Σύνθετο το τοπίο της πρόωρης συνταξιοδότησης, καθώς διάφορες κατηγορίες ασφαλισμένων μπορούν να φύγουν νωρίτερα βάσει χρόνου ασφάλισης, πλασματικών ετών ή ειδικών συνθηκών εργασίας. Ειδικές ρυθμίσεις ισχύουν τόσο για υπαλλήλους του Δημοσίου όσο και για μισθωτούς στο ΙΚΑ με βαρέα ένσημα, ενώ οι λεπτομέρειες καθορίζουν το τελικό όριο ηλικίας και το είδος σύνταξης.
Ειδικές ρυθμίσεις για το Δημόσιο
Για το δημόσιο τομέα προβλέπονται διασφαλίσεις που επιτρέπουν σε ορισμένους την αποχώρηση νωρίτερα, ανάλογα με το πότε συμπληρώθηκαν συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Κατοχύρωση δικαιώματος γίνεται όταν συνδυάζονται χρόνια ασφάλισης και όριο ηλικίας που έχουν προσδιοριστεί από παλιότερους νόμους.
Υπάρχουν τρεις βασικές «σπείρες» κατοχύρωσης: η 35ετία με δεσμεύσεις του 2010, η 36ετία με κατοχύρωση του 2011 και η 37ετία με προϋποθέσεις που αφορούν την 25ετία έως το τέλος του 2010. Κάθε περίπτωση συνοδεύεται από διαφορετικό όριο ηλικίας, το οποίο μπορεί να φθάσει ως τα περίπου 61 χρόνια και μερικούς μήνες, ανάλογα με τις ημερομηνίες θεμελίωσης του δικαιώματος.
Για παράδειγμα, ένας δημόσιος υπάλληλος που συμπλήρωσε τα απαιτούμενα χρόνια μέσα στο 2021 και είχε γεννηθεί το 7/1964 μπορεί να κατοχυρώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα που ενεργοποιείται όταν φτάσει στα 61 έτη και 6 μήνες. Πραγματικά παραδείγματα αυτού του τύπου βοηθούν να γίνει κατανοητό πότε αρχίζει η δυνατότητα αποχώρησης.
Πρόωρη και μειωμένη σύνταξη στο Δημόσιο
Υπάρχει ξεχωριστό πλαίσιο για όσους διεκδικούν πρόωρη ή μειωμένη σύνταξη με βάση την κατά περίπτωση συμπλήρωση 25ετίας μέχρι συγκεκριμένες ημερομηνίες. Χρονικά όρια γίνονται καταλυτικά: για παράδειγμα, όσοι συμπλήρωσαν 25ετία το 2010 μπορούν να αποχωρήσουν νωρίτερα από τα 55 (γυναίκες), ενώ εκείνοι που θεμελίωσαν το δικαίωμα το 2011 ή το 2012 έχουν διαφορετικά όρια 56 και 57 αντίστοιχα.
Αν το όριο ηλικίας που δικαιώνει την πρόωρη έξοδο συμπληρώνεται μετά την 1/1/2023, η γενική απαίτηση αλλάζει και απαιτείται συμπλήρωση του 62ου έτους για να χορηγηθεί μειωμένη σύνταξη. Αναδρομικές προθεσμίες και ημερομηνίες θεμελίωσης παίζουν καίριο ρόλο στον τελικό χρόνο αποχώρησης.
Ένας δημόσιος υπάλληλος που ολοκλήρωσε την 25ετία μέσα στο 2011 και γεννήθηκε τον Φεβρουάριο του 1966, για παράδειγμα, θα μπορούσε να διεκδικήσει μειωμένη σύνταξη από τα 56 κατά το 2022, εφόσον έχει κατοχυρώσει το ανάλογο δικαίωμα. Τεκμηριωμένα παραδείγματα όπως αυτό δείχνουν τη σημασία των προσωπικών στοιχείων (ημερομηνία γέννησης, έτη ασφάλισης, εξαγορές).
ΙΚΑ και καθεστώς βαρέων-ανθυγιεινών
Για τους ασφαλισμένους του ΙΚΑ η πιο συνηθισμένη οδός εξόδου πριν από τα γενικά όρια είναι το καθεστώς των βαρέων και ανθυγιεινών. Δύο βασικά σενάρια ισχύουν: ένα με αυξημένες απαιτήσεις ενσήμων για μειωμένη έξοδο στα 60 και πλήρη στα 62, και ένα άλλο που δίνει πλήρη έξοδο στα 62 με χαμηλότερα όρια βαρέων ημερών.
Στο πρώτο σενάριο απαιτούνται 7.500 ημέρες στη «βαριά» κατηγορία και συνολικά 10.500 ημέρες ασφάλισης (συμπεριλαμβανομένων και εξαγορών), οπότε είναι δυνατή η μειωμένη σύνταξη από τα 60 και η πλήρης από τα 62. Οικονομική επίπτωση στην περίπτωση μειωμένης είναι συγκεκριμένη: προβλέπεται μικρότερο ποσό σε σύγκριση με την πλήρη, με υπολογιζόμενη μείωση περίπου 51 ευρώ στην επιλογή της μειωμένης.
Σε άλλο μοτίβο, ασφαλισμένοι που έχουν 3.600 βαρέα και 4.500 συνολικά (συμπεριλαμβανομένων εξαγορών) δικαιούνται πλήρη σύνταξη στα 62. Γυναικεία ειδικά δεδομένα προβλέπουν διαφορετικές ηλικίες ανάλογα με το έτος θεμελίωσης: 2010 → 55, 2011 → 56, 2012 → 57, ενώ όσες θεμελίωσαν από 1/1/2013 και μετά πρέπει να φτάνουν τα 62 για πλήρη έξοδο.
Κρίσιμη προϋπόθεση για όσους επικαλούνται βαρέα ένσημα είναι να έχουν συγκεντρώσει τουλάχιστον 1.000 βαρέα ένσημα τα τελευταία 17 χρόνια πριν από την αίτηση για σύνταξη. Πρακτική προειδοποίηση αυτή η απαίτηση συχνά καθορίζει αν κάποιος πράγματι μπορεί να αποχωρήσει με το βαρέο καθεστώς.
Τι πρέπει να ελέγξει ο ασφαλισμένος πριν από την αίτηση
Όποιος εξετάζει το ενδεχόμενο πρόωρης αποχώρησης πρέπει πρώτα να διασταυρώσει τα ένσημα, τις εξαγορές και την ημερομηνία θεμελίωσης του δικαιώματος. Ατομικός έλεγχος αρχείων είναι απαραίτητος ώστε να αποφευχθούν εκπλήξεις όσον αφορά το πραγματικό όριο ηλικίας ή τα απαιτούμενα ένσημα.
Συχνά, μικρές λεπτομέρειες αλλάζουν την εξίσωση: μια εξαγορασμένη υπηρεσία, στρατιωτική θητεία ή πλασματικά τα έτη τέκνων μπορούν να αναβαθμίσουν τον χρόνο ασφάλισης και να μεταθέσουν το δικαίωμα συνταξιοδότησης. Νομική ερμηνεία και υπολογισμοί πρέπει να γίνουν με ακρίβεια, γι’ αυτό πολλοί συμβουλεύονται ειδικούς πριν υποβάλουν αίτηση.
Σύμφωνα με τον εργατολόγο Διονύση Ρίζο, η σωστή ανάγνωση των παλιών διατάξεων σε συνδυασμό με τα προσωπικά ένσημα είναι καθοριστική για την έγκυρη θεμελίωση δικαιώματος. Εξειδικευμένη καθοδήγηση από νομικούς ή λογιστές ασφαλίσεων βοηθάει στην αποσαφήνιση των «γκρίζων» σημείων.
Τέλος, όσοι σκέφτονται να υποβάλλουν αίτηση καλό είναι να προετοιμάσουν τα απαιτούμενα έγγραφα και να ελέγξουν τις ημερομηνίες θεμελίωσης, γιατί από αυτές εξαρτώνται τόσο το ύψος όσο και ο χρόνος της σύνταξης. Τεκμηριωμένη προετοιμασία μειώνει τον κίνδυνο λάθους και επιταχύνει τη διαδικασία έκδοσης της σύνταξης.
Η σειρά των ρυθμίσεων και οι προϋποθέσεις διαμορφώνουν ένα λεπτομερές πλαίσιο που απαιτεί προσοχή: οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να αντιπαραβάλουν τους προσωπικούς τους χρόνους ασφάλισης με τις ειδικές διατάξεις για να προσδιορίσουν την καλύτερη στιγμή αποχώρησης.
