπή σχετικά με τα περιουσιακά στοιχεία, η διάθεση μεταξύ των συμμάχων της Ουκρανίας ήταν ιδιαίτερα θετική. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε ήδη εγκρίνει το 19ο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας, στοχοποιώντας τον «σκιώδη στόλο» των πετρελαιοφόρων του Πούτιν, καθώς και κρίσιμους τομείς όπως οι τράπεζες και η ενέργεια.
Προτεινόμενο Φινλανδία: Έκκληση για Tomahawk στην Ουκρανία και αξιοποίηση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων
Επιπλέον, ο Ντόναλντ Τραμπ, για πρώτη φορά, είχε λάβει δράση κατά της Μόσχας, επιβάλλοντας αυτό που ο ίδιος χαρακτήρισε «τεράστιες κυρώσεις» στις μεγαλύτερες ρωσικές πετρελαϊκές εταιρείες. Η κίνηση αυτή ήρθε μετά από μήνες συνομιλιών για την ειρήνη με τον Πούτιν, οι οποίες, σύμφωνα με τον Τραμπ, «απλώς δεν οδηγούσαν πουθενά».
Αυτό το γεγονός χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό από ανώτερους ευρωπαίους αξιωματούχους, τόσο ιδιωτικά όσο και δημόσια, στην αρχή της συνόδου, δίνοντας μια αίσθηση ότι «βρισκόμασταν σε μια αρκετά καλή θέση».
Άλλες προκλήσεις και οι διαπραγματεύσεις για το κλίμα
Κατά τη διάρκεια της συνόδου, ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, γνωστός για την αντισυμβατική του στάση, συνέβαλε στην πρόοδο των υπολοίπων ηγετών, καθώς απείχε από το μεγαλύτερο μέρος των συζητήσεων για την Ουκρανία. Παρόλο που θεωρεί ότι η Ευρώπη δεν θα έπρεπε να πολεμά έναν ξένο πόλεμο, φαίνεται να έχει υιοθετήσει την άποψη ότι δεν επιθυμεί πλέον να έρχεται σε μεγάλη σύγκρουση με την ΕΕ.
Μετά από συζητήσεις που χαρακτηρίστηκαν ενίοτε τεταμένες, οι ηγέτες κατάφεραν να συμφωνήσουν και στα συμπεράσματα της συνόδου σχετικά με τους κλιματικούς στόχους της Ένωσης, αποφεύγοντας μια οριστική διάσταση. Το τελικό κείμενο δεν ενέκρινε ρητά τον στόχο μείωσης των εκπομπών για το 2040, αφήνοντας τις κρίσιμες αποφάσεις για μεταγενέστερη ημερομηνία.
Ένας διπλωμάτης περιέγραψε το αποτέλεσμα ως μια «κλασική» έκβαση της ΕΕ, όπου «όλοι είναι εξίσου δυσαρεστημένοι».
Το μέλλον της βοήθειας προς το Κίεβο
Παρά την αποτυχία, ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν επέμεινε ότι η πρόταση για χρήση των περιουσιακών στοιχείων για τη δημιουργία δανείου προς το Κίεβο δεν έχει εγκαταλειφθεί. «Δεν έχει θαφτεί, μπορέσαμε να συζητήσουμε τεχνικές λεπτομέρειες», δήλωσε στους δημοσιογράφους, τονίζοντας την ανάγκη να προχωρήσουν μεθοδικά, αποφεύγοντας οποιαδήποτε ενέργεια αντίθετη προς το διεθνές δίκαιο.
Η Πρόεδρος φον ντερ Λάιεν προσπάθησε επίσης να δείξει θάρρος, διαβεβαιώνοντας ότι η ΕΕ θα παραμείνει σταθερός σύμμαχος του Κιέβου «μακροπρόθεσμα».
Ωστόσο, η Ουκρανία έχει δηλώσει ξεκάθαρα ότι χρειάζεται τα χρήματα στις αρχές του επόμενου έτους, γεγονός που καθιστά την καθυστέρηση ιδιαίτερα κρίσιμη. Πολλοί ηγέτες της ΕΕ αναμένεται να συναντηθούν ξανά με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι και τον Κιρ Στάρμερ του Ηνωμένου Βασιλείου, στο πλαίσιο της «συμμαχίας των πρόθυμων» για την υποστήριξη των ειρηνευτικών προσπαθειών.
Ο Ζελένσκι ελπίζει ότι αυτή τη φορά θα υπάρξει περισσότερη επιτυχία. «Μετά τις δικές μας κυρώσεις και τις κυρώσεις του Τραμπ, το δάνειο αποζημιώσεων θα έπρεπε να έχει κάνει αυτή τη μέρα πραγματικά καλή», παρατήρησε ένας διπλωμάτης της ΕΕ, εκφράζοντας την αίσθηση μιας χαμένης ευκαιρίας.
