Αυξανόμενοι δείκτες θνησιμότητας σε νέες ηλικιακές ομάδες της Ανατολικής Ευρώπης και η σημαντική άνοδος των ψυχικών νοσημάτων χωροθετούνται ανάμεσα στα πιο ανησυχητικά ευρήματα μιας διεθνούς μελέτης για τη δημόσια υγεία. Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο The Lancet και παρουσιάστηκε στο World Health Summit στο Βερολίνο, χαρτογραφεί την εξέλιξη της νοσηρότητας και της θνησιμότητας από το 1990 έως το 2023 και εντοπίζει διαφορετικές τάσεις ανά περιοχή και ηλικία.
Κύρια παγκόσμια τάση και μακροχρόνια πρόοδος
Παρά τη συνολική βελτίωση της δημόσιας υγείας κατά τις τελευταίες δεκαετίες, με σημαντική μείωση των παγκόσμιων ποσοστών θνησιμότητας από το 1950 έως το 2023, εμφανίζονται ταυτόχρονα νέες ανησυχητικές εξελίξεις. Η μέση προσδοκία ζωής έχει αυξηθεί κατά πάνω από είκοσι χρόνια σε αυτό το διάστημα, ωστόσο οι αλλαγές στις αιτίες θανάτου δημιουργούν νέες προκλήσεις για τα συστήματα υγείας.
Η έκθεση επισημαίνει ότι σχεδόν τα δύο τρίτα των παγκόσμιων θανάτων και της νοσηρότητας αποδίδονται πλέον σε μη μεταδιδόμενες νόσους, όπως η ισχαιμική καρδιοπάθεια, τα εγκεφαλικά και ο διαβήτης, με την επιβάρυνση να αυξάνεται κυρίως σε χώρες μεσαίου εισοδήματος.
Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη: νέες ηλικίες στο επίκεντρο
Στην Ανατολική Ευρώπη καταγράφεται έντονη αύξηση της θνησιμότητας σε νεαρές ηλικίες. Μεταξύ 2011 και 2023 τα ποσοστά θανάτων στις ηλικιακές ομάδες 15–19 και 20–24 έδειξαν αύξηση κατά περίπου 54% και 40% αντίστοιχα, μια εξέλιξη που αντιβαίνει τη γενική παγκόσμια τάση μείωσης.
Οι αιτίες αυτής της αύξησης είναι πολυσχιδείς: ουσιολογικές διαταραχές, αυτοκτονίες και ένοπλη βία προβάλλουν ως βασικοί παράγοντες, ενώ και φυσικά γεγονότα όπως σεισμοί και ακραία κλιματικά φαινόμενα έχουν επιβαρύνει τα ποσοστά θνησιμότητας στην περιοχή.
Η έκθεση συνδέει επίσης την ενίσχυση των συγκρούσεων με γεωπολιτικές μετατοπίσεις τα τελευταία χρόνια, επισημαίνοντας ότι η σύγκρουση στη χώρα της Ουκρανίας έχει αλλάξει το τοπίο των τραυματισμών και των θανατηφόρων περιστατικών στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη.
Αναδυόμενη κρίση ψυχικής υγείας
Ένα από τα πιο επιβαρυντικά στοιχεία της μελέτης είναι η έντονη αύξηση των ψυχικών διαταραχών σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι δείκτες του άγχους εμφανίζουν άνοδο κατά περίπου 63%, ενώ η κατάθλιψη σημειώνει αύξηση κοντά στο 26% στο εξεταζόμενο διάστημα, γεγονός που έχει εκτεταμένες επιπτώσεις στη νεολαία και στις παραγωγικές ηλικίες.
Προτεινόμενο Το Αβγό που Επιλέγεις Καθορίζει αν Είσαι Ναρκισσιστής
Στην Κεντρική Ευρώπη παρατηρείται αναντικειμενική αύξηση περιστατικών ψυχικών διαταραχών και διατροφικών διαταραχών μεταξύ εφήβων, με συνέπειες τόσο για τη σωματική όσο και για τη ψυχική υγεία των νέων. Ο Chris Murray, διευθυντής του IHME, είπε στο POLITICO ότι η άνοδος της κατάθλιψης και του άγχους προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία και απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση των αιτίων.
Περιφερειακές διαφοροποιήσεις στις αιτίες θνησιμότητας
Οι παράγοντες που ωθούν τις αλλαγές ποικίλλουν ανά περιοχή: στη Βόρεια και Λατινική Αμερική οι αυξήσεις σε θανάτους νέων συνδέονται κυρίως με υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, υπερδοσολογίες ναρκωτικών και αυτοκτονίες. Στην υποσαχάρια Αφρική η άνοδος αποδίδεται περισσότερο σε λοιμώξεις και ατυχήματα.
Στις χώρες μεσαίου εισοδήματος παρατηρείται ταχεία μετάβαση προς τις μη μεταδιδόμενες νόσους, με παράγοντες όπως ο γήρανση του πληθυσμού, η αργή πρόοδος στη μείωση του καπνίσματος και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και η αύξηση της παχυσαρκίας να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Διαβήτης και νεφρικά νοσήματα καταγράφονται επίσης ως κύριες αιτίες που επιβαρύνουν την εικόνα σε κεντροευρωπαϊκές χώρες.
Μέτρα πρόληψης και δυνατότητες βελτίωσης
Οι συντάκτες της έκθεσης επισημαίνουν ότι μεγάλο μέρος της σημερινής νόσου και αναπηρίας είναι προληπτό. Εκτιμάται ότι περίπου το ήμισυ των θανάτων και της αναπηρίας θα μπορούσε να αποφευχθεί αν αντιμετωπιστούν παράγοντες όπως ο υψηλός σάκχαρος αίματος, η υπέρβαροι και η παχυσαρκία.
Για να αντιστραφούν οι ανεπιθύμητες τάσεις χρειάζονται στοχευμένες δημόσιες παρεμβάσεις, διεύρυνση της πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη και κοινωνικοοικονομικές πολιτικές που μειώνουν τους υποκείμενους κινδύνους. Αυτές οι προτάσεις ενσωματώνονται στην ανάλυση των ερευνητών ως στοιχείο προτεραιότητας για το μέλλον.
Η έκθεση προσφέρει μια ανάγνωση που συνδυάζει θετικά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα στην υγεία του παγκόσμιου πληθυσμού με νέες, γεωγραφικά διαφοροποιημένες κρίσεις σε νεότερες ηλικίες. Η πρόκληση για τις αρχές υγείας και την πολιτική είναι να μεταφράσουν τα ευρήματα σε πρακτικές πολιτικές για την πρόληψη και την περίθαλψη, ώστε να μειωθεί ο ανθρώπινος και κοινωνικός φόρος των αναδυόμενων αυτών τάσεων.
