Συλλογικές συμβάσεις: Η «ιστορική» συμφωνία με τα κενά και οι αντιδράσεις

Μια νέα συμφωνία για τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, που χαρακτηρίστηκε «ιστορική» από την κυβέρνηση και τους κοινωνικούς εταίρους, ανακοινώθηκε σήμερα στο Υπουργείο Εργασίας. Ωστόσο, η αρχική ευφορία μετριάστηκε γρήγορα από την κριτική της αντιπολίτευσης και αναλυτών, οι οποίοι επισημαίνουν σημαντικά κενά και ελλείψεις που δεν επιτρέπουν την πλήρη επαναφορά των εργασιακών δικαιωμάτων της προ-μνημονιακής εποχής.

Η ανακοίνωση της συμφωνίας για τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας έρχεται σε συνέχεια ενός μακροχρόνιου διαλόγου και διεκδικήσεων, με το ζήτημα της επαναφοράς τους να παραμένει ανοιχτό από την εποχή των μνημονίων, όταν και είχαν καταργηθεί βασικές πρόνοιες τους. Η σημερινή εξέλιξη, αν και παρουσιάστηκε ως ορόσημο, αξιολογείται με διαφορετικά κριτήρια από τους εμπλεκόμενους φορείς, αναδεικνύοντας τις διαχρονικές προκλήσεις στις εργασιακές σχέσεις της χώρας.

Η «ιστορική» συμφωνία σε πρώτο πλάνο

Σε συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε σήμερα στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, η υπουργός Νίκη Κεραμέως παρουσίασε τη συμφωνία, πλαισιωμένη από τους προέδρους της ΓΣΕΕ, του ΣΕΒ, της ΓΣΕΒΕΕ, της ΕΣΕΕ, του ΣΕΤΕ και του ΣΒΕ. Όπως μεταδίδει το ρεπορτάζ, η υπουργός έκανε λόγο για μια «ιστορική συμφωνία», υπογραμμίζοντας ότι «όχι μόνο κάτι ανάλογο δεν έχει συμβεί ποτέ στο παρελθόν στη χώρα μας, αλλά κυρίως γιατί χτίζει ένα πλαίσιο συνεργασίας που δίνει σταθερότητα, ασφάλεια και ξεκάθαρους κανόνες για όλους». Η ίδια τόνισε ότι σηματοδοτεί την αφετηρία μιας νέας εποχής για τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας στην Ελλάδα.

Σε ανάλογο διθυραμβικό τόνο ήταν και το σχόλιο του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος στην ομιλία του στο Υπουργείο Τουρισμού χαρακτήρισε τη συμφωνία ως κάτι που «συμβαίνει για πρώτη φορά στη χώρα μας, θέτοντας κανόνες στην αγορά, προσφέροντας ταυτόχρονα ασφάλεια στον εργαζόμενο, σταθερότητα στον εργοδότη». Ο πρωθυπουργός εξήρε τη συνεργασία μεταξύ υπουργού κεντροδεξιάς παράταξης, προέδρου ΓΣΕΕ και προέδρου ΣΕΒ, τονίζοντας ότι η συμφωνία «υπερβαίνει και τους τελευταίους μνημονιακούς περιορισμούς, επαναφέροντας την πλήρη μετενέργεια».

Τι προβλέπεται και πού εντοπίζονται τα κενά

Η νέα συμφωνία περιλαμβάνει τρεις βασικές ρυθμίσεις. Πρώτον, καθίσταται πιο εύκολη η επέκταση μιας συλλογικής σύμβασης, καθώς μειώνεται από 50% στο 40% το ποσοστό των εργαζομένων ενός κλάδου για να καταστεί δεσμευτική. Δεύτερον, οι όροι των συλλογικών συμβάσεων εξακολουθούν να ισχύουν και μετά τη λήξη τους (πλήρης μετενέργεια). Τρίτον, επιταχύνονται οι διαδικασίες σε περίπτωση διαφωνίας εργαζομένων και εργοδοτών, με την κατάργηση του δεύτερου βαθμού διαιτησίας στον ΟΜΕΔ.

Ωστόσο, παρά τις κυβερνητικές διαβεβαιώσεις, η συμφωνία αφήνει σημαντικά «παράθυρα» που δεν επιτρέπουν την πλήρη επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων. Συγκεκριμένα, ο κατώτερος μισθός θα εξακολουθεί να μην ορίζεται από την Εθνική Συλλογική Σύμβαση, ενώ οι επιχειρησιακές συμβάσεις θα υπερισχύουν των κλαδικών. Επιπλέον, τα συνδικάτα δεν θα έχουν το δικαίωμα μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία, κάτι που περιορίζει τη διαπραγματευτική τους δύναμη. Αυτές οι ελλείψεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η προστασία των εργαζομένων παραμένει λειψή, σε μια χώρα όπου μόλις το 25% των εργαζομένων καλύπτεται από συλλογικές συμβάσεις, έναντι 60% του ευρωπαϊκού μέσου όρου, με την ευρωπαϊκή οδηγία να θέτει στόχο το 80%.

Οι αντιδράσεις της αντιπολίτευσης και ο ρόλος της ΓΣΕΕ

Οι αντιδράσεις από την αριστερή αντιπολίτευση στα μέτρα ήταν έντονες. Η κοινοβουλευτική εκπρόσωπος της Νέας Αριστεράς, Έφη Αχτσιόγλου, δήλωσε ότι «καμία επαναφορά των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας δεν συνιστά η συμφωνία», τονίζοντας ότι δεν επανέρχονται ούτε η αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης, ούτε η μονομερής προσφυγή στη διαιτησία. Από την πλευρά του, το ΚΚΕ έκανε λόγο για «διατήρηση και διαιώνιση του μνημονιακού μηχανισμού που επιβάλλει παγωμένους μισθούς», υπογραμμίζοντας τη διατήρηση της κατάργησης των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων.

Το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί η ΓΣΕΕ, στην οποία κυριαρχεί η ΠΑΣΚΕ και ο πρόεδρός της Γιάννης Παναγόπουλος, στήριξε το κυβερνητικό «σόου». Ο Παναγόπουλος δήλωσε στον Σκάι ότι πρόκειται για «ένα μεγάλο βήμα προς ένα σύγχρονο κοινωνικό συμβόλαιο, που αποκαθιστά σε ένα σημαντικό βαθμό το δίκαιο των συλλογικών συμβάσεων». Ωστόσο, αναλυτές επισημαίνουν ότι αν πρόκειται για «αποκατάσταση σε σημαντικό βαθμό», τότε δεν δικαιολογείται ο χαρακτηρισμός «ιστορική συμφωνία» και η συμμετοχή της ΓΣΕΕ στο κυβερνητικό επικοινωνιακό πυροτέχνημα.

Ο εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ, Κώστας Τσουκαλάς, ήταν πιο προσεκτικός, σημειώνοντας ότι η κυβέρνηση «καλώς την και ας άργησε», αλλά τα μέτρα «δεν αρκούν για να υπερβούμε τα αδιέξοδα μιας χαμένης επταετίας για τον κόσμο της εργασίας». Θύμισε επίσης ότι η κυβέρνηση χλεύαζε ανάλογες προτάσεις του Νίκου Ανδρουλάκη μόλις έναν χρόνο πριν, στις 27 Νοεμβρίου 2024. Αυτές οι πολιτικές αντιδράσεις και η οικονομική πραγματικότητα των χαμηλών μισθών δημιουργούν ένα σύνθετο τοπίο.

Η επόμενη μέρα για τις εργασιακές σχέσεις

Η ανακοίνωση της συμφωνίας για τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, παρά τους διθυραμβικούς τόνους της κυβέρνησης και των κοινωνικών εταίρων, δεν φαίνεται να επιλύει πλήρως τα δομικά προβλήματα των εργασιακών σχέσεων στην Ελλάδα. Η διατήρηση βασικών περιορισμών, όπως η μη ρύθμιση του κατώτατου μισθού μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων και η υπεροχή των επιχειρησιακών συμβάσεων, αφήνει ανοιχτό το πεδίο για περαιτέρω διεκδικήσεις και αναδεικνύει την ανάγκη για βαθύτερες μεταρρυθμίσεις. Η επόμενη περίοδος αναμένεται να δείξει εάν η συμφωνία θα συμβάλει ουσιαστικά στην ενίσχυση της εργασιακής προστασίας ή αν θα παραμείνει ένα επικοινωνιακό επίτευγμα με περιορισμένο αντίκτυπο στην καθημερινότητα των εργαζομένων.