Η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας εξέτασε σήμερα την προσφυγή του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη κατά της ΑΔΑΕ και της ΕΥΠ για τον χειρισμό του φακέλου άρσης του τηλεφωνικού απορρήτου του. Η απόφαση αναμένεται να ξεκαθαρίσει ποιος φορέας φέρει την ευθύνη για την πρόσβαση στα έγγραφα και την εποπτεία της άρσης του απορρήτου.
Εισαγωγή
Παρακολουθήσαμε τη συζήτηση της προσφυγής του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη ενώπιον της Ολομέλειας του ΣτΕ, που ζητεί να κριθεί η νομιμότητα των ενεργειών της ΑΔΑΕ και της ΕΥΠ σχετικά με τον υπηρεσιακό φάκελο της άρσης του τηλεφωνικού απορρήτου. Η υπόθεση αφορά τρεις εισαγγελικές διατάξεις του 2020 και την αλληλουχία ενεργειών — ή την έλλειψη αυτών — από την πλευρά των αρμόδιων αρχών.
Ανάλυση της υπόθεσης
Κατά τη συζήτηση, η εισηγήτρια σύμβουλος του ΣτΕ ανέφερε ότι η ΕΥΠ απάντησε πως οι αιτήσεις της υπηρεσίας που οδήγησαν σε τρεις εισαγγελικές διατάξεις άρσης απορρήτου για τον δημοσιογράφο, με ημερομηνίες 10/06/2020, 13/07/2020 και 12/08/2020, “δεν ανευρέθηκαν” στις σχετικές έρευνες που ακολούθησαν μετά την ανάληψη της ηγεσίας από την τρέχουσα διοίκηση και έτσι δεν είναι στη διάθεσή της.
Ωστόσο, στο ηλεκτρονικό αρχείο καταγράφεται η αποστολή των συγκεκριμένων αιτήσεων προς τον εποπτεύοντα εισαγγελικό λειτουργό.
Ο νομικός εκπρόσωπος του κ. Κουκάκη τόνισε ότι η ΑΔΑΕ, ως εγγυητής του απορρήτου των επικοινωνιών, είχε συνταγματική υποχρέωση να ζητήσει από την ΕΥΠ τα στοιχεία που αφορούν την άρση του απορρήτου και τους λόγους που οδήγησαν στην ενέργεια αυτή, δεδομένου ότι ο δημοσιογράφος είχε χαρακτηριστεί ως ενδεχόμενος κίνδυνος για την εθνική ασφάλεια.
Η θέση αυτή στηρίζεται στην ιδέα ότι η ΑΔΑΕ πρέπει να έχει πρόσβαση σε πληροφόρηση ώστε να διασφαλίζει τα ατομικά δικαιώματα.
Αντίθετα, ο νομικός εκπρόσωπος της ΑΔΑΕ υποστήριξε ενώπιον του ΣτΕ ότι ο κ. Κουκάκης κακώς απευθύνθηκε στην ΑΔΑΕ, καθώς αρμόδια για την παροχή τέτοιων στοιχείων είναι η ΕΥΠ και πως η ΑΔΑΕ δεν έχει την νομοθετική εξουσιοδότηση να ερευνήσει τις εισαγγελικές παραγγελίες άρσης του τηλεφωνικού απορρήτου.
Στην ίδια γραμμή κινήθηκε και εκπρόσωπος του ΝΣΚ που εκπροσώπησε την ΕΥΠ.
Το δικαστήριο επιφυλάχθηκε να εκδώσει την απόφασή του, η οποία θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό τα όρια αρμοδιότητας μεταξύ εποπτικών οργάνων και μυστικών υπηρεσιών.
Τι πρέπει να ξέρετε
- Η υπόθεση αφορά τρεις εισαγγελικές διατάξεις άρσης του απορρήτου του 2020 (10/06, 13/07, 12/08) που σχετίζονται με τον Θ. Κουκάκη.
- Η ΕΥΠ δηλώνει ότι οι σχετικές αιτήσεις “δεν ανευρέθηκαν” μετά την αλλαγή ηγεσίας και ότι όμως υπάρχει ηλεκτρονική καταγραφή αποστολής.
- Ο κ. Κουκάκης ισχυρίζεται ότι η ΑΔΑΕ όφειλε να ζητήσει και να ερευνήσει τα στοιχεία για την άρση του απορρήτου ως φορέας εποπτείας.
- Η ΑΔΑΕ και η ΕΥΠ υποστηρίζουν ότι, βάσει του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου, αρμοδιότητα για τον συγκεκριμένο φάκελο έχει πρωτίστως η ΕΥΠ.
- Η απόφαση του ΣτΕ θα καθορίσει τα όρια πρόσβασης και ελέγχου μεταξύ ΑΔΑΕ, ΕΥΠ και εισαγγελικών παραγγελιών.
Τι σημαίνει αυτό για τους πολίτες
Η εκκρεμότητα αυτή δεν είναι απλώς νομική λεπτομέρεια: αγγίζει την ουσία της προστασίας του ιδιωτικού απορρήτου και της δημοσιογραφικής ελευθερίας. Εμείς επισημαίνουμε τα εξής:
- Διαφάνεια και ευθύνη: Αν το ΣτΕ κρίνει ότι η ΕΥΠ οφείλει να διαφυλάσσει και να θέτει στη διάθεση εποπτικών οργάνων τα σχετικά έγγραφα, αυτό θα ενισχύσει την ευθύνη των μυστικών υπηρεσιών απέναντι στη δικαιοσύνη και στην κοινωνία.
- Εποπτεία των αρχών: Αν η ΑΔΑΕ αποκλειστεί νομικά από τον έλεγχο εισαγγελικών παραγγελιών, μειώνεται το επίπεδο εξωτερικού ελέγχου σε ενέργειες που θίγουν το απόρρητο επικοινωνιών.
- Κίνδυνος απώλειας στοιχείων: Η απουσία αρχείων μετά την αλλαγή ηγεσίας εγείρει ερωτήματα για την τεκμηρίωση αποφάσεων και τη δυνατότητα ελέγχου εκ των υστέρων.
- Επιπτώσεις στη δημοσιογραφία: Δημοσιογράφοι και πηγές ενδέχεται να αισθανθούν μεγαλύτερη έκθεση αν δεν υπάρχουν ξεκάθαροι μηχανισμοί εποπτείας και αναφοράς.
Τι περιμένουμε από την απόφαση του ΣτΕ
Η εκτίμησή μας είναι ότι το ΣτΕ θα επιχειρήσει να οριοθετήσει σαφώς τις αρμοδιότητες: είτε επιβεβαιώνοντας την ανάγκη συνεργασίας μεταξύ ΕΥΠ και ΑΔΑΕ για πρόσβαση και έλεγχο των φακέλων άρσης απορρήτου, είτε περιορίζοντας τον ρόλο της ΑΔΑΕ αν κρίνει ότι η νομοθεσία δεν της δίνει σχετική εξουσιοδότηση.
Εμείς προτείνουμε σε πολίτες και δημοσιογράφους να διατηρούν αντίγραφα και γραπτές επιβεβαιώσεις κάθε φορά που υποβάλλουν αιτήματα εποπτείας, και να ενημερώνονται για τα δικαιώματά τους σε θέματα απορρήτου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η απόφαση θα καθορίσει όχι μόνο την τύχη της συγκεκριμένης υπόθεσης, αλλά και το μελλοντικό πλαίσιο ελέγχου των μυστικών υπηρεσιών στην Ελλάδα. Η ομάδα μας θα παρακολουθεί από κοντά την έκδοση της απόφασης και θα ενημερώσει αναλυτικά για τα επόμενα βήματα.
