Βιβλίο Θεοδωράκη – Βουρβούλια: Οι 14 αλήθειες για τα διαχρονικά προβλήματα της Ελλάδας

Το νέο βιβλίο των Σταύρου Θεοδωράκη και Άρη Βουρβούλια, με τίτλο «14 αλήθειες για την αέναη εθνική περιπέτεια», εξερευνά τις βαθύτερες αιτίες που η Ελλάδα επιστρέφει διαρκώς στα ίδια προβλήματα. Μέσα από 328 σελίδες, οι συγγραφείς παρουσιάζουν στατιστικές και συγκρίσεις που αποκαλύπτουν τις σκιές και τις αλήθειες της χώρας, εστιάζοντας σε κρίσιμα ζητήματα όπως το δημογραφικό και η απονομή της δικαιοσύνης.

Αυτή η νέα συγγραφική προσπάθεια έρχεται σε μια περίοδο που η ελληνική κοινωνία αναζητά απαντήσεις σε διαχρονικά ερωτήματα σχετικά με την πορεία της χώρας, τις επαναλαμβανόμενες προκλήσεις και την ικανότητά της να προσαρμοστεί στις σύγχρονες απαιτήσεις.

Το έργο των Σταύρου Θεοδωράκη και Άρη Βουρβούλια φιλοδοξεί να προσφέρει μια διεξοδική ανάλυση, ξεπερνώντας τις απλοϊκές προσεγγίσεις και αναδεικνύοντας τη συνθετότητα των προβλημάτων.

Η «αέναη εθνική περιπέτεια» και οι αιτίες της

Με το ερώτημα «Μπορούμε όμως να ζούμε μέσα σε συνεχή περιπέτεια; Να ξεβολευόμαστε, να κυνηγάμε στόχους, να επιλέγουμε εξέλιξη αντί για αδράνεια;» εισάγει ο Σταύρος Θεοδωράκης σε μια πρωτότυπη μελέτη. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, «Τα κράτη που αρνούνται να μπουν στην περιπέτεια της αλλαγής, δεινοπαθούν».

Το βιβλίο επιχειρεί να απαντήσει στο γιατί η Ελλάδα επιστρέφει διαρκώς στα ίδια προβλήματα, αναδεικνύοντας παράδοξα όπως το υψηλό ποσοστό καισαρικών τομών στην Ευρώπη ή το πλεόνασμα δικηγόρων και δικαστών έναντι της βραδύτητας στην απονομή δικαιοσύνης.

Οι συγγραφείς θέτουν ερωτήματα για την παιδική παχυσαρκία εν μέσω της μεσογειακής διατροφής, την έρευνα Ευρωπαίων Εισαγγελέων στις αγροτικές επιδοτήσεις και την αδυναμία της χώρας να γίνει υπολογίσιμη δύναμη στην καινοτομία, μια υπόσχεση που ακούγεται εδώ και δύο δεκαετίες.

Ο Σταύρος Θεοδωράκης υπογραμμίζει πως «Η πραγματική απειλή είναι η απλοϊκότητα», η ψευδαίσθηση ότι η πραγματικότητα είναι μόνο αυτά που βλέπουμε. Προειδοποιεί ότι η ευφορία της άγνοιας αφήνει χώρο σε συντηρητικούς ιεροκήρυκες και σε όσους επαγγέλλονται «πρόοδο» με τσιτάτα του προ-προηγούμενου αιώνα.

Το δημογραφικό ζήτημα: Ένας υπερήλικος λαός αντιμέτωπος με προκλήσεις

Το βιβλίο αναλύει εκτενώς το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας, περιγράφοντας ένα υπερήλικο λαό με έλλειμμα ανθρώπινου δυναμικού και ανταγωνιστικότητας. Προβλέπεται ένα μη αναστρέψιμο αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων – θανάτων τουλάχιστον μέχρι το 2050, οδηγώντας σε πρωτοφανείς κοινωνικές προκλήσεις.

Για πρώτη φορά, πολλοί ηλικιωμένοι θα ζουν για δεκαετίες μόνοι, με το οικογενειακό περιβάλλον να μειώνεται και να επωμίζεται μεγαλύτερο βάρος φροντίδας.

Το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) θα αντιμετωπίζει όλο και συχνότερα ασθενείς με χρόνια προβλήματα, ενώ ασθένειες της τρίτης ηλικίας, όπως η άνοια και οι καρδιαγγειακές παθήσεις, αναμένεται να σημειώσουν αλματώδη αύξηση. Η δευτεροβάθμια περίθαλψη και η φαρμακευτική δαπάνη, που ήδη αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των συνολικών δαπανών υγείας, θα απορροφούν ολοένα και περισσότερους πόρους.

Εκτιμάται ότι στις ανεπτυγμένες χώρες, η συνολική δαπάνη υγείας για παθήσεις που συνδέονται με τη γήρανση του πληθυσμού θα φτάσει έως και το 25% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του αιώνα.

Παράλληλα, όλα τα κράτη θα κληθούν να αντιμετωπίσουν το θεμελιώδες πρόβλημα του συνταξιοδοτικού. Η Ελλάδα αφιέρωσε το 14,3% του ΑΕΠ για συντάξεις το 2022, το τρίτο υψηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε. μετά την Ιταλία και τη Γαλλία. Μέχρι το 2050, το εργατικό δυναμικό ηλικίας 20 έως 64 ετών προβλέπεται να μειωθεί από 22% έως 35%, ενώ ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων αναμένεται να αυξηθεί από 39 το 2022 σε 74,4 το 2050.

Το κράτος, υπό σημαντική πίεση στα δημόσια ταμεία, θα αναγκαστεί είτε να μειώσει δραστικά το κόστος των συντάξεων είτε να επεκτείνει σημαντικά τον εργασιακό βίο, πιθανώς και τα δύο.

Η λύση στο δημογραφικό είναι σύνθετη και πρέπει να ξεδιπλωθεί μέσα από τρεις βασικούς άξονες: την αποτελεσματική οικογενειακή πολιτική, την ελάφρυνση των αναπόφευκτων δημογραφικών επιπτώσεων και τη διαγενεακή υπερκομματική δέσμευση.

Η απονομή της δικαιοσύνης: Βραδύτητα και δομικές αδυναμίες

Στο σκέλος της αξιοποίησης του δικαστικού ανθρώπινου δυναμικού, το ΔΝΤ επισημαίνει τον περιορισμένο βαθμό εξειδίκευσης των δικαστών και την ανάγκη σύστασης εξειδικευμένων εμπορικών δικαστηρίων. Μια τέτοια παρέμβαση εκτιμάται ότι θα ενίσχυε τη νομική ασφάλεια και θα επιτάχυνε την απονομή της δικαιοσύνης, συμβάλλοντας στην αναπτυξιακή δυναμική της χώρας.

Ωστόσο, η Ελλάδα παρουσιάζει σημαντικές ελλείψεις στο μη δικαστικό προσωπικό, δηλαδή το υποστηρικτικό δυναμικό (γραμματείς, υπάλληλοι, τεχνικοί) που εξυπηρετεί τις διαδικασίες.

Το 2022, στη χώρα μας αντιστοιχούσαν μόλις 1,2 εργαζόμενοι υποστηρικτικού προσωπικού ανά δικαστή, όταν ο διάμεσος αριθμός στην Ε.Ε. ήταν 3,3, δηλαδή πάνω από δυόμισι φορές περισσότεροι. Αυτό σημαίνει ότι ένα σημαντικό μέρος της εργασιακής ύλης των δικαστών αναλώνεται σε γραφειοκρατικά ή διοικητικά ζητήματα, αντί για την επίλυση υποθέσεων.

Αυτό το μοτίβο δεν είναι αποκλειστικό γνώρισμα της Δικαιοσύνης, αλλά αποτελεί διαχρονικό πρόβλημα του ελληνικού κράτους και σε άλλους κρίσιμους τομείς, όπως η αστυνομία ή το ΕΣΥ.

Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η ταχεία και αποτελεσματική απονομή της δικαιοσύνης αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την προσέλκυση επενδύσεων και την ενίσχυση της αναπτυξιακής δυναμικής της χώρας, καθιστώντας τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις επιτακτική ανάγκη.

Έναν ακόμα σημαντικό ρόλο στις καθυστερήσεις εκδίκασης παίζει η αναποτελεσματικότητα του κράτους να μειώσει το σύνολο των υποθέσεων που φτάνουν στα δικαστήρια. Προς αυτή την κατεύθυνση, τον Μάρτιο του 2024 εγκρίθηκε η ενίσχυση της εργασιακής ύλης των δικηγόρων, οι οποίοι πλέον μπορούν να διεκπεραιώνουν μια σειρά από δικαστικές πράξεις, όπως οι ένορκες βεβαιώσεις και οι αποδοχές κληρονομιάς.

Το πιο κρίσιμο σημείο για την ποσοτική αποσυμφόρηση των δικαστηρίων είναι η εδραίωση των εναλλακτικών μεθόδων επίλυσης διαφορών: διαμεσολάβηση, διαιτησία και εξωδικαστικός συμβιβασμός. Παρόλο που έχουν γίνει βήματα, όπως η ενίσχυση του νόμου περί διαμεσολάβησης το 2019 και του νόμου περί διεθνούς εμπορικής διαιτησίας το 2023, η ισχυρή παράδοση δικαστικής επίλυσης και η έλλειψη ενημέρωσης οδηγούν σε αναιμικά αποτελέσματα.

Η παρουσίαση του βιβλίου και οι προοπτικές

Στο βιβλίο έχει συμπεριληφθεί ένα «αντιλεξικό» 71 λέξεων και φράσεων που σηματοδότησαν την πορεία της χώρας, όπως «λαμόγιο», «κουμπαριές», «συντεχνίες», «ρουσφέτι», «Μαυρογιαλούρος» και «ψάθα». Περιλαμβάνονται επίσης φράσεις από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή («να δώσουμε στην ανήσυχη νεολαία μας το ιδανικό της Ευρώπης») μέχρι τον Θεόδωρο Πάγκαλο («μαζί τα φάγαμε») και από τον Μάνο Χατζιδάκι («η μετριότητα οργανώθηκε») μέχρι τον Αλέξη Τσίπρα («κανένα σπίτι στα χέρια τραπεζίτη»).

Όπως προδημοσιεύει σήμερα η «Κ», ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα επικεντρώνεται στο δημογραφικό ζήτημα της χώρας.

Η παρουσίαση του βιβλίου «14 σκιές και αλήθειες της Ελλάδας» των Σταύρου Θεοδωράκη και Άρη Βουρβούλια θα γίνει τη Δευτέρα 1η Δεκεμβρίου, στις 19.30, στο Γαλλικό Ινστιτούτο (Σίνα 31, Αθήνα). Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, προσφέροντας μια πολύπλευρη προσέγγιση στα διαχρονικά προβλήματα της Ελλάδας και καλώντας σε μια ουσιαστική αυτοκριτική και αναζήτηση λύσεων.