Αμπντουλάχ Οτσαλάν: Κομβικός ο ρόλος του στην ειρηνευτική διαδικασία της Τουρκίας

Ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ο ηγέτης του απαγορευμένου Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), αποκτά κομβικό ρόλο στην ειρηνευτική διαδικασία της Τουρκίας, 26 χρόνια μετά την φυλάκισή του. Τρεις Τούρκοι βουλευτές τον επισκέφθηκαν τη Δευτέρα 24 Νοεμβρίου 2025 στη φυλακή Ιμραλί, στη Θάλασσα του Μαρμαρά, στο πλαίσιο των προσπαθειών της Άγκυρας να τερματίσει την τετραετή εξέγερση του PKK.

Αυτή η εξέλιξη σηματοδοτεί μια σημαντική καμπή σε μια διαδικασία που φάνταζε αδιανόητη μέχρι πριν από έναν χρόνο, καθώς η Τουρκία επιδιώκει να θέσει τέλος σε μια σύγκρουση που έχει διαρκέσει τέσσερις δεκαετίες και έχει κοστίσει τη ζωή σε πάνω από 40.000 ανθρώπους. Η κίνηση αυτή ακολουθεί την ανακοίνωση του PKK τον Μάιο του 2025 για αφοπλισμό και διάλυση, καθώς και την συμβολική καύση όπλων τον Ιούλιο του ίδιου έτους και την απόσυρση μαχητών από την Τουρκία τον περασμένο μήνα.

Ο κομβικός ρόλος του Οτσαλάν στην ειρήνευση

Η διαρκής επιρροή του Αμπντουλάχ Οτσαλάν στο PKK εξασφαλίζει ότι η εμπλοκή του είναι ζωτικής σημασίας για την ολοκλήρωση της ειρηνευτικής διαδικασίας. Όπως μεταδίδει το Reuters, τρεις Τούρκοι βουλευτές επισκέφθηκαν τον Οτσαλάν τη Δευτέρα 24 Νοεμβρίου 2025 στη φυλακή Ιμραλί, στη Θάλασσα του Μαρμαρά, για να προωθήσουν περαιτέρω τις συνομιλίες. Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών, οι κοινοβουλευτικοί έλαβαν δηλώσεις από τον Οτσαλάν σχετικά με τη διάλυση του PKK και τις κουρδικές δυνάμεις της Συρίας, τις οποίες η Τουρκία θεωρεί μέρος του PKK. Η επίτευξη ειρήνης θα αποτελούσε σημαντικό επίτευγμα για τον Πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν, καθώς η σύγκρουση έχει προκαλέσει βαθιές πολιτικές και πολιτιστικές διαιρέσεις στην Τουρκία και έχει καθυστερήσει την οικονομία στα κυρίως κουρδικά νοτιοανατολικά για μια γενιά. Ο Ερντογάν, 71 ετών, παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό στο παρασκήνιο καθώς προχωρούν οι ειρηνευτικές κινήσεις με το PKK, το οποίο θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση από την Άγκυρα και τους δυτικούς συμμάχους της. Ωστόσο, χαιρέτισε την απόφαση των τριών μελών της κοινοβουλευτικής επιτροπής να επισκεφθούν τον Οτσαλάν, 76 ετών, λέγοντας ότι «ανοίγει τον δρόμο για τη διαδικασία, συμβάλλει σε αυτήν και επιταχύνει την εξάλειψη της τρομοκρατίας». Η επίσκεψη αυτή είχε προαναγγελθεί, με μια κοινοβουλευτική αντιπροσωπεία να συναντά τον φυλακισμένο ηγέτη του PKK λίγες ημέρες νωρίτερα.

Οι εσωτερικές δυναμικές και η επιρροή του Οτσαλάν

Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές είναι ότι η ολοκλήρωση της ειρηνευτικής διαδικασίας απαιτεί μια λεπτή ισορροπία μεταξύ της κυβέρνησης, του Οτσαλάν και της ενεργού ηγεσίας του PKK στα όρη Καντίλ του βόρειου Ιράκ, καθώς και των δυνάμεων που είναι ευθυγραμμισμένες με τον Οτσαλάν στη βόρεια Συρία. Κριτικοί του Ερντογάν επισημαίνουν ότι ο ίδιος μπορεί να επιδιώκει την κουρδική υποστήριξη ενόψει πιθανών πρόωρων εκλογών ή συνταγματικών αλλαγών για την επέκταση της θητείας του πέραν του 2028. Μια βιντεοκλήση μεταξύ του Οτσαλάν και κορυφαίων στελεχών του PKK τον Μάιο του 2025, αφού ο ίδιος παρότρυνε το PKK να διαλυθεί και πριν από ένα συνέδριο στο οποίο ανακοινώθηκε η διάλυση, προσφέρει μια εικόνα της ισορροπίας και της έκτασης της επιρροής του Οτσαλάν στο PKK. Σε μια απομαγνητοφώνηση της βιντεοκλήσης, την οποία εξασφάλισε το Reuters από πηγή κοντά στη διαδικασία, ο Οτσαλάν δηλώνει ότι ο ίδιος αποφάσισε να παροτρύνει το PKK να διαλυθεί. «Η τελευταία κλήση έγινε με προσωπική μου πρωτοβουλία. Το είδα ως μια πολύτιμη ευκαιρία. Το προετοίμασα μόνος μου», λέει ο Οτσαλάν, σε σχόλια που φαίνεται να αντικρούουν τις υποδείξεις των κριτικών ότι ενήργησε κατ’ εντολή του κράτους. Η απομαγνητοφώνηση δείχνει ότι τα παρόντα στελέχη του PKK απάντησαν εκφράζοντας δυσπιστία προς το κράτος και αμφισβητώντας την προθυμία του να προωθήσει μεταρρυθμίσεις που ζητά ο Οτσαλάν, αλλά αναγνωρίζουν την ηγεσία του και εκφράζουν εμπιστοσύνη σε αυτόν. «Εκτιμώ αυτή την αφοσίωση. Δεν χρειάζομαι υποστήριξη, αλλά την εκτιμώ. Δεν υπερβάλλω, αλλά σας κρατώ ζωντανούς», λέει ο Οτσαλάν, ο οποίος δεν δείχνει κανένα συναίσθημα για τη διάλυση του PKK. «Δεν ήμουν λυπημένος. Δεν ήμουν συναισθηματικός και δεν θα είμαι. Το ίδρυσα μόνος μου και το τελειώνω μόνος μου», λέει στην απομαγνητοφώνηση, η οποία προσθέτει ότι στη βιντεοκλήση συμμετείχε ένας αξιωματούχος από την Τουρκία, υπογραμμίζοντας την κρατική εποπτεία της διαδικασίας.

Προκλήσεις και προοπτικές για την ειρήνη

Από τότε που πήρε τα όπλα εναντίον της Τουρκίας το 1984, ο στόχος του PKK έχει μετατοπιστεί από την επιδίωξη ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στην απαίτηση περιορισμένης αυτονομίας και μεγαλύτερων κουρδικών δικαιωμάτων. Ο Οτσαλάν παραμένει στη φυλακή αφού κρίθηκε ένοχος για προδοσία και αυτονομισμό από τουρκικό δικαστήριο το 1999. Η σημασία του στην ειρηνευτική διαδικασία έχει υπογραμμιστεί από το γεγονός ότι οι δικηγόροι του έλαβαν πρόσφατα άδεια να τον επισκεφθούν στη φυλακή για πρώτη φορά από το 2019. Ένας από τους δικηγόρους, ο Ιμπραήμ Μπιλμέζ, δήλωσε στο Reuters ότι οι συνθήκες κράτησης του Οτσαλάν έχουν βελτιωθεί και οι αξιωματούχοι έχουν γίνει πιο σεβαστοί. Μπορεί να αλληλεπιδρά με άλλους κρατούμενους που συνδέονται με το PKK, να διαβάζει βιβλία και να παρακολουθεί ορισμένα τηλεοπτικά κανάλια, αλλά δεν έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο, είπε ο Μπιλμέζ. «Η αποφασιστικότητά του, η δύναμη της θέλησής του παραμένουν αμετάβλητες. Τίποτα δεν έχει μειωθεί. Συνεχίζει να αγωνίζεται για μια δημοκρατική επίλυση του κουρδικού ζητήματος», δήλωσε ο δικηγόρος. Υπογραμμίζοντας επίσης τη σημασία του Οτσαλάν για την ειρηνευτική διαδικασία, ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ηγέτης του υπερεθνικιστικού κόμματος MHP, συμμάχου του Ερντογάν και επί μακρόν σφοδρός επικριτής του Οτσαλάν, έχει χαρακτηρίσει τον ηγέτη του PKK ως απαραίτητο για τον δηλωμένο στόχο του προέδρου να επιτύχει μια «Τουρκία χωρίς τρομοκρατία». «Δεν θα δίσταζα να πάω στο Ιμραλί με δικά μου μέσα… και να συναντήσω (τον Οτσαλάν) πρόσωπο με πρόσωπο γύρω από ένα τραπέζι», δήλωσε ο Μπαχτσελί σε βουλευτές του MHP στο κοινοβούλιο την περασμένη εβδομάδα. Η φιλοκουρδική DEM Party της Τουρκίας, το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα του κοινοβουλίου, έχει συναντηθεί με τον Οτσαλάν αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της διαδικασίας και ένας από τους βουλευτές της ήταν μεταξύ αυτών που τον επισκέφθηκαν τη Δευτέρα. Ακόμα και έτσι, πολλοί υποστηρικτές της DEM είναι σκεπτικοί σχετικά με την προθυμία του Ερντογάν να προωθήσει μεταρρυθμίσεις που ζητά ο Οτσαλάν για να ενισχύσει το καθεστώς των Κούρδων στην Τουρκία. Πηγές δήλωσαν στο Reuters ότι η Άγκυρα ετοιμάζει νόμο για να επιτρέψει σε χιλιάδες μαχητές και πολίτες του PKK να επιστρέψουν στην πατρίδα τους από κρυψώνες στο βόρειο Ιράκ στο πλαίσιο των συνομιλιών για τον τερματισμό της σύγκρουσης. Ο Οτσαλάν υπογράμμισε τη σημασία τέτοιων κινήσεων στην βιντεοκλήση του Μαΐου. «Πολλοί σύντροφοι θα επιστρέψουν στην Τουρκία. Ο νόμος πρέπει να το επιλύσει αυτό», αναφέρει η απομαγνητοφώνηση. «Πρέπει να προετοιμαστεί η δημοκρατική πολιτική και το νομικό πλαίσιο». Πολλοί Κούρδοι της Τουρκίας είναι επίσης σκεπτικοί σχετικά με την ειρηνευτική διαδικασία λόγω της νομικής καταστολής υπό τον Ερντογάν του φιλοκουρδικού πολιτικού κινήματος. Χιλιάδες έχουν συλληφθεί και δεκάδες βουλευτές και δήμαρχοι έχουν καθαιρεθεί και φυλακιστεί, συμπεριλαμβανομένου του πρώην ηγέτη του κόμματος Σελαχατίν Ντεμιρτάς. Η καταστολή έχει σταματήσει κατά τη διάρκεια της ειρηνευτικής διαδικασίας, και ο Μπαχτσελί έχει δηλώσει ότι η απελευθέρωση του Ντεμιρτάς θα μπορούσε να είναι επωφελής.

Η επόμενη μέρα για την Τουρκία και το κουρδικό ζήτημα

Η τρέχουσα ειρηνευτική διαδικασία, με τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο, αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για την Τουρκία να κλείσει ένα μακροχρόνιο κεφάλαιο σύγκρουσης. Η επιτυχία της, ωστόσο, εξαρτάται από την ικανότητα της Άγκυρας να διαχειριστεί τις πολύπλοκες εσωτερικές και εξωτερικές δυναμικές, να κερδίσει την εμπιστοσύνη της κουρδικής κοινότητας μέσω συγκεκριμένων μεταρρυθμίσεων και να διατηρήσει την ισορροπία μεταξύ των διαφόρων παραγόντων. Η πολιτική βούληση για νομικές μεταρρυθμίσεις και η απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων θα είναι καθοριστικής σημασίας για την εδραίωση της ειρήνης και την οικοδόμηση ενός πιο σταθερού μέλλοντος για την περιοχή.