- Επιστήμονες έλυσαν τον γρίφο των 25.000 σεισμών στη Σαντορίνη του 2025.
- Αιτία ήταν μια τεράστια, παλμική μαγματική διείσδυση που δημιούργησε άνοιγμα 9 μέτρων.
- Η τεχνητή νοημοσύνη ήταν καθοριστική για την ανάλυση των σεισμικών δεδομένων.
- Ο μηχανισμός θεωρείται παγκόσμιος για τη μεταφορά μάγματος κάτω από ηφαίστεια.
- Νέες μέθοδοι παρακολούθησης επιτρέπουν άμεση ανταπόκριση σε μελλοντικές κρίσεις.
Μια διεθνής ομάδα ερευνητών, στην οποία συμμετέχουν και Έλληνες επιστήμονες του ΑΠΘ, αποκάλυψε την αιτία πίσω από την ασυνήθιστα έντονη σεισμική δραστηριότητα που σημειώθηκε στη Σαντορίνη και τα γύρω νησιά στις αρχές του 2025. Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Science, καταλήγει ότι οι περίπου 25.000 σεισμοί προκλήθηκαν από μια τεράστια μαγματική διείσδυση που διαδόθηκε κατά κύματα στον φλοιό της γης.
Η κατανόηση των γεωλογικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα σε ενεργά ηφαιστειακά τόξα, όπως αυτό του Αιγαίου, είναι κρίσιμη για την πρόληψη και την προστασία των κατοίκων και των υποδομών. Η πρόσφατη μελέτη για τη Σαντορίνη αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς ρίχνει φως σε έναν πιθανώς παγκόσμιο μηχανισμό μεταφοράς μάγματος κάτω από τα ηφαίστεια.
Η αποκάλυψη της μαγματικής διείσδυσης
Στις αρχές του 2025, η περιοχή της Σαντορίνης και των γύρω νησιών βίωσε ένα πρωτοφανές σμήνος σεισμών, με περίπου 25.000 δονήσεις να καταγράφονται μέσα σε δύο μήνες. Κάποιοι από αυτούς τους σεισμούς ξεπέρασαν τα 5 Ρίχτερ, προκαλώντας ανησυχία στην τοπική κοινωνία και την επιστημονική κοινότητα.
Μια διεθνής ομάδα ερευνητών, με τη συμμετοχή των Ελλήνων καθηγητών Βασίλειου Καρακώστα και Ελευθερίας Παπαδημητρίου, καθώς και του ερευνητή Βασίλη Αναγνώστου από τον Τομέα Γεωφυσικής του ΑΠΘ, δημοσίευσε τα ευρήματά της στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Science, προσφέροντας μια ολοκληρωμένη εξήγηση για το φαινόμενο.
Η πρωτοποριακή μελέτη αποκάλυψε ότι η έντονη σεισμική δραστηριότητα προκλήθηκε από μια τεράστια μαγματική διείσδυση. Πρόκειται για ένα κατακόρυφο στρώμα μάγματος που διαδόθηκε κατά κύματα σε απόσταση άνω των 20 χιλιομέτρων μέσα στον φλοιό της γης, σε βάθος μεγαλύτερο από 10 χιλιόμετρα κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας.
Η ποσότητα του μάγματος ήταν τόσο μεγάλη που θα μπορούσε να γεμίσει περίπου 200.000 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων, υπογραμμίζοντας το μέγεθος του γεωλογικού γεγονότος.
Ο μηχανισμός και ο ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης
Όπως εξηγεί ο κ. Καρακώστας, αυτή η μαγματική διείσδυση δημιούργησε ένα άνοιγμα περίπου 9 μέτρων, το οποίο με τη σειρά του οδήγησε σε μεταβολή των τάσεων στα ρήγματα της περιοχής Σαντορίνης – Αμοργού, πυροδοτώντας τη σεισμικότητα. Η κυματοειδής συμπεριφορά του μάγματος, που δεν κινήθηκε ομαλά αλλά παλμικά, με διακοπές και εντάσεις, εξηγεί τον ιδιαίτερο τρόπο εκδήλωσης των σεισμών.
Για την ανάλυση αυτού του τεράστιου όγκου δεδομένων από 25.000 σεισμούς, η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε προηγμένες γνώσεις στη φυσική και στην τεχνητή νοημοσύνη (AI). Ο κ. Καρακώστας τόνισε ότι χωρίς την AI, η ανάλυση τόσων σεισμών θα ήταν αδύνατη, καθώς κάθε δόνηση λειτούργησε ως «αισθητήρας» που παρείχε πληροφορίες για τις μεταβολές των τάσεων στον φλοιό.
Αυτή η προσέγγιση επέτρεψε τη δημιουργία ενός λεπτομερούς τρισδιάστατου χάρτη και ενός μοντέλου που περιγράφει ακριβώς τι οδήγησε στο σμήνος σεισμών.
Η επιστημονική κοινότητα παρακολουθεί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τέτοιες μελέτες, καθώς η κατανόηση των μηχανισμών που διέπουν τη μαγματική κίνηση είναι θεμελιώδης για την πρόβλεψη ηφαιστειακών εκρήξεων και σεισμικών γεγονότων. Οι αναλυτές επισημαίνουν ότι η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης στην γεωφυσική έρευνα ανοίγει νέους ορίζοντες για την ταχύτερη και ακριβέστερη ανάλυση πολύπλοκων φαινομένων, ενισχύοντας την ικανότητά μας να ανταποκρινόμαστε σε φυσικές καταστροφές.
Παγκόσμιες επιπτώσεις και μελλοντική παρακολούθηση
Η μελέτη δεν περιορίζεται μόνο στη Σαντορίνη, καθώς αναδεικνύει ότι η διείσδυση μάγματος στον φλοιό της γης μπορεί να οδηγήσει σε ηφαιστειακές εκρήξεις και ότι αυτή η κυματοειδής διαδικασία ανάδρασης της διείσδυσής του δεν είναι μοναδική στο ηφαίστειο του Αιγαίου.
Αντιθέτως, οι επιστήμονες δηλώνουν ότι «αυτός είναι πιθανόν ένας θεμελιώδης μηχανισμός με τον οποίο το μάγμα μεταφέρεται κάτω από τα ηφαίστεια παγκοσμίως».
Οι πρωτοποριακές μέθοδοι που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο της συγκεκριμένης έρευνας έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν τους επιστήμονες να παρακολουθούν μελλοντικές κρίσεις σε σχεδόν άμεσο χρόνο. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για περιοχές όπου η μεγαλύτερη δραστηριότητα εκδηλώνεται στην ανοιχτή θάλασσα ή βαθιά στο υπέδαφος, πέρα από την εμβέλεια των παραδοσιακών επίγειων μετρήσεων, προσφέροντας ένα πολύτιμο εργαλείο για την παγκόσμια γεωφυσική παρακολούθηση.
Η επόμενη μέρα στην παρακολούθηση των ηφαιστείων
Η ανακάλυψη του μηχανισμού που προκάλεσε τους σεισμούς στη Σαντορίνη ενισχύει σημαντικά την κατανόηση των ηφαιστειακών διεργασιών και των κινδύνων που αυτές ενέχουν. Η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης και η ανάπτυξη νέων μεθόδων παρακολούθησης υπόσχονται μια πιο αποτελεσματική και έγκαιρη προειδοποίηση για μελλοντικά γεωλογικά φαινόμενα, συμβάλλοντας στην ασφάλεια των κατοίκων σε ηφαιστειακές περιοχές παγκοσμίως.
Η συνεχής έρευνα και η διεθνής συνεργασία είναι απαραίτητες για την περαιτέρω εξέλιξη αυτών των τεχνολογιών.
