Οι διεθνείς διαπραγματεύσεις για το κλίμα συμπληρώνουν τριάντα χρόνια ενώ τα δεδομένα δείχνουν μικτές επιδόσεις: αυξημένες εκπομπές διοξειδίου και παγκόσμια θέρμανση που παραμένει υπό παρακολούθηση. Σύμφωνα με πληροφορίες του Reuters, οι διεκδικήσεις για πιο γρήγορη δράση έχουν ενταθεί πριν τη σύνοδο του Νοεμβρίου στον Βελέμ, με πολλές χώρες να διατηρούν δεσμεύσεις χωρίς να μειώνονται άμεσα οι εκπνοές.
Σε αυτό το πλαίσιο επισημαίνεται επίσης η έντονη παρουσία ιδιωτικών επενδύσεων στον τομέα ενέργειας και τεχνολογίας, ενώ σύνοδος στο Μπέλεμ προετοιμάζεται για δύσκολες συζητήσεις.
Αύξηση εκπομπών και θερμοκρασιακή τάση
Τα στοιχεία δείχνουν πως οι παγκόσμιες εκπομπές δεν υποχωρούν: από το 1995 οι εκπομπές έχουν αυξηθεί σημαντικά, με εκτιμήσεις που αναφέρουν αύξηση κατά περίπου 34% από το 1995. Η τάση αυτή παραμένει ασύμβατη με τα όρια που θέτουν επιστήμονες για κλιματική σταθερότητα, δημιουργώντας πίεση στις διπλωματικές μορφές διαπραγμάτευσης.
Παρά τα ετήσια ρεκόρ θερμοκρασιών, η μέτρηση του μέσου όρου 30 ετών που προβλέπει η συμφωνία του Παρισιού παραμένει κάτω από το κρίσιμο όριο, αν και με ενδείξεις υπέρβασης σε μεμονωμένα έτη. 1.5 βαθμοί Κελσίου παραμένει το όριο συναγερμού, ενώ 30ετής μέση χρησιμοποιείται ως αναφορά για πολιτικές αποφάσεις, όπως αναφέρει το World Resources Institute σε έκθεση του Οκτωβρίου.
Τεχνολογία και επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια
Η υιοθέτηση τεχνολογιών ανανεώσιμης ενέργειας και ηλεκτρικών οχημάτων έχει επιταχυνθεί, και οι ροές κεφαλαίων δείχνουν αλλαγή προτεραιοτήτων: η παγκόσμια επένδυση σε καθαρή ενέργεια αγγίζει 2.2 τρισεκατομμύρια δολάρια, ξεπερνώντας τα κεφάλαια για ορυκτά καύσιμα, σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας.
Ωστόσο, μέρος της αυξημένης ζήτησης ενέργειας εξισορροπείται από την επέκταση των αναγκών, χωρίς πλήρη υποκατάσταση των ορυκτών πηγών.
Η ταχεία πτώση κόστους των φωτοβολταϊκών και των ανεμογεννητριών, καθώς και οι βελτιώσεις στην αποδοτικότητα, έχουν δημιουργήσει αγορά διαφορετική από πριν μια δεκαετία, όπως επισημαίνει η άνοδος των ηλεκτρικών οχημάτων και η πτώση τιμών σε τεχνολογίες αποθήκευσης.
Παρ’ όλα αυτά, η μετάβαση παραμένει εν μέρει ημιαυτοματοποιημένη προς το νέο ενεργειακό μείγμα και όχι καθολική αντικατάσταση.
Ορυκτά καύσιμα και προκλήσεις ζήτησης
Παρά την άνοδο των ανανεώσιμων, η χρήση ορυκτών καυσίμων παραμένει υψηλή, με άνθρακα να διατηρείται σε επίπεδα κοντά στα ρεκόρ λόγω ζήτησης σε αναπτυσσόμενες οικονομίες. Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας προβλέπει πως η ζήτηση για άνθρακα θα παραμείνει αυξημένη έως το 2027, ενώ αναπτυσσόμενες αγορές αντισταθμίζουν μερικές μειώσεις σε άλλες περιοχές.
Επιπλέον, η αύξηση ενεργειακών αναγκών για κέντρα δεδομένων που τροφοδοτούν τεχνητή νοημοσύνη προσθέτουν νέο παράγοντα στη συνολική εικόνα.
Στην πλευρά της αγοράς,το μείγμα δείχνει ασυμμετρία: ενώ υπάρχουν μεγάλες επενδύσεις σε καθαρές τεχνολογίες, η παραγωγή πετρελαίου και οι εξορύξεις σε ορισμένες χώρες συνεχίζονται, ενισχύοντας την ανησυχία για την επίτευξη στόχων των επόμενων δεκαετιών.
Αυτές οι τάσεις αντικατοπτρίζουν την ανάγκη για πιο σαφή πολιτικά σήματα και μηχανισμούς εφαρμογής.
Διπλωματία, δομές και κριτική
Η διαδικασία των διεθνών συνόδων βασίζεται σε συναίνεση μεταξύ σχεδόν 200 κρατών, γεγονός που συχνά επιβραδύνει αποφάσεις. Αυτό το modus operandi δέχεται κριτική για γραφειοκρατία: έγγραφα και αναφορές πολλαπλασιάζονται χωρίς αντίστοιχη μείωση κινδύνου, σύμφωνα με δηλώσεις του Πάναμα ειδικού εκπροσώπου σε θέματα κλίματος Juan Carlos Monterrey, ο οποίος ζητά συστηματική μεταρρύθμιση.
Παράλληλα, υπήρξαν προτάσεις για αλλαγή του τρόπου λήψης αποφάσεων, όπως η εισαγωγή διαδικασιών ψηφοφορίας που μοιάζουν με αυτές σε οργανισμούς όπως το ΔΝΤ, θέση που έχει εκφράσει η Christiana Figueres. Ωστόσο, κάποιοι φορείς υπερασπίζονται τη σημερινή πολυμερή φόρμα ως τον μοναδικό δρόμο για παγκόσμια εκπροσώπηση, ενώ ηγέτες όπως Simon Stiell υποστηρίζουν ότι οι συνόδοι έχουν αποτρέψει χειρότερες προβλέψεις θέρμανσης.
Προκλήσεις πολιτικής και δρόμος μπροστά
Οι διεθνείς συζητήσεις παραμένουν κρίσιμες για τη σταθεροποίηση της κλιματικής πορείας, αλλά πολλοί παρατηρητές τονίζουν πως χρειάζεται ταχύτερη εφαρμογή δεσμεύσεων. Ο πρώην ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ John Kerry έχει υπογραμμίσει την ανάγκη για άμεση δράση, ενώ η παραμονή του Πλάνου του Παρισιού ως ρυθμιστικού πλαισίου δείχνει ότι υπάρχουν θεσμικές βάσεις για συνέχιση της προσπάθειας.
Στο πλαίσιο αυτό, ιδιωτικές επενδύσεις και τεχνολογικές λύσεις θα παίξουν μεγάλο ρόλο, αλλά οι πολιτικές αποφάσεις και οι διεθνείς συμφωνίες πρέπει να ενισχυθούν ώστε να μεταφράσουν τις δεσμεύσεις σε μετρήσιμα αποτελέσματα. Τα επόμενα χρόνια θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό αν οι υπάρχουσες δομές αρκούν για την αποτροπή σοβαρών επιπτώσεων.
